اجراي پروژه هاي بهداشت شهري ، بدون مشاركت شهروندان و احساس مسئوليت آنان به نتيجه دلخواه نخواهد رسيد . تا وقتي كه شهروندان مثلا از خوردن فست فود در پياده روهايي كه جوي هايش پر از زباله و ته مانده غذاست، احساس انزجار نكنند، عملا تحرك چنداني در حل مشكلات بهداشتي صورت نخواهد گرفت
به نظر مي رسد كه براي ايجاد هماهنگي بين شهرداري و شهروندان در جمع آوري بهينه و بهداشتي زباله و زدودن آلودگي از معابر شهر نياز به فرهنگسازي و اطلاع رساني بيشتري است
1 - يكي، دو هفته پيش در خبرها آمده بود كه بيشترين تماس شهروندان با واحد ارتباط مردمي 137 شهرداري تهران، در ارتباط با جمع آوري زباله و مسائل مربوط به آن بوده است. اين نشان مي دهد به جز ترافيك كه مشكل كلان و كلي شهر تهران است، جمع آوري زباله و بهداشت معابر و محلات، دغدغه اصلي شهروندان بوده و سامان يافتن آن، خواسته اول آنهاست.
پوشيده نيست كه شهروندان به مضرات انباشته شدن زباله در نزديكي محل زندگي و كار خود و عواقب غيربهداشتي آن آگاهند، اما نمي دانند كه با وجود اين حساسيت ها و تلاش شهرداري در جمع آوري بهتر زباله، چرا برخي معابر هنوز از نبود بهداشت رنج مي برند و با آلودگي دست و پنجه نرم مي كنند. واقعيت اين است كه بخش هاي مختلف شهرداري، از جمله خدمات موتوري، راه هاي بسياري را براي جمع آوري بهتر زباله هاي خانگي و شهري بررسي كرده و برخي از آنها را هم به اجرا در آورده اند، اما به نظر مي رسد كه براي ايجاد هماهنگي بين شهرداري و شهروندان در جمع آوري بهينه و بهداشتي زباله و زدودن آلودگي از معابر شهر، نياز به فرهنگسازي و اطلاع رساني بيشتري است.
در ابتدا بايد يادآور شد كه زمينه اين همكاري دست كم حالا وجود دارد. گواه اين ادعا هم ارتباط مداوم شهروندان با واحد 137 و بيان مشكلات مربوط به جمع آوري زباله محلاتشان است، اما مسئله اينجاست كه تلاش شهرداري به تنهايي براي ساماندهي جمع آوري زباله و حفظ بهداشت شهر كافي نيست.
مسئولان شهرداري بارها اعلام كرده اند كه رعايت توصيه هاي به ظاهر ساده اي نظير بيرون گذاشتن به موقع زباله (ساعت 9 شب)، بسته بندي مناسب آن، نريختن زباله در جوي آب و ... مي تواند بخش بزرگي از مشكلات بهداشتي شهر را حل كند. نهادينه كردن چنين فرهنگي در جامعه شهري هم ابزار و لوازم خود را دارد كه با به كارگيري آنها توسط زير مجموعه هاي مديريت شهري امكان پذير است، همان طور كه مديريت شهري هم اقدام به انجام چنين برنامه هايي نظير پخش تيزرهاي تلويزيوني، نصب پرده هاي اطلاع رساني و پخش بروشور كرده است، اما در كلانشهري چون تهران كه به علت مهاجرت مداوم از شهرها و روستاها به آن، بشدت تحت تاثير فرهنگ ها و رفتارهاي مختلف شهروندان جديد خود بوده و روزانه ميزبان صدها هزار شهروندي است كه براي انجام كارهاي خود به پايتخت مي آيند، آموزش ها و فرهنگسازي مقطعي در مورد مسائل شهري به تنهايي كافي نبوده و نيازمند برنامه ريزي هاي مداوم است.
براي مثال سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران، با همكاري آموزش و پرورش، براي فرهنگسازي امر ترافيك و آموزش به كودكان و نوجوانان اقدام به اجراي برنامه هاي آموزشي در سطح مدارس كرده است و علاوه بر آن با اجراي برنامه هاي هنري و ميزباني كودكان و نوجوانان در پارك ترافيك (در پونك)، به طور مداوم و ريشه اي سعي در نهادينه كردن اصول ترافيكي در ميان شهروندان آينده از طريق اينگونه برنامه ها دارد. انجام چنين برنامه هايي درمورد مسائل بهداشتي شهر هم ناگزير به نظر مي رسد، چرا كه با ادامه روند كنوني، در آينده اي نزديك، شهرداري ناچار خواهد بود بخش اعظمي از بودجه خود را صرف جمع آوري زباله و نظافت معابر كند تا اينكه شايد به نتيجه مطلوب برسد.
