برديا يادگاري -شركت سهامي آب منطقه اي تهران براي خود ايالتي است. از تقاطع دو خيابان فاطمي و حجاب به سمت راست بايد يك در نرده اي به رنگ آبي آسماني - لابد به نشانه رنگ آب- و يك كيوسك نگهباني را رد كنيد و از آدم ها بپرسيد دفتر مديرعامل كجاست تا آدم ها به شما نگاهي كنند و بگويند ميدان را رد كن، دست راست. دفتر مديرعامل طبق نقشه در طبقه اول ساختماني است كه ظاهر تازه اي دارد، اما قدمت آن بيش از 30سال است. ساختماني كه ساخت آن كار آلماني هاست و مديرش فارغ التحصيل رشته عمران و فوق ليسانس خاك و پي از دانشگاه نيويورك آمريكاست.
قاسم تقي زاده خامسي نام آشنايي است؛ معاون عمراني استانداري خراسان، معاون شهرداري تهران و حالا مدير عامل شركت سهامي آب منطقه اي تهران. او مدير شركتي است كه وظيفه آبرساني به حوزه اي بزرگ، شامل استان هاي تهران، قزوين و قم و استان هاي سمنان، مركزي و بخشي از اصفهان و زنجان را برعهده دارد. اين اطلاعاتي است كه از روي نقشه بزرگي كه پشت سر او به ديوار ميخ شده روي كاغذ مي آيد...
جايي كه بايد اول مصاحبه باشد، قصه اي است طولاني، آبرساني تهران.
آبرساني به تهران از همان زمان حاج ميرزا آغاسي كه جرقه تامين آب شرب تهران زده شد تا به امروز موضوع مهم و قابل توجهي است. در يكي از كتاب ها مي خواندم كه در دوران قديم هم راجع به مسوولان تامين آب تهران در روزنامه ها و جرايد بحث هاي زيادي مي شد. در يكي از شماره هاي توفيق ديدم كه شعري را نوشته اند در مورد مسير آب آن زمان تهران.
و شعر چه بود؟
چون انتقال آب و كار لوله كشي طولاني شده بود، جرايد به انحاي مختلف در اين باره اظهار نظر مي كردند، از جمله توفيق كه در اين مورد شعري نوشته بود كه من اين را بهانه اي قرار مي دهم براي اينكه يادي كنم از مرحوم كيومرث صابري:
صبحدم با رئيس لوله كشي/گفتمش چيست شيوه تو كلك؟
از غم آب لوله اين دو سه سال‎/ دل افراد شهر ما زده لك 
گفت خاموش باش و با اين حرف  / بردل ريش من مپاش نمك‎/ داد دستم سماق و گفت بيا‎/ جاي اين حرف ها سماق بمك!
اين شعر نشان مي دهد كه بحث آب تهران شده يك موضوع مهم و جلب كننده به هر حال، پايتخت است و جمعيت چند ميليوني اش.
اكنون هم در دنيا گفته شده است كه آب كليد توسعه پايدار است، در قرآن هم آمده:و جعلنا من اسماء كل شي حي آرم شركت سازمان آب هم از سالهاي دور به اين آيه مباركه زينت يافته كه قديمي ها مي گويند مربوط به زماني است كه مرحوم مهندس مهدي بازرگان رئيس سازمان آب تهران بوده است.
امروز بزرگترين چالش شما به عنوان رئيس اداره شركت سهامي آب منطقه اي تهران چيست؟
به نظر من مهمترين چالش بحث جلوگيري از آلودگي آب تهران است. بنده كشوري را سراغ ندارم كه آب شرب يك شهر 8 ميليوني و در  آينده 11 ميليوني را از طريق دو رودخانه اي منتقل كند كه در كنار آنها صدها منبع آلوده كننده وجود دارد.
در مورد تامين آب تهران بيشتر توضيح بدهيد.
آب تهران از زماني كه اولين سد، سدكرج در سال 1345 و سدلتيان در سال 1347 و سد لار درسال 1359 به بهره برداري رسيدند از اين سه سد و كسري آن از منابع زيرزميني كه در واقع ذخيره آب تهران هستند تامين مي شود.
كه البته شنيده ايم سد لار مرتب فرار آب دارد.
فرار آب سد لار از ابتداي ساخت سد وجود داشته و تا امروز راه حلي براي جلوگيري از آن ارايه نشده است، اما در سال گذشته طرحي به نتيجه رسيد كه شامل يك ايستگاه پمپاژ و يك تونل 12 كيلومتري لوراك- سوهانك است كه در مواقع كم آبي مي توانند از فرار آب جلوگيري كنند با اين حال سد لار براي ما ارزش حياتي دارد.
چرا؟
به دليل اينكه در اين منطقه به دليل سرما آب را تا اواخر سال آبي مي توانيم نگه داريم... در عين حال ما در حال مطالعه مجدد طرح لار هستيم.
