بسياري از كاروان دارها مسافران عازم حج را به نزديك ترين تكايا و مساجد اطراف خود دعوت كرده و به آنها نكات مهم سفر و چگونگي اعزام و اقامت در شهرهاي مكه و مدينه را گوشزد مي كنند
ساعت يك دقيقه بامداد. سالن پرواز حجاج. خانواده گله به گله ايستاده و منتظر جوانان دانشجوي بازگشته از حج عمره هستند. يك نفر اسفند در دست دارد،  ديگري حلقه گل، نفر بعدي با دوربين راجع به جريان توضيح مي دهد.
ناگهان از بلندگوي سالن ورود مسافران خانه خدا خبر داده مي شود، تمام جمعيت به سوي درها مي رود، حجاج جوان تنها اجازه دارند از راه باريكي كه صف مشايعت كنندگان تشكيل داده اند، خود و چرخ دستي حامل چمدان هايشان را به خانواده يا آشنايي كه به دنبالشان آمده اند، برسانند. چمدان ها پر است از هدايا و سوغاتي كه جوانان براي نزديكان آورده اند. هيجان و شلوغي جمعيت كافي است تا رخسار عده اي سرخ شود و نفس نفس زنان از جمع دوري گزينند. نجواي صلوات در هر لحظه نشان از رسيدن يك نفر به خانواده اش دارد. جمع خوشحال و سرخوش از بازگشت عزيزان، به سوي اتومبيل شخصي يا تاكسي هاي فرودگاه مي روند.
تاكسي ها كمتر از 4 هزار تومان براي حمل و نقل مسافر و بارهايش دريافت نمي كنند و راهي مي شود...
گزارشي كه روابط عمومي سازمان حج و زيارت ارائه كرده، نشان مي دهد هزينه عمره هاي دانش آموزي و دانشجويي 420 هزار تومان است كه 225 هزار تومان آن مربوط به بليت هواپيما،  167 هزار تومان آن مربوط به هزينه هاي ارزي داخل عربستان شامل مسكن،  تغذيه، حمل و نقل و 28 هزار تومان و بقيه نيز مربوط به خدمات عمومي و اجرايي سفر است. اين گزارش، هزينه عمره دانشجويي را 474 هزار و 500 تومان اعلام كرده است كه 225 هزار تومان آن به بليت رفت و برگشت هواپيما، 228 هزار تومان به هزينه هاي ارزي داخل عربستان و 26 هزار و۷۰۰ تومان نيز به خدمات عمومي و اجرايي اختصاص دارد. البته هزينه حمل و نقل هواپيما مربوط به ايستگاه پروازي تهران است و در شهرهاي ديگر هزينه بيشتري بايد پرداخت شود. ارقام مذكور تنها هزينه هاي سفر است، جدا از هزينه هايي كه مسافران خانه خدا براي سفر و سوغات درنظر مي گيرند.
نكته اي مهم و اساسي
خريد و فروش فيش حج تمتع وعمره ممنوع است... . اين جمله در حالي شنيده مي شود كه سازمان حج و زيارت از تكميل ظرفيت كاروان هاي عمره مفرده سال جاري خبر مي دهد.
به گفته عبدالله نصيري مديركل حوزه رياست و روابط عمومي سازمان حج و اوقاف، تنها كساني مي توانند فيش حج عمره را به ديگري واگذار كنند كه شرايط آن با قوانين حاكم بر كميسيون نقل و انتقالات اسناد حج مطابق باشد.
نصيري به خبرنگار ايرانشهر گفت:  در اين شرايط پرونده افرادي كه در نظر دارند بنا به دلايلي فيش حج خود را واگذار كنند از طريق دفاتر حج و زيارت استان ها به اين كميسيون ارائه مي شود و شرايط آنها در جلسات هفتگي اين كميسيون بررسي مي شود و تاييد يا رد خواهد شد.
علي ليالي مدير سازمان حج و زيارت استان تهران نيز در گفت وگويي با خبرگزاري مهر، خريد و  فروش فيش عمره و حج تمتع درج شده در روزنامه ها را كلاهبرداري خواند: خريد و فروش حج بين دو نفري كه با هم نسبتي نداشته و بيگانه هستند، ممنوع بوده و تنها اين امر در مورد بستگان درجه يك سببي و نسبي مانند انتقال از پدر به فرزند و مانند آن صورت مي گيرد.
