آوا بهادري
فدراسيون فوتبال براي انجام بازي هاي تيم ملي بزرگسالان و اميد نوع نقره اي اين توپ ها را خريداري كرد و در اكثر ديدارهاي چند ماه اخير تيم ملي از آن استفاده كرده است اما هنوز فرصتي پيش نيامده تا توپ زرد رنگ نيز مورد استفاده قرار گيرد. هرچند اين توپ ها با استانداردهاي جهاني مطابقت دارند و اكثر كشورهاي اروپايي در ليگ هاي خود از آنها استفاده مي كنند اما قيمت بالاي آنها باعث شده كه بسياري از باشگاه هاي فوتبال ايران نتوانند اين توپ ها را خريداري كنند. در اين ميان تيم هايي مثل پرسپوليس، سپاهان و... كه وضعيت مالي بهتري دارند توپ هاي نقره اي را خريداري كرده اند كه در مسابقات ليگ از آنها استفاده مي كنند.
در قانون دوم فوتبال كه اشاره مستقيمي به توپ هاي مورد استفاده در فوتبال دارد آمده است كه وزن هواي داخل اين توپ ها بين ۶/۰ تا ۱/۱ اتمسفر است. البته اين وزن مربوط به مناطقي است كه با سطح دريا همسطح هستند و بدون شك با توجه به موقعيت جغرافيايي مناطق مورد استفاده اين ميزان نيز تغيير خواهد كرد. وزن اين توپ ها (كه استاندارد جهاني و متعلق به همه توپ هاست) بين ۴۱۰ تا ۴۵۰ گرم است كه در اتاق داوري و دقايقي قبل از شروع بازي توسط داور مسابقه تست مي شود و تنها با نظر داورهاست كه مي توان از يك توپ استفاده كرد. فريدون اصفهانيان داور ملي كشورمان در اين مورد مي گويد: «اصولاً قبل از بازي همه توپ ها را چك مي كنيم. براساس قوانين، تيم ميزبان موظف است حداقل ۱۰ توپ را در كنار زمين قرار دهد تا در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گيرد اما اگر اين شرايط فراهم نشود و داور فقط يك توپ را حائز شرايطي بداند مسابقه با همان يك توپ برگزار خواهد شد.»
اين داور با تجربه فوتبال كشورمان در جواب اين سؤال كه آيا تا به حال در باشگاه هاي مختلف با توپ هاي غيراستاندارد هم مواجه شده ايد مي گويد: «بله؛ چند بار پيش آمده كه ما قبل از بازي توپي را قابل استفاده تشخيص نداده ايم اما طي چند سال اخير با كمك هايي كه فدراسيون به باشگاه ها كرده تا حدود زيادي اين مشكلات برطرف شده است.»
اما يك توپ فوتبال علاوه بر شرايط فيزيكي كه دارد بايد از نظر رنگ آميزي هم با استانداردهاي جهاني مطابقت داشته باشد. اصلاً تا به حال فكر كرده ايد چرا تمامي توپ هاي فوتبال از دو رنگ تشكيل شده اند؟ هوشنگ نصيرزاده كارشناس داوري فوتبال كشورمان كه به قوانين فيفا اشراف دارد،در اين مورد مي گويد: «طبق قوانين بين المللي توپ هايي كه در مسابقات مورد استفاده قرار مي گيرند بايد از دو رنگ تشكيل شده باشند تا زماني كه با سرعت حركت مي كند ميزان سرعت آن به وسيله همين دو رنگ بودن به بيننده منتقل شود. به همين خاطر در قديم از توپ هاي سياه و سفيد استفاده مي كردند و پس از تغييراتي كه در مسايل ظاهري و تزئيني فوتبال به وجود آمده از رنگهاي ديگر نيز استفاده مي شود.»