برگرديم به مساله تامين آب تهران.
مي توانيم بگوييم طي 40 سال گذشته اتفاق ويژه اي براي تامين آب تهران نيفتاده.
چه اتفاقي مي بايست مي افتاد؟
وقتي جمعيت تهران يك ميليون نفر بوده، ما همين منابع را داشتيم و امروز كه 8 ميليون نفريم هم از همين منابع مي خوريم.
جمعيت تهران 8 ميليون نفر است؟
هر كسي روايتي دارد يعني مي گويند 7۸، ولي رسمي اش اين است كه 5/9 ميليون روز و 5/7 ميليون شب.
به هر حال منابع آب زيرزميني محدودند و كفاف اين جمعيت را نمي دهند. هيچ منبع ديگري هم براي تامين آب تهران وجود ندارد.
شرايط بغرنجي است. آينده چه مي شود؟
آينده از نظر ما افق 1400 است.
يعني حال آنقدر به شما فرصت مي دهد كه به آينده فكر كنيد؟
بله، فكر كرده ايم. اما نه از سال 1400 دورتر و نه از 10 ميليون و 700 هزار نفر براي شهرتهران و 100/15 ميليون براي كل استان بيشتر. ما براي اين جمعيت در افق 1400، 1333 ميليون مترمكعب آب شرب نيازداريم كه اين رقم در حال حاضر حدود 930 ميليون مترمكعب است.
اين رقم را باز كنيد. شايد تصور درستي از آن وجود داشته باشد.
ما در سال ۳۴۰، ميليون ليتر مكعب از كرج آب مي آوريم و 300 ميليون ليتر از لتيان كه البته آب لار هم به لتيان مي ريزد.
كسر آورديم!
بله ، بقيه آب شرب از منابع زيرزميني تهيه مي شود. البته اين در سالهايي است كه بارندگي مناسب باشد. در سا لهاي خشك اين درصد معكوس مي شود. براي همين هم هست كه از آلودگي آب تهران در هراسيم.
عوامل تهديد كننده و آلوده كننده چه هستند؟
اول عوامل انساني شامل فاضلاب ها، زباله و عوامل حيواني كودهاي مختلف و چراي دام كه اين دو مورد بيشتر در لتيان و لار خود را نشان مي دهند. مورد اول هم بيشتر خاص كرج و جاجرود است.
از چراي دام تصور خاصي نداريم... يا كود شيميايي.
الان با كشاورزي بحث داريم. معتقديم حريم سدهاي تامين كننده آب شرب نبايد محل چراي دام باشد. محيط زيست هم با ما هم نظر است اما هنوز نتواسته ايم اين حريم ها را حفاظت قانوني كنيم.
چرا؟
به هر حال هماهنگي در ايران كار سختي است.
شما قبل از اينكه به اين اداره بياييد به ارزش آب واقف بوديد؟
خير.
واقعا؟
نه،  اطلاعات كافي نداشتم و به نظر من مسوولا ن در اطلاع رساني خصوصا در مورد وضعيت آب تهران و بهاي آب در كشور قصور كرده اند.
از افق 1400 مي گفتيد كه حرفمان قطع شد.
در 4سال اخير براي تامين آن هزار و 233ميليون متر مكعب آب طرح هاي جديدي آغاز شده است، از جمله سدهاي طالقان و ماملو كه حدودا 250 ميليون متر مكعب آب را براي تهران تامين مي كنند.
همان اتفاقي كه مي گفتيد نيفتاده. اين طرح تا كجا پيش رفته؟
سد طالقان سال آينده به بهره برداري مي رسد و سد ماملو در سال بعد.
بخشي از نگراني از بين مي رود، اما لابد،  نه همه آن.
بله، اما مشروط بر اينكه افزايش جمعيت تهران كنترل بشود.
جالب است كه شما در چه حوزه هايي چالش داريد.
به هر حال ما براي يك سقف پيش بيني آب كرده ايم.
و بنابراين براي كنترل مواليد برنامه داريد؟
... مي خندد
با آلودگي كرج و جاجرود چه مي كنيد؟
در مورد كرج پس از بررسي هاي زيادي كه انجام شده، قرار است تونلي به طول 30 كيلومتر و به قطر 4 متر احداث شود كه از پشت سد آب را به تصفيه خانه بياورد. البته اين تنها هدف ساخت اين تونل نيست. ما اهداف ديگري هم داريم.
مثلا؟
لوله هايي كه امروز آب سد كرج را به تهران مي آورند، مربوط به 40 سال گذشته است كه ممكن است بر اثر يك زمين لرزه يا پوسيدگي از بين بروند و تهران در خطر بي آبي قرار بگيرد. ما نمي توانيم اين ريسك را بپذيريم. ضمن اينكه آب رودخانه كرج با يك پمپاژ 300 متري به تهران مي رسد، اما پس از احداث تونل، آب به صورت ثقلي به تصفيه خانه مي رسد.