طبق گفته او درج تمامي اين آگهي ها بدون اطلاع سازمان حج و زيارت صورت مي گيرد و در مجموع چنانچه انتقالي نيز انجام شود، در مرحله آخر در سازمان حج تاييد نمي شود.
به گفته او هيچ آژانس مسافرتي اجازه ندارد فيش عمره و حج تمتعي را كه به نام ديگري صادر شده، ثبت نام كند و نقل و انتقالات تابع قوانين و مقررات خاصي است كه از سوي سازمان به دفاتر و كارگزاري ها اعلام شده است و همچنين در خود سازمان نيز وجود دارد.
نصيري، مديركل حوزه رياست و روابط عمومي سازمان حج و اوقاف، چنين خبري را تاييد مي كند. متاسفانه به علت وجود تعداد كثير متقاضيان خريد و فروش، فيش حج به منبع سودآوري براي عده ا ي سودجو تبديل شده است.
او مي گويد: البته در صورت استيصال و مواجهه متقاضيان با مشكلات پيش بيني نشده،  اين گروه مي توانند به دفاتر حج و زيارت استان ها مراجعه و تقاضاي دريافت وجه فيش يا انتقال آن را ارائه كنند.
اين تقاضا براي جلوگيري از سودجويي ها، هفته اي دو بار در جلسات كميسيون نقل و انتقالات سازمان حج و زيارت بررسي و تصميم هاي كارشناسي اتخاذ خواهد شد. طي سال گذشته حدود 500 نفر تقاضاي خود را به سازمان تسليم كرده و تقاضاي انتقال فيش داده اند. به گفته او اسامي متقاضيان حج تمتع كه از 3 يا 4 سال گذشته در نوبت حج بوده اند، دهه اول مرداد اعلام شده و مراحله اوليه سفر آنها طي خواهد شد.
اين سازمان طي اعلاميه اي در اول خرداد ماه از دارندگان اسناد حج تمتع 800 هزار توماني دعوت كرده است تا كساني كه تا تاريخ يكم ارديبهشت سال 78 به بانك ها پولي واريز كرده اند براي تعيين تكليف خود به دفاتر حج و زيارت استان ها مراجعه كنند.
طبق اين اطلاعيه، دولت، سازمان حج را موظف كرده است تا پايان سال 84 تكليف حدود 20 هزار نفر متقاضي سفر حج را روشن كرده و اسناد مذكور بايد جمع آوري و ابطال شده و براي افراد دارنده حساب، سپرده گذاري جديدي به مبلغ 11 ميليون ريال صورت گيرد.
روابط عمومي سازمان حج و زيارت به تمامي دارندگان اين اسناد يا وراث قانوني آنها تاكيد كرده است، حداكثر تا تاريخ 28 اسفندماه سال جاري با مراجعه به بانك ملي محل ثبت نام اوليه، قبض پرداخت علي الحساب خود را به سند سپرده گذاري داراي اولويت تشرف تبديل كنند.
بنابراين گزارش چنانچه صاحب سند اوليه فوت شده باشد، وارث قانوني او مي تواند با مراجعه به دفاتر حج و زيارت در سراسر كشور و پس از طي مراحل قانوني، با اخذ معرفينامه به بانك ملي مراجعه و سند را تبديل كند.
البته عده ديگري كه تا سال گذشته براي سفر به حج عمره ثبت نام كرده اند تا پايان سال 85 به سفر حج اعزام خواهند شد.
با تكميل ظرفيت تمامي كاروان هاي عمره مفرده سراسر كشور در سال جاري، كساني كه از اين پس در بانك ها ثبت نام خواهند كرد در سال آينده به مكه مشرف مي شوند. در سال جاري تنها قرارداد اعزام حدود 450 هزار نفر عمره گذار ايراني با طرف سعودي امضا شده است كه تا كنون همين اندازه از ثبت نام شده هاي سال 83 و سالهاي پيش از آن به كاروان ها مراجعه كرده و حدود يكصدهزار نفر از آنان به عربستان اعزام شده اند. يعني در حال حاضر هر هفته حدود 17 هزار نفر از 16 ايستگاه پرواز عازم فرودگاه هاي مدينه منوره و بندر جده مي شوند. عمليات عمره سال جاري از چهاردهم فروردين آغاز شده و تا دهه اول آبان ماه ادامه دارد.