با استناد به حرف هاي نصيرزاده اين سؤال پيش مي آيد كه چرا توپ هاي نقره اي تك رنگ هستند و فقط از يك رنگ استفاده شده است: «اين توپ ها فقط به اين دليل كه از نقره در رنگ آميزي آن استفاده مي شود نياز به رنگ ديگري ندارد. براق بودن آن باعث مي شود كه هنگام برخورد نور با آن توپ به خوبي ديده مي شود و هيچ گونه مشكلي براي تشخيص ميزان سرعت آن وجود ندارد.»
هوشنگ نصيرزاده به نكته اي اشاره مي كند كه نشان مي دهد حتي توپ هاي نقره اي كه در ايران توليد مي شود استاندارد نيست و به همين خاطر برخي بازيكنان نسبت به بازي با آن اعتراض كرده اند. او در اين موارد مي گويد: «توپ هايي كه در ايران توليد مي شود از نظر مواد تركيبي استاندارد نيست و چون آنها را رنگ مي كنند بسيار مات هستند و هيچ اثري از مواد نقره اي در آن ديده نمي شود. در حالي كه توپ هاي اصل به خاطر نقره اي كه در رنگ آميزي آن به كار رفته نور آفتاب را برمي گرداند و اين مورد باعث مي شود كه بازيكنان به راحتي بتوانند با آن بازي كنند.» توپ هاي نقره اي ۴۵۳ گرم وزن دارند و به خاطر قيمت بالايي كه دارند تهيه اش براي همه باشگاه ها مقدور نيست. يكي از انتقادات و ايراداتي كه بر اين توپ ها وارد است به انحراف جهت آن در ضربات سنگين برمي گردد كه همين امر ضريب اشتباهات دروازه بانان را افزايش مي دهد.
ابراهيم ميرزاپور دروازه بان تيم فولاد خوزستان و تيم ملي كشورمان با تأييد اين مشكل مي گويد: «توپ  هاي نقره اي خيلي هم بد نيستند اما تنها مشكل شان اين است كه وقتي زمين لغزنده باشد و كمي آب به آن بخورد كنترل اين توپ ها بسيار سخت است.»
ميرزاپور ادامه مي دهد: «به نظر من توپ هاي قبلي بهتر بود. با توپ هاي جديد اگر يك لحظه غفلت كني و حواست نباشد قطعاً به مشكل مي خوري. با اين حال شخصاً تا به حال به خاطر اين توپ هاي نقره اي مرتكب اشتباه نشده ام.» اما محمد محمدي دروازه بان تيم فوتبال پرسپوليس ضمن تاييد مشكل توپ هاي نقره اي، از تغييرات جهت اين توپ ها خبر مي دهد: «تا به حال چند بار به خاطر سرعت زياد اين توپ ها دچار خطاي ديد شده ام اما مرتكب اشتباه فاحشي نشده ام. ضمن اين كه زماني كه زمين خيس باشد كنترل اين توپ ها خيلي سخت مي شود.» دروازه بان پرسپوليس با انتقاد از برخي باشگاه ها در انتخاب توپ هاي مسابقه به موردي اشاره مي كند كه نشان از مشكل ساز بودن توپ هاي قديمي مي كند: «در بازي با پگاه يكي از توپ هايي كه از كنار زمين به من رسيده بود مناسب نبود و هر چقدر محكم شوت مي زدم توپ خيلي جلو نمي رفت تا اين كه داور را در جريان گذاشتم و توپ را عوض كرد.»
توپ هاي جديد با وجود معايبي كه دارند باعث مي شوند كه تعداد گل هاي بازي ها به خاطر سرعت بازي بيشتر شود كه البته اشتباهات دروازه بانان در اين امر بي تأثير نيست .با اين حال اين توپها هنوز مورد خريد كليه باشگاه هاي فوتبال ايران قرار نگرفته و تنها تعدادي از تيم هاي مطرح اقدام به تهيه آنها كرده اند. اين در حالي است كه بازيكنان ملي پوش ما بايد در تيم ملي با توپ هاي نقره اي بازي كنند و با توجه به اين كه يكي از ديدارهاي تيم ملي كشورمان مقابل كره شمالي برگزار مي شود اين احتمال وجود دارد كه به علت سرماي پيونگ يانگ و بارش برف به هنگام برگزاري اين ديدار (دهه اول فروردين ۸۴) ملي پوشان كشورمان مجبور شوند با توپ هاي زرد رنگ بازي كنند، اين در حالي است كه اين توپ ها تاكنون مورد استفاده بازيكنان ما قرار نگرفته است.

