با اجراي پاركبان در خيابان هاي شناسايي شده اصلي هزينه بهره گيري از خودروي شخصي در كلانشهر پرترافيكي چون تهران كه شهروندان آن براي هر سفر كوچك و بزرگي از خودروي شخصي استفاده مي كنند، بالا مي رود. عكس : ساتيار
زهره مسكني مديران ترافيك شهر با اجراي طرح پاركبان مي خواهند به شهروندان بگويند كه اشغال حاشيه خيابان هاي اصلي با خودروي شخصي براي مدت نامحدود ممكن نيست. چرا؟ چون حاشيه خيابان هاي اصلي فضايي عمومي است كه تمام شهروندان بايد بتوانند از آن استفاده كنند، ضمن اينكه اگر كسي خواست مدت بيشتري از اين فضا استفاده كند، بايد هزينه بيشتري به نسبت ديگران بپردازد. اين كار از پرشدن فضاي پارك از ساعات اوليه روز تا پايان آن و سرگرداني ديگر رانندگان كه به دنبال فضاي پارك هستند تا حدودي مي  كاهد و در نتيجه در بهبود وضعيت ترافيك، تاثير مثبت مي گذارد.
براي عملي كردن اين ايده، سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران با همكاري راهنمايي و رانندگي شهر، طرح پاركبان را از نيمه سال جاري به اجرا گذاشت. هرچند ممكن است به نظر بيايد كه عملكرد پاركبان شبيه همان كاري است كه دستگاه پاركومتر انجام مي دهد، اما تغيير هزينه هاي پارك و نظارت مستمر كه ضامن اجراي موفق طرح است، بخشي از ويژگي هاي پاركبان است كه اين شباهت را رد مي كند.
از سوي ديگر با اجراي پاركبان در خيابان هاي شناسايي شده اصلي، هزينه بهره گيري از خودروي شخصي در كلانشهر پرترافيكي چون تهران كه شهروندان آن براي هر سفر كوچك و بزرگي از خودروي شخصي استفاده مي كنند، بالا مي رود. مي توان اميدوار بود كه اعمال محدوديت هايي نظير اجراي طرح پاركبان، كساني را كه فضاي خيابان ها را به پاركينگ شخصي بدل كرده و براي هر سفر ضروري و غيرضروري از وسيله نقليه شخصي استفاده مي كنند، به سفر با وسيله نقليه عمومي ترغيب كرده و همچنين با برقراري تعادل بين عرضه و تقاضاي پارك هاي كوتاه مدت، اين توقف ها را ساماندهي كند.
در طرح پاركبان كه با مشاركت سازمان حمل و نقل و ترافيك شهرداري تهران به عنوان سياستگذار و ناظر عملكرد و راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ در جايگاه پشتيباني و كنترل و اعمال كننده قانون در جايگاه مجري در حال اجرا است، انتخاب معابر جهت اجراي طرح پس از بررسي هاي كارشناسي و منظور كردن پارامترهاي گوناگون از جمله ميزان كمبود فضاي پارك در مقابل حجم عرضه آن صورت مي گيرد.
عوامل پاركبان 
عملكرد صحيح طرح پاركبان جهت توزيع عادلانه فضاي توقف، نيازمند به كارگيري نيروي انساني جهت فروش، كنترل اعتبار كارت پارك و اعمال مقررات عوامل قانونگذار است. بنابراين سه گروه عامل فروش (ثابت)، عامل پاركبان(سيار) و عوامل راهنمايي و رانندگي، مشغول فعاليت در اجراي اين طرح هستند. عوامل سيار طرح در محورهاي طولي يا عرضي خيابان با راهنمايي شهروندان خودروها را به شكل صحيح در جاي پارك مشخص ساماندهي مي كنند. از سوي ديگر، گروه سوم كه افسران مجاز به اعمال مقررات راهنمايي و رانندگي هستند به پشتيباني طرح و كنترل و اجراي آن مي پردازند. پاركبان ها موظف به حسن برخورد با شهروندان، آراستگي ظاهر و توجيه كامل طرح هستند و عرضه انواع كارت، با توجه به درخواست شهروند، تعيين اعتبار كارت پارك با علامتگذاري در محل هاي ماه، سال، روز و دقيقه بدون مخدوش كردن اخذ وجه برابر اعتبار كارت پارك از وظايف عوامل فروش است. پرسنل شيفت صبح پاركبان موظف هستند حداقل نيم ساعت قبل از آغاز طرح (۳۰:7صبح) در محل فعاليت خود حضور داشته باشند، پرسنل شيفت بعدازظهر هم بعد از ساعت 22 (اتمام طرح) كار خود را ترك مي كنند.