پس نگراني نمايندگان كرج چيست؟
من فكر مي كنم نگراني نمايندگان كرج تامين آب كرج باشد يا اينكه تصور مي كنند با احداث اين تونل آب رودخانه كرج خشك مي شود، در صورتي كه اينطور نيست. هميشه بين 2 تا 5 متر مكعب آب در اين روخانه جاري خواهد بود كه حقا به دشت كرج و شهريار است و پيش بيني مي كنيم با برنامه ريزي پس از احداث اين تونل، حقا به كشاورزي كرج بيشتر شود.
آب شرب كرج هم براي خود برنامه جامعي دارد كه قرار است تا سقف 50 ميليون متر مكعب از سد طالقان و بقيه از آب هاي زير زميني تامين شود. اين برنامه با توجه به رشد جمعيت كرج در دست تجديد نظر است.
وقتي برف مي آيد خوشحال مي شويد؟
بله، حتما!
مي گويند از وقتي شما آمده ايد سازمان آب، بارندگي بهتر شده، اما وقتي شهرداري بوديد باران نمي آمد!
اينقدرها هم خوش شانس نيستم. حكمت خداوند است. ما الان در سالهاي نرمال بارندگي هستيم.
پس شما دوران خشكسالي را تجربه نكرده ايد.
اولين سالي كه آمدم نسبتا خشكسالي بود، اما مديران قبل از من در سالهاي خشكسالي دوران سختي داشتند كه تلاش آنها را تحسين مي كنم.
چه تفاوتي هست؟
تفاوت خشكسالي و تر سالي اول در اين است كه به هر حال آب شرب مهمتر از آب كشاورزي است. يك مدير بايد از حقابه كشاورزي كم كند و به شهروندان برساند و دوم اينكه ازآبهاي زيرزميني بخورد، نكته سوم تنظيم و توزيع آب است كه بايد جلسات مكرر هماهنگي بين شركت هاي آب و فاضلاب توزيع كننده ها و شركت آب منطقه اي برگزار شود.
سرانه آب در تهران بيش از ساير شهرهاست؟
اينطور بپرسيد سرانه آب تهران بيشتر است يا شهرهاي ديگر دنيا؟
اگر اطلاعاتي داريد، بفرمائيد.
سرانه آب در تهران 340 ليتر و مثلا در بروكسل 132 ليتر يا در لندن 260 ليتر است. البته سرانه پاريسي ها 500 ليتر است كه گفتنش بد آموزي دارد! اما ممكن است در بعضي از اين شهرها آب شرب جدا از آب مصرفي باشد، ضمن اينكه شرايط آب و هوايي آنجا با ما متفاوت است و بعضي جاها اصلا مشكل كم آبي وجود ندارد.
شما برنامه اي براي جدا كردن آب مصرفي و شرب نداريد؟
ما به عنوان شركت آب منطقه اي خير، اما شركت هاي آب و فاضلاب مطالعاتي در اين مورد دارند،  اما به نظر مي رسد اين كار براي كشور اقتصادي نيست.
شما با آب بسته بندي موافقيد؟
بله. تمهيداتي هم براي آنها كه مجوز مي خواهند ديده ايم و اخيرا دستورالعملي در اين باره صادر شده. استقبال هم براي اين كار زياد است.
آب معدني خوشمزه تر است يا آب شرب تهران!
من آب تهران را ترجيح مي دهم. خصوصا در سالهاي پر آب.
اساسا به دليل گوارا بودن آب تهران،  هميشه اين ترديد وجود دارد كه آب بسته بندي همين آب است. اين براي شما خوشحال كننده است؟
من نمي خواهم زياد درباره آب بسته بندي نظر بدهم، چون خبر ندارم در اين كارخانه ها چه مي گذرد، اما مي دانم آب تهران در 150 نقطه تا لوله آب منازل كنترل مي شود و اين براي من كافيست تا آب را گوارا بنوشم.
اصولا مشي ما مخالفت با توصيه و نصيحت است. اما از شما بايد بپرسيم آيا توصيه اي نداريد؟
دو توصيه دارم. اول آنكه در مصرف بهينه آب جدي باشيم، دوم مردم در توليد آب گوارا با ما مشاركت كنند.
چگونه؟
با تشكيل NGO ها براي حفاظت از محيط زيست كه در راس آن منابع آبي است.
شما گفتيد كه تازه به اهميت آب شرب تهران به معناي واقعي پي برده ايد، آيا به عنوان مثال خانواده شما در مراقبت از آب با شما سهيم هستند؟
من همين مطالب را به آنها منتقل كرده ام، فكر مي كنم تا حدود زيادي بله. حتي در جمع بستگان هم به اين مسايل تاكيد مي كنم، چون... مكث مي كند تا همين جا كافيست. چون و چرا ندارد!