پيش از اين عنوان شده بود، ضربه زدن مداوم با سر به توپ هاي فوتبال در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ باعث وارد آمدن ضايعات مغزي و نخاعي به بازيكنان آن زمان فوتبال جهان شده است.
اما تحقيقات جديد دانشمندان دانشگاه گلاسگو اسكاتلند نشان مي دهد، توپ هاي امروزي نيز به اندازه توپ هاي قديمي براي بازيكنان مضر و خطرناك هستند، البته اگر بازيكنان به صورت مداوم با سر به اين توپ ها ضربه بزنند.
در سال ۲۰۰۲ اعلام شد علت مرگ جف آستل بازيكن سابق تيم ملي فوتبال انگليس، ضربه زدن مداوم با سر به توپ هاي قديمي بود، توپ هايي كه در هنگام بارش باران، آب زيادي جذب مي كرد و سنگين مي شد.
به هرحال دانشمندان دانشگاه گلاسگو پس از انجام تحقيقات گسترده به اين نتيجه رسيده اند كه توپ هاي امروزي نيز با وجود داشتن پوشش ضدآب، رطوبت زيادي را جذب مي كنند و سنگين مي شوند و به همين دليل بازيكنان بر اثر ضربه زدن با سر به اين توپ ها دچار مشكل مي شوند.
دكتر ران توماسون در اين رابطه مي گويد: ما از نيروي بسيار زياد توپ هاي مدرن واقعاً متعجب شديم. ما مي خواستيم بدانيم كه آيا ضربه زدن مداوم با سر به اين توپ ها باعث لطمه وارد شدن به مغز بازيكنان مي شود يا خير كه متأسفانه، پاسخ مثبت بود. به همين دليل به بازيكنان فوتبال توصيه مي شود به صورت مداوم به اين توپ ها ضربه سر نزنند.
آلن بيرك بك، تكنسين دانشگاه گلاسگو كه اين آزمايش را انجام داد مي گويد: ما توپ ها را به قدر كافي خيس كرديم و مشخص شد كه يك بار برخورد توپ خيس با سر بازيكن معادل فرود آمدن ۱۰ كيسه استاندارد حاوي ذغال روي سر انسان مي باشد.
ما براي بررسي نتايج آزمايش از دوربين هاي بسيار مدرن با سرعت بالا استفاده كرديم كه با مشاهده نتايج مي توانيم مدعي شويم، كتك خوردن از يك بوكسور آماتور بهتر از ضربه زدن با سر به توپ هاي خيس است. البته تنها نكته مبهم در مورد اين تحقيق، مشخص نبودن نوع توپ هاي استفاده شده در آن مي باشد. به هرحال بايد به بازيكنان فوتبال هشدار داد، خطرات ضربه زدن با سر به توپ هاي جديد كمتر از ضربه زدن با توپ هاي قديمي نيست، به ويژه آن كه اين توپ ها خيس باشند.

امير بهادري نژاد
هرگاه كه صحبت از فوتبال به ميان مي آيد، ليگ برتر انگليس را به عنوان بهترين ليگ فوتبال جهان معرفي مي كنند. در كشوري كه صاحب بهترين ليگ فوتبال جهان است انتظار مي رود كه اصول اوليه فوتبال حرفه اي به صورت كامل رعايت بشود. يكي از اين اصول ابتدايي، برخورداري هر تيم از يك دروازه بان ثابت است. به عبارتي ديگر فاصله دروازه بان اول هر تيم فوتبال بايد با دروازه بانان دوم و سوم همان تيم بسيار زياد باشد و اين دروازه بان بايد اطمينان داشته باشد حتي در صورت ارتكاب چند اشتباه كماكان دروازه بان  اول تيمش باقي خواهد ماند. اما در فصل جاري ليگ برتر چنين اصلي رعايت نشده و سه تيم سرشناس اين كشور از جمله منچستر يونايتد، آرسنال و ليورپول دروازه بان اول خود را نمي شناسند.