پاركبان هاي كنترل كننده عملكرد طرح موظف به كنترل تمامي كارت پارك هاي موجود در پشت شيشه اتومبيل ها (از لحاظ شماره سريال، زمان مندرج و نوع كارت پارك) و صدور برگه  هشدار و اخطار به وسايل نقليه اي كه مدت زمان كارت پارك آنها اعتبار ندارد، هستند. مراقبت از وسايل نقليه متوقف در محدوده عملكرد هر يك از اين افراد، همكاري با پاركبان هاي گروه اول در خصوص عرضه انواع كارت پارك و معتبر كردن آنها هم از وظايف تعيين شده اين افراد است.
كارت پارك
كارت پارك ها در 3 نوع نيم ساعته با نرخ 1000 ريال و 1 ساعته 2000 ريال و 2 ساعته با مبلغ 3500 ريال به شهروندان عرضه مي شود و كارت پارك معتبر، كارتي است كه اعتبار آن با علامتگذاري در محل هاي ماه، روز و ساعت توقف تعيين شده باشد.
تمامي تابلوهاي طرح پاركبان  با حفظ حريم 15 متر از طرفين و با رعايت دسترسي ها، پل ها، خطوط عابر پياده، تقاطع ها و تابلوهاي محدود كننده پارك حاشيه اي نصب شده اند و كيوسك هاي عرضه كننده كارت پارك نيز با در نظر گرفتن حداكثر فاصله مناسب شهروندان جهت پياده شدن از وسيله نقليه، شرايط هندسي معبر و جهات حركت ترافيك جاري در معبر، جانمايي و در خيابان ها مستقر شده اند.
مقبوليت پاركبان 
سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران به عنوان سياستگذار و ناظر عملكرد طرح پاركبان، شهريور ماه گذشته به بررسي و ارزيابي چگونگي بازدهي طرح فوق پرداخت و نتايج به دست آمده از اين بررسي نشان داد كه 66 درصد مردم، طرح پاركبان را جهت كنترل پارك حاشيه اي بر استفاده از پاركومتر ترجيح داده و حدود 69 درصد آنان اجراي طرح را در بهبود ترافيك شهري موثر مي دانند. اما نتايج نظرسنجي مجدد اين طرح كه دي ماه گذشته از سوي معاونت برنامه ريزي و مهندسي ترافيك سازمان ترافيك انجام شد، نشان داد كه ميزان رضايت شهروندان از طرح مذكور بيشتر است. اين نظرسنجي به وسيله 1851 پرسشنامه، زماني كه رانندگان وسايل نقليه براي خريد كارت پارك به كيوسك هاي عرضه آن مراجعه كرده اند، انجام شده است.
از مقايسه حدود سني رانندگاني كه مورد پرسش قرار گرفته اند، چنين بر مي آيد كه افراد بين 30 تا 40 ساله بيشترين آمار را در اين بخش به خود اختصاص داده اند. همچنين بيشترين هدف از مراجعه  به كيوسك ها جهت تهيه كارت پارك، كار بوده كه 32/51 درصد اهداف سفرهاي درون شهري را شامل شده است. اكثر اين سفرها (۹۸‎/۴۳ درصد) هنگام عصر انجام مي شود.
در پاسخ به اين پرسش كه براي پارك وسيله نقليه خود كدام يك از روش ها را انتخاب مي كنيد؟ از 1851 راننده، 1425 نفر (۲۶‎/۶۷ درصد) پارك حاشيه اي را عنوان كرده اند كه به نظر مي رسد اين موضوع در مقايسه با آمار 108 نفري (۸۳‎/۵ درصد) كه پارك غيرحاشيه اي را براي توقف وسيله نقليه خود انتخاب مي كنند، جاي تامل دارد. اين در حالي است كه 498 نفر (۹۰‎/۲۶ درصد) نيز از راه حل پارك اختصاصي استفاده مي كنند. بررسي پرسشنامه ها چنين نشان مي دهد كه 54/92 درصد پاسخگويان براي پارك وسيله نقليه خود از طرح پاركبان استفاده مي كنند و در خصوص تداوم و گسترش طرح نيز 76/47 درصد با اين امر و 82/31 درصد با اجراي مكانيزه آن موافق هستند.