كساني كه از اين پس در بانك ها ثبت نام خواهند كرد در سال آينده به مكه مشرف مي شوند. در سال جاري تنها قرارداد اعزام حدود 450 هزار نفر عمره گذار ايراني با طرف سعودي امضا شده است
هزينه هاي ديگر و دلمشغولي مسافر
حال با اين همه انتظار و نگراني براي سفر به شهر بزرگ و مقدس مسلمانان وقتي زمان اعزام فرا مي رسد، قبل از هرچيز ميزان هزينه سفر ذهن قشر متوسط جامعه را به خود مشغول مي  كند.
اين عده براي سفر به حج عمره طي چند مرحله هزينه هايي براي پرواز و اقامت را به كاروان دار و براي دريافت رواديد عربستان،  بيمه و هزينه هاي جانبي مي پردازند كه به گفته يكي از مسافران بازگشته از سفر حج عمره هتل هاي كاروان هاي اين قيمت معمولا درجه 3 يا 4 هستند.
البته ماه قمري كه افراد به حج عازم مي شوندنيز در قيمت دريافتي كاروان تاثير دارد، در ماه هاي رجب و شعبان و رمضان اين هزينه به 700 يا 800 هزار تومان نيز مي رسد.
به گفته يكي ديگر از مسافران بازگشته از سفر حج عمره، بسياري از اين هتل هاي درجه سه نكات بهداشتي را رعايت نمي كنند و قديمي تر هستند. اين موضوع در مدينه شدت بيشتري مي يابد تا جايي كه حتي در برخي هتل ها نيز حشراتي همچون سوسك يافت مي شود، اما هتل هاي هم درجه آنها در مكه قديمي، اما تميزتر هستند.
بسياري از كاروان دارها مسافران عازم حج را به نزديك ترين تكايا و مساجد اطراف خود دعوت كرده و به آنها نكات مهم سفر و چگونگي اعزام و اقامت در شهرهاي مكه و مدينه را گوشزد مي كنند.
آنها به زائرين نكاتي از اين قبيل توصيه مي كنند: از ساك يا چمدان هاي 30x50x60 سانتيمتري مكعبي استفاده كنند، از بستن وسايل اضافي با طناب و جامه دان هاي خود يا قرار دادن چمدان هاي مصوب در داخل گوني، كيسه و پوشش هاي ديگر خودداري كنند، چون شركت هاي هواپيمايي مجاز به حمل چنين وسايلي نيستند.
از جمله هزينه هايي كه برخي از كساني كه به حج مشرف مي شوند و از لحاظ جسمي توانايي چنداني ندارند و توانايي طواف خانه خدا را ندارند و از صندلي چرخدار استفاده مي كنند بايد بپردازند، 50 ريال سعودي يعني هزينه اي حدود 12 هزار تومان است.
از سوي ديگر دلتنگي هاي يك سفر كوتاه باعث مي شود عده اي مجبور به تماس تلفني با شهر و خانواده خود شوند. اگر كسي به فكر تماس تلفني با تلفن هاي سعودي به سرش زد بايد بداند كه برخي از مسئولان اين تلفنخانه ها قيمت غيرواقعي را دريافت مي كنند كه اين موضوع با مراجعه به پليس هاي عربستان حل خواهد شد، ولي اگر طرف سعودي منصف باشد براي هر سه دقيقه تماس، هزينه اي نزديك به 2 هزار تومان دريافت خواهد كرد.
به نظر مي رسد غير از اين خرج ها و خريد سوغات، هيچ هزينه ديگري به مسافران تحميل نشود، چون وسيله اياب و ذهاب مسافران به سوي اماكن ديدني و برخي بازارها به عهده كاروان دار است و اگر كسي بخواهد به بازاري برود كه مورد نظر كاروان دار نباشد،  مي تواند از خودروهاي رايگان از هتل ها به مقصد اين بازارها استفاده كند.
به نظر مي رسد قيمت اجناس در عربستان به غير از وسايلي چون پارچه، طلا و صندل با ايران هم قيمت باشد.
