ركورد بزرگترين ساعت دنيا در حال حاضر متعلق به ساعت بيگ بن انگلستان است. صبح روز سه شنبه بزرگترين ساعت دنيا كه تقريبا دو برابر اندازه ساعت بيگ بن انگلستان است، در تهران به بهره برداري رسيد
نمي دانم هواپيمايي از روي تپه هاي عباس آباد مي گذرد يا نه، اما اگر بگذرد و مسافران نگاهي به زيرپايشان بيندازند، زمان دستشان مي آيد. آنها عقربه هاي بزرگي را مي بينند كه به آرامي شيب يكي از تپه ها را طي مي كند و از عددي به عددي ديگر مي رسد. رانندگان بزرگراه همت و كارمندان ساختمان هاي اداري اطراف هم، چشمشان هر روز به دايره سبز و زردي مي افتد كه مي تواند به يكي از نمادهاي تهران تبديل شود.
ركورد بزرگترين ساعت دنيا در حال حاضر متعلق به ساعت بيگ بن انگلستان با 147 سال سن و قطر 7 متر و 80 سانتيمتر است. صبح روز سه شنبه بزرگترين ساعت دنيا كه تقريبا دو برابر اندازه ساعت بيگ بن انگلستان است، در تهران به بهره برداري رسيد.
تپه هاي عباس آباد، قلب تپنده زمان
ابتداي ورودي همت به سمت غرب، چندين خط كشي اتوبان چند طبقه از مدت ها پيش ساخته شده است و فضاي سمت راست آن با چمن ها و گلكاري هايي كه شده، فضاي مناسبي براي يادآوري آن چيزي است كه هميشه از آن به عنوان طلا ياد كرده اند؛ وقت.
بزرگترين ساعت دنيا با قطر 15 متر، 14 تن ميلگرد، 70 تن بتن و 6 هزار و 240 شاخه گل – البته مصنوعي – در اين قسمت ساخته شده است. هر چند هدف از اين كار، زيبا سازي و يادآوري زمان به عنوان طلا در بين شهروندان عنوان شده اما برنامه افتتاح و پرده برداري از اين ساعت با 30 دقيقه تاخير - كه در برنامه هاي مديران ايراني معتدل به نظر مي رسد – انجام شد.
زماني كه با ماشين از مقابل ساعت عبور مي كنيم رنگ زرد و سبز آن با عقربه هايي كه هر يك 5/7 و 5/5 – عقربه دقيقه شمار و ساعت شمار – روي صفحه قرار گرفته است، بيش از هر چيز به چشم مي آيد.
مكاني كه براي ساخت ساعت گل انتخاب شده به گونه اي است كه در چند جهت قابل ديدن است به همين خاطر است كه در اتوبان مدرس به سمت همت از لا به لاي پايه هاي وسط اتوبان، ساعت كه نمايان مي شود، دست عكاس روي دكمه دوربين قرار مي گيرد بعد هم عكس هايي كه در آن زاويه كج و معوج ثبت مي شود.
با عبور ماشين از مقابل ساعت 250 كيلوگرمي، نگاه راننده هاي ماشين هاي ديگر كه ساعت خود را با آن تنظيم مي كنند، ضرورت نصب آن را بيشتر مي كند.
ساخت اين ساعت كه از تكنولوژي، خلاقيت و نوآوري ويژه اي برخوردار است، 2 سال طول كشيده است. ويژگي هاي اين ساعت تنظيم اتوماتيك و كامپيوتري و استفاده از موتورهاي مجزا براي هر يك از عقربه هاست كه كمترين خطاي ممكن – يك صدم ثانيه در سال – را دارد.
هر چند ساخت اين ساعت 500 ميليون ريال هزينه به خود اختصاص داده است اما اطمينان از تنظيم منظم آن، به همراه تاثيرات بصري براي شهروندان، به هزينه ساخت آن مي ارزد.
زمان به مچ تهران
دانستن اينكه سيستم حركتي عقربه هاي ساعت هر كدام توسط دو دستگاه جعبه دنده حلزوني و يك دستگاه موتور با قدرت 120 وات به حركت درمي آيد، خالي از لطف نيست. الكترو موتورها و جعبه دنده هاي عقربه ساعت و دقيقه كاملا جداگانه براي چرخاندن عقربه دقيقه و ساعت شمار عمل مي كنند.
هر دو سيستم ساعت و دقيقه يك دستگاه شاسي با سازه هاي نبشي متصل و موتورهاي در آن نيز از نوع سه فاز هستند. طول عقربه ها متجاوز از 6 متر است كه توسط شافت متناسب با قدرت الكتروموتور و همچنين وزن وگشتاور عقربه ها انتخاب شده اند تا ذره اي خطا نداشته باشد.