از تعداد 1851 پرسشنامه، تعداد 530 نفر طرح پاركبان را در توزيع عادلانه پارك حاشيه اي خيلي موثر دانسته اند و 873 نفر نيز آن را موثر دانسته اند. از جمع اين ارقام و مقايسه آن با تعداد 87 نفر كه به اين سوال پاسخ نداده اند و 117 نفر كه آن را اصلا موثر نمي دانند، چنين برمي آيد كه به طور كلي 98/88 درصد پاسخ دهندگان اجراي طرح را براي پارك وسيله خود موثر مي دانند.
در خصوص مشكلات طرح پاركبان، كم بودن تعداد كيوسك ها و عوامل اجرايي طرح بيشترين پاسخي است كه به چشم مي خورد. ضمن آنكه 77/25 درصد نيز معتقدند كه طرح مذكور مشكلي ندارد. به علاوه 99/74 درصد پاسخ دهندگان، كارايي اين طرح را نسبت به پاركومتر موثرتر شمرده اند. از نتايج كلي اين نظرخواهي مي توان به اين نتيجه رسيد كه با اجراي طرح پاركبان، در معابر ويژه اين طرح هميشه جاي پارك وجود دارد و زمان پارك وسايل نقليه از مدت هاي طولاني در گذشته، به نيم ساعت در حال، كاهش يافته است. بنابراين مي توان به دايمي و گسترده شدن آن اميدوار بود.

جمشيد پوراسكندر و اقعيت هاي شهودي در كنارنگره كارشناسان حمل و نقل و ترافيك بر اين موضوع تاكيد مي    ورزند كه يك سوم ظرفيت معابر عمومي تهران در اختيار ترافيك مرده است و اعمال مديريت و رهاسازي آن مي   تواند شبكه عبوري را با تمام ظرفيت در اختيار آمدوشد قرار دهد.
طي سال هاي گذشته و به رغم تمامي كوشش هايي كه به منظور استانداردسازي و برقراري تعادل بين ظرفيت پذيرش معابر با شمار خودروها در تهران انجام شده، متاسفانه كفه شمار خودروها به كفه ظرفيت معابر عمومي، ارجحيت و سنگيني دارد به نحوي كه بر اساس تازه ترين يافته هاي آماري متكي به تحقيقات علمي، در حال حاضر معابر عمومي تهران ظرفيت حدود 1 ميليون و۴۰۰ هزار دستگاه خودرو را دارد، در حالي كه هم اينك حدود 2ميليون و 800 هزار دستگاه روزانه در تهران تردد مي  كنند و در اين راستا نه تنها خودرو فرسود ه اي از رده خارج نمي  شود، بلكه هر روز ده ها خودرو بر شمار خودروهاي موجود افزوده مي  شود. با تكيه بر همين اصل پيش بيني مي  شود، تهران در سالهاي نه چندان دور به پاركينگ بزرگي به اندازه يك كلانشهر تبديل خواهد شد.
متوليان بخش ترافيك مديريت شهري با چنين دورنمايي، موضوع مديريت حاشيه معابر را در كنار ديگر راهكارهاي مديريت ترافيك، به عنوان يك نسخه تاثيرگذار تجويز كردند و تلاش مي  كنند با به كاربست نيروهاي جوان، حاشيه معابر را به ويژه در نقاط پرتردد و پرترافيك، پاركباني كنند.
پديده پاركبان، افزون بر اينكه ابزاري كارآمد براي مديريت حاشيه معابر عمومي است، در حقيقت گامي است شيرين و مبارك در تعامل و همكاري بين دو نهاد شهرداري و نيروي انتظامي. واقعيت اين است كه مديريت هاي تك سازماني و جزيره اي و توجه صرف به امتيازات سازماني موجب شده تا هرج و مرجي ريشه دار را در تمام عرصه و از جمله مديريت ترافيك شاهد باشيم.
بنا به اظهار كارشناسان در حال حاضر حدود 21 دستگاه بر مديريت ترافيك و حمل و نقل دخالت مستقيم و غيرمستقيم دارند. با اين وجود طرح پاركبان را بايد گامي مهم و نقطه عطفي در مديريت مشترك و فراسازماني خواند.
تعامل و وحدت مديريت نيروي انتظامي و شهرداري در كنترل حاشيه معابر داراي پيامدهاي مثبتي است كه همگان شاهد آن هستيم و مجال يافتن همه شهروندان براي توقف خودروها از آن جمله است. به عبارت ديگر طرح پاركبان، افزون بر مديريت حاشيه معابر، فرصت برابرو مساوي براي توقف خودروها جهت همه شهروندان فراهم آورده است.