البته طلاهاي عيار بالاي عرب گاهي با سليقه ظريف پسند ايرانيان جور درنمي آيد، ولي قيمتي كمتر از ايران دارد.
در مورد پارچه گويي قيمت هاي ايران نزديك به دو يا سه برابر بيش از پارچه هاي عربستان است. اين در حالي است كه پارچه در عربستان تنوع بيشتري نيز دارد، اما كفش هاي روباز نيز قيمتي نزديك به يك سوم ايران دارند.
عرب ها غير از اسكناس سبز يكهزار توماني، پول ايراني ديگري را قبول ندارند. هنگام بازگشت يك روز قبل از اعزام مسافران از عربستان به مقصد ايران چمدان ها از سوي كاروان دارها دريافت و به ماموران پرواز سعودي ارائه مي شود.
گويي گمرك عربستان سود را در خريد ايرانيان از بازارهاي اين كشور دانسته و زمان بازگشت هزينه اضافه بار از آنها دريافت نمي كند.
با اين شرايط هر سفر حج، دست كم 700 يا 800 هزار تومان هزينه برمي دارد، اما اين سفر معنوي ارزشش را دارد.

اولين جهانگردان ايراني و سفر به خانه خدا
عبدالله وعيسي اميدوار، اولين جهانگردان ايراني هستند كه با موتور دور جهان را طي 10 سال دور زدند.
درسال 1333 هجري شمسي عيسي و عبدالله اميدوار، دو برادر ماجراجوي ايراني با شور و عشق فراوان براي ديدن ناديده هاي كره خاكي سوار بر موتورسيكلت هاي خود شدند و از زادگاه خود تهران گذشتند و سفري را آغاز كردند كه لحظه به لحظه آن، براي اين دو برادر سرشار از حادثه و اتفاق بود و وقايع تلخ و شيريني كه در آن سالها در بزرگترين و معتبرترين نشريات جهان درباره سفرهاي آنها چاپ مي شد، شگفتي و تعجب و تحسين خوانندگان آن زمان را برمي انگيخت.
جنگل هاي مخوف و وحشتناك آمازون و آفريقا، صحراي گرم و سوزان ربع الخالي عربستان، سرزمين هاي ناشناخته آمريكا، استراليا، قطب شمال و جنوب يخزده و منجمد... را اين دو برادر جهانگرد كه روزگاري كوهنورد و صخره نورد بودند با عزمي راسخ و نگاهي به افق هاي دور... درنورديدند. هفت سال اول سفر را با موتورسيكلت و سه سال آخر را نيز با استفاده از اتومبيلي كه شركت سيتروئن به آنها اهدا كرده بود، پيمودند. هزاران عكس، تصوير، فيلم، صنايع دستي كشورهاي مختلف و بسياري از تحقيقات و خاطرات و آثار ديگر، ماحصل سفر اين دو برادر است كه آن آثار كم نظير را در ساختماني در مجموعه فرهنگي - تاريخي سعدآباد به نام موزه برادران اميدوار مي  توان ديد.
بعد از پايان اين سفر عبدالله به شيلي رفت و عيسي، برادر بزرگتر در ايران ماند و موزه برادران اميدوار را راه اندازي كرد. فربد سروندي با عبدالله در BBC در مورد اين سفر گفت وگو كرد و عبدالله از 50 سال قبل گفت: من عبدالله اميدوار، يكي از دو برادر جهانگرد ايراني ام و باعث خوشحالي بنده است كه بعد از نيم قرن ياد برادران اميدوار كرديد. در حال حاضر من در سانتياگو، در پايتخت شيلي در آمريكاي جنوبي زندگي مي كنم.
آنها طي اين سفر طولاني راهي مكه شدند و خاطراتي از اين شهر به ياد مي آورند.
آنچه در ادامه مي خوانيد خاطرات اين سفر است:
...به هر حال بعد از هفت سال كه ما با آن موتورسيكلت ها سفر كرديم، در فرانسه شركت سيتروئن، در مقابل فروش مقالاتي كه به آنها داده بوديم به ما يك ماشين هديه داد.