۲ - از روز بيستم تيرماه، اجراي طرح سراسري و تكميلي مبارزه با موش در سطح شهر تهران، شروع شده است و شركت ساماندهي صنايع و مشاغل شهرداري تهران، قصد دارد با مشاركت سازمان هاي زيست محيطي غير دولتي و شهروندان تهراني، موش هاي آلوده پناه گرفته در جوي ها، معابر و منازل را معدوم كند. اين طرح در ادامه طرح هاي قبلي مبارزه با موش و به صورت تكميلي اجرا مي شود، اما بركسي پوشيده نيست كه موفقيت چنين طرحي در نهايت در گرو همكاري مسئولانه شهروندان با كارشناسان شهرداري و از همه مهمتر اجراي توصيه هاي بهداشتي شهرداري است.
شهروندان بارها شاهد صحنه هايي نظير انباشت زباله هاي روزمره در جوي ها و پياده روها با وجود سطل زباله در نزديكي آن بوده اند. باغچه هاي كنار پياده روها هم معمولا به طور روزانه پر از زباله و ته مانده مواد غذايي مي شود، يعني موادي كه به خوراك موش و حشرات موذي تبديل مي شود.
چنين صحنه هايي تا همين جا شايد به فاجعه نزديك نباشد، ولي وقتي به افزايش موش و حشرات و در نهايت گسترش آلودگي هاي ناشي از آنها منجر شود، ديگر صرف هزينه هاي ميلياردي و بسيج عمومي هم چندان موثر نخواهد بود؛ اتفاقي كه در صورت رعايت نشدن مسائل بهداشتي در تهران خواهد افتاد.
۳ – اسفند سال گذشته كه با يكي از مديران شهرداري در دفتر كارش گفت وگو مي كرديم، با گوشه اي از رفتارهاي برخي از شهروندان و نحوه برخورد آنها با عملكرد شهرداري آشنا شديم. اين مدير شهري با تعجب و ته مايه اي از گلايه در مورد رفتار شهروندان در روزهاي برفي زمستان گذشته گفت: وقتي چند روز متوالي در تهران برف سنگيني باريد، شهرداري تمام ماشين آلات و امكانات خود را شبانه روزي بسيج كرد و هرجا هم ماشين آلات كم آورد، از بخش خصوصي كمك گرفت تا مشكل بسته شدن معابر و يخبندان را حل كند، اما در اين بين شهروندان برخي از محلات، ذره اي همكاري در اين بسيج برفروبي نشان نمي دادند.
اين مدير با تاسف گفت كه وقتي اتفاق نادري مثل بارش برف بي سابقه در زمستان گذشته مي افتد، انتظار مي رود كه شهروندان هم در سامان دادن اوضاع همكاري كنند، اما آن موقع برخي از شهروندان حتي جلوي پاركينگ يا پياده روي خود را هم تميز نمي كردند. شهرداري و مديران شهري بخوبي مي دانند كه باز كردن معابر و برفروبي از سطح خيابان ها و پياده روها، وظيفه آنهاست نه هيچ كس ديگري، ولي آيا تنها گذاشتن مديريت شهري در شرايط بحراني و انتظار انجام وظيفه بدون هيچ گونه همكاري به افق روشني در ساماندهي مشكلات شهري ختم مي شود؟ سالها پيش سازمان ملل متحد تصميم به اجراي طرحي به نام پروژه شهر سالم در كشورهاي مختلف گرفت و تهران نيز از جمله شهرهايي بود كه دست به اجراي اين طرح – البته در بخش محدودي از شهر – زد.
هدف از اجراي اين طرح، مشاركت دادن شهروندان در ارتقاي بهداشت شهري (چه از نظر فيزيكي و چه از نظر رواني) و التيام آسيب هاي اجتماعي است. اجراي چنين پروژه هايي چه در سطح كلان نظير برنامه هاي شهر سالم و چه در حد اجراي مبارزه با موش و جمع آوري بهينه زباله، بدون مشاركت شهروندان و احساس مسئوليت آنان به نتيجه دلخواه نخواهد رسيد و تا وقتي كه شهروندان مثلا از خوردن فست فود در پياده روهايي كه جوي هايش پر از زباله و ته مانده غذاست، ابراز انزجار نكنند، تحرك چنداني در حل مشكلات بهداشتي صورت نخواهد گرفت.