باب ويلسون كه سابقه دروازه باني در بالاترين سطح فوتبال جهان را دارد، اين روزها يكي از بهترين مربيان دروازه بانان جهان به شمار مي آيد.هنگامي كه از وي در مورد مشكل دروازه باني در سه تيم مطرح فوتبال انگليس پرسش مي شود، ويلسون تمام تقصيرها را به گردن توپ هاي جديد مي اندازد. اين توپ هاي جديد نقره اي رنگ براي اولين بار در جريان رقابت هاي جام ملت هاي اروپا سال ۲۰۰۴ نمايان شد كه از يك سو مورد اعتراض دروازه بانان و از سوي ديگر مورد تأييد مهاجمان قرار گرفت. ويلسون مي گويد، توپ هاي جديد و نقره اي رنگ در حين حركت منحرف مي شوند و به همين دليل حتي يك دروازه بان در جهان نمي توان يافت كه با اين توپ ها در عملكرد خود استمرار داشته باشد. به همين دليل ويلسون معتقد است اگر در فصل جاري دروازه بانان تيم هاي بزرگ (به جز تيم چلسي) متزلزل نشان داده اند بايد علت را در اين توپ ها جست وجود كرد. به گفته ويلسون، حتي اگر يك بازيكن ضربه ضعيفي به توپ وارد كند، توپ جديد به سرعت اوج گرفته و از روي زمين بلند مي شود. اما بدتر از همه، در آخرين لحظه، توپ تغيير جهت مي دهد و دروازه بان را گمراه مي كند.
اما اين پايان ماجرا نيست چون ويلسون ادعا مي كند اگر در گذشته از همين توپ ها در مسابقات فوتيال استفاده مي شد هرگز دروازه بانان بزرگي چون پت جنينگز، گوردان بنكس، ري كلمنس و پيتر شيلتون در فوتبال جهان ظهور نمي كردند.
پيش از آغاز يورو ،۲۰۰۴ يك شركت توليد كننده لوازم ورزشي اقدام به توليد اين نوع توپ هاي نقره اي رنگ نمود. اين توپ جديد روتي يرو (Roteiro) نام داشت كه سطح آن كاملاً بدون شكاف و درز بود. همچنين روي سطح اين توپ دوخت دستي به چشم نمي خورد كه در نتيجه احتمال ساييدگي توپ، جذب آب و تغيير مسير آن به حداقل رسيد. علاوه بر اين، تكنولوژي مدرن بكار رفته در تهيه اين توپ ها باعث مي شد تا بازيكنان با وارد كردن حداقل انرژي به توپ، حداكثر بازدهي را شاهد باشند بدون اين كه مسير توپ تغيير بكند.
به هرحال، ويژگي هايي كه در بالا به آن اشاره شد، تعريف و تمجيد شركت توليد كننده توپ هاي يورو ۲۰۰۴ بود، اما ظاهراً نظر بازيكنان و مربيان چيز ديگري است، چون بزرگترين مشكل اين توپ ها، تغيير جهت آن در آخرين لحظه به شمار مي آيد.
يكي از ويژگي هاي منحصر به فرد اين توپ ها متاليك بودن آن مي باشد كه همين ويژگي، قيمت رسمي آن را به ۱۰۰يورو رسانده است. پس جاي تعجب نيست كه به چه دليل همه باشگاه هاي فوتبال ايران توانايي خريد چنين توپ هاي گران قيمتي را ندارند.