ما به وسيله آن اتومبيل و يك موتورسيكلت كه عبدالله سوارش بود، از كشورهاي اروپايي، اتريش، ايتاليا و يوگسلاوي و بلغارستان و تركيه گذشتيم و بعد از هفت سال وارد ايران شديم. ما فقط حدود سه ماه در ايران توقف كرديم و با كمال تاسف سومين روزي كه ما وارد ايران شديم، مادرم به دليل بيماري چندين ساله اي كه داشت، فوت كرد. به هر حال بعد از سه ماه موتورسيكلت ها را زمين گذاشتيم و به وسيله همان اتومبيل سيتروئن سفر دوم خودمان به سمت قاره آفريقا را از طريق كويت و عربستان سعودي شروع كرديم.
جالب اينجاست وقتي ما سفر خودمان را از تهران شروع كرديم، صدها نفر از دوستان و اقوام دنبال ما مي آمدند. وسط جاده ايستاديم و در صد كيلومتري گفتيم كه بابا شما كجا مي آييد؟ ما بايد برويم! به هرحال خداحافظي كرديم.
ما بالاخره سفر خودمان را ادامه داديم. از طريق جنوب ايران به وسيله يك بلم از آبادان خودمان را به كويت رسانديم. از آنجا مي خواستيم به عربستان سعودي برويم. هنوز بيش از 20كيلومتر از شهر كويت دور نشده بوديم كه آسفالت جاده مبدل به يك صحراي خشك و شنزار شد. در همه جاي آنهم لوله هاي نفت خام مثل تار عنكبوت در هم پيچيده بودند. يكي، دو ساعت بيشتر طول نكشيد كه به مرز عربستان سعودي رسيديم.
ما خودمان را بعد از دو روز به شهر رياض رسانديم. در واقع مشكل بزرگ ما در راه رسيدن به خانه خدا از اينجا شروع شد، چون ما قصد داشتيم كه به كعبه برويم. ما در حاشيه صحراي ربع  الخالي به طرف مكه مي رفتيم كه يك صحراي خشك و بسيار طولاني است. اكثرا ما رد پاي كاروان ها را پي مي گرفتيم.
حدود دو روز راه را طي كرده بوديم كه توفان خيلي شديدي شروع شد. بعد از مدتي همين كوره راه ها و ردپاها به خاطر توفان از بين رفتند! به همين دليل ما خيلي دور خودمان گشتيم و بالاخره بنزين اتومبيل ما تمام شد! توفان شن آنقدر شديد بود كه اتومبيل ما بعد از مدتي زير خروارها شن و ماسه دفن شد!
به هر حال حدود شش تا هفت روز گذشت و ما قادر نبوديم كه يك قدم جلوتر برويم! آب و غذاي ما هم تقريبا تمام شده بود! بعد از اينكه اين توفان فرو نشست، يك كاروان شتري كه از فاصله دور عبور مي كردند ما را ديدند و نجات دادند! آنها از كاروان هايي بودند كه در صحرا زندگي مي كنند و هميشه در حال كوچ كردن هستند! بعد از اينكه اتومبيل را از زير ماسه ها بيرون كشيديم، مجبور شديم آن را چند روزي به وسيله يك شتر بكشيم! بعد از مدتي بالاخره بنزين گير آورديم و دوباره حركت كرديم به سمت مكه!
به دليل اينكه آقاي ابن سعود سفارش ما را به روساي مكه كرده بودند، ما در شهر مكه در واقع ميهمان شهردار مكه شديم. در مدت اقامت خودمان در اين شهر، پذيرايي خيلي گرمي از ما به عمل آمد. قبل از ورود به شهر، لباس مخصوص حج را به تن  كرديم و مراسم حج عمره را به جا آورديم.
در دومين روز به همراه شهردار مكه و يك مهندس معمار مصري كه بازسازي كعبه را به عهده گرفته بود، تمامي قسمت هاي جالب كعبه را ديدن كرديم. بعد مشغول فيلمبرداري شديم و بايد توجه كرد كه اين اولين فيلم مستندي بود كه از خانه خدا و مراسم حج تهيه شده بود.
در آن سالها تهيه اين فيلم كار بسيار خطرناك و دشواري بود. براي اينكه نگهبانان صحن كعبه، كوچكترين حركت هر نفر را زير نظر داشتند، اما ما به دليل اينكه ميهمان شهردار مكه بوديم، به هر حال اين كار را با دلهره زيادي انجام داديم.
بعد از مراسم حج، عازم آفريقا شديم!