تمام حركت عقربه ها توسط فرمان هاي الكترونيك و برقي كنترل مي شود. فرمان هاي الكترونيك به صورت پاس از طريق PIC به دو عدد invertor (اينورتور) صادر و بعد از پالايش به صورت برق سه فاز 380 ولت در اختيار الكتروموتورها قرار مي گيرد. حركات الكتروموتورها توسط دو دستگاه اينكودر (incoder) در هر لحظه توسط PIC كنترل شده و عقربه ساعت بعد از حركت مربوطه متوقف مي شود. عقربه دقيقه نيز پس از دريافت فرمان حركت توسط اينكودر مربوط به خود، كنترل و بعد از مقدار حركت پيش بيني شده، متوقف مي شود و الكتروموتور منتظر فرمان بعدي باقي مي ماند.
دستگاه كنترل و حركت ساعت به گونه اي طراحي شده است كه دستگاه در مقابل جريان هاي شوك الكتريك و تغييرات ولتاژ ايمن باشد.
پيش بيني هايي نيز براي ايمني دستگاه در مقابل نويزهاي ناشي از حركت موتورها و دستگاه هاي جانبي شده است. دستگاه ساعت در صورت بروز قطعي برق از خود واكنش نشان داده و زمان خاموشي را به وقت محاسبه كرده و در حافظه 12 PIC نگهداري مي كند ولي عقربه ها هيچگونه حركتي از خود نشان نمي دهند و بعد از وصل مجدد برق موتورها با زمان PIC حركت كرده و دقيقا مقدار حركت عقب افتاده را جبران مي كنند.
تنظيم ساعت، توسط دو عدد stop و start (ايست و حركت) امكان پذير است. در عين حال، در صورت بروز قطعي برق، برق PIC توسط يك عدد باتري تامين مي شود.
بخش خصوصي، پيشگام در طراحي ساعت
احياي زيبايي شهر تهران، يكي از اهداف اصلي شهرداري به حساب مي آيد و در عين حال براي رسيدن به اين هدف از كمك هاي بخش خصوصي نمي توان چشم پوشي كرد. ابوالقاسم وحدتي اصل، يكي از دو قطب اصلي در ساخت و راه اندازي ساعت كه خود نيز از گرما در امان نبود، جملات خود را در حالي شروع كرد كه به وضوح به كمك هاي بخش خصوصي براي انجام فعاليت هاي زيباسازي تكيه داشت.
او كه به همراه محمدي زاده، معاون خدمات شهري شهرداري تهران و قرباني از شركت تجسم روز براي پرده برداري از بزرگترين ساعت دنيا در ايران در بالاي تپه هاي عباس آباد و پشت ساعت گل آمده بود، به عنوان دومين سخنران در اين جلسه گفت: سازمان زيباسازي با توجه به اصل مشاركت بخش خصوصي، در تعريف پروژه هاي خود نقش ويژه اي را براي اين موضوع در نظر گرفته است.
هرچند برنامه ريزي ها به خاطر موضوعات انتخاباتي كمي با تاخير پيش مي رود، اما با توجه به شرايط ويژه جامعه، تا حدودي به انجام مي رسد. مديرعامل سازمان زيباسازي شهر تهران، اصلاح وضعيت بصري و افزايش زيبايي هاي پايتخت را موضوع مهمي دانسته و گفت: موضوع مكان يابي در مورد ساخت ساعت، بسيار مهم بود و با كارهاي كارشناسي انجام شده. اين قسمت از بزرگراه، به دليل داشتن ديد از چند جهت براي نصب ساعت انتخاب شد. بهره برداري از صفحه ساعت براي تبليغات تجاري و شهروندي موضوعي بود كه وحدتي اصل در پايان صحبت هاي خود به آن اشاره كرد.
بعد از او نوبت به معاون خدمات شهري شهرداري تهران رسيد تا پشت تريبون قرار بگيرد و از ساعتي بگويد كه بعد از اين قرار است موارد مشابه آن در ساير شهرهاي ديگر نيز ساخته شود.
آرايش شهري و توجه به منظر و ديد بصري شهروندان به نظر محمدي زاده و مديريت شهري، ضرورتي حتمي و اجتناب ناپذير است. او گفت: در شهري مانند تهران كه خانه ها، خوابگاه مردم تلقي مي شوند و حيات در خيابان ها جاري است، شهر، محل زندگي است و منظر شهري با زيبايي و طراوت به كاهش آلودگي هاي تصويري و بصري شهروندان كمك مي كند.
توجه به بافت هاي سنتي و قديمي كه پيشينه تاريخي شهر تهران به حساب مي آيند، رويكرد اصلي دراين موضوع مطرح شد. معاون خدمات شهري با اشاره به هزينه 300 ميليارد ريالي كه بازسازي ميدان حسن آ باد به دوش شهرداري گذاشته است، گفت: احياي اين بافت هاي تاريخي و موارد مشابه آن مانند كوچه مروي، خيابان صف، ميدان هاي بهارستان و امام خميني (ره) اصلي غيرقابل چشم پوشي است.
بسترسازي پياده راه ها و سلامت فضاهاي سبز، موضوع بعدي بود كه محمدي زاده در اهم صحبت هاي خود مطرح كرد و گفت: توجه به المان هاي شهري و اصلاح مبلمان شهري به گونه اي برنامه ريزي شده است كه فضا داراي جذابيت هاي بصري باشد.
او در نهايت به نيازهاي شهر تهران از نظر زماني رسيد و گفت: كمبود ساعت در تهران و حركت سازمان زيباسازي با نصب 300 ساعت كوچك در ميادين و نقاط مختلف نشان دهنده ارزش وقت از نظر شهروندان است.
او در حالي كه به ساعت گل در سمت راست خود اشاره مي كرد، گفت: ايجاد نظم و توجه به زمان از طريق نصب اين ساعت در يكي از شريان هاي اصلي شهر تهران، بسيار مهم است و المان هاي به كار گرفته شده در اطراف آن مانند درخت، گل و سبزه اهميت حفظ محيط زيست از سوي مردم را بيشتر مي كند.
به اعتقاد محمدي زاده هر چند سازمان زيباسازي در هدايت و راهبري اين پروژه نقش مهمي داشته، اما نمي توان از مشاركت بخش خصوصي در طراحي و ساخت اين ساعت چشم پوشي كرد.
ماشين زمان حركت مي كند
صداي عبور ماشين ها از لابه لاي تيك تاك عقربه هاي 5/7 متري به گوش مي رسد. هيجان افتتاح بزرگترين ساعت دنيا در پايتخت، كم كم فروكش مي كند. پيرمرد باغبان، شلنگ سبزرنگ آب را به سختي دنبال خود مي كشد و خنكاي سبزه هاي اطراف با گرماي هوا درمي آميزد. ماشين ها با عبور از مقابل ساعت، سرعت شان را كمتر مي كنند، گاهي با تعجب و لحظه اي با خوشحالي به صفحه زرد و سبز و عقربه هاي بزرگ ساعت نگاه مي كنند؛ ماشين زمان در پايتخت به حركت درآمد.
جاي نمادها در شهر خالي است
بسياري از معماران و شهرسازان معتقدند خلاء معماري مدرن، نمادها و نشانه هاي شهري است، در حالي كه معماري ايراني و شهرهاي ايران در گذشته نشانه هاي شهري مشخصي داشتند. شهرهاي ايراني كه رشدي افقي داشتند با نمادهايي نظير مناره يا برج مشخص مي شدند.
ابوالقاسم وحدتي اصل، مدير عامل سازمان زيبا سازي شهر تهران مي گويد: نمادهاي شهري دو كاركرد مختلف در شهر دارند. يكي از اين كاركردها شناسايي مناطق مختلف شهر و اماكن پر مراجعه كننده است. مثلا در رم زائران كه به بازديد 7 كليساي معروف مي رفتند، اين كليساها را از نمادهاي مرتفع آن منطقه پيدا مي كردند.
به نظر او نمادها در تهران امروز فراموش شده اند و بسياري از محلات در غياب نمادها به بافت هايي يكسان و بدون المان شناسايي تبديل شده اند.
وحدتي توضيح مي دهد: كاركرد ديگر نماد شهري اين است كه به شهر هويت مي دهد. براي مثال ساعتي كه در تپه هاي عباس آباد ساخته شده است به عنوان يك نشانه در ذهن شهروندان و مسافران ثبت مي شود. اصولا اهميت نمادها در اين است كه با مسائل روحي، فرهنگي و عاطفي شهروندان در ارتباط است، ضمن اينكه اگر زيبا ساخته شود مي تواند به زيبا سازي شهر كمك كند.
به گفته وحدتي نمادها معمولا ساختاري هنري دارند، براي مثال تنديسي كه در بهشت زهرا به يادبود امام راحل (ره) ساخته شده است مي تواند به نمادي تبديل شود.
به نظر وحدتي ، تهران از نمادها تقريبا خالي است و كمبود اين المان هاي شهري در تهران مشهود است، در حالي كه نمادها در شهر اهميت فراواني دارند. او مي گويد كه در ساخت ساعت بزرگ در تپه هاي عباس آباد سعي شده است از رنگ هاي شاد به شكلي استفاده شود كه با محيط هماهنگي داشته باشد، ضمن اينكه نورپردازي ساعت در شب ها زيبايي خاصي به آن مي دهد.