تعداد قابل توجهي از كودكان پيش دبستاني كه در خانه پرحرف و مطمئن به خود هستند در اجتماع به صورت وابسته به ديگران و خجالتي ظاهر مي شوند. در اينجا به چگونگي كمك به آنها مي پردازيم.
در جشن تولدي كه همه دوستان مريم ۴ ساله با يكديگر اوقات خوبي را مي گذراندند او از پيوستن به جمع آنها خودداري مي كرد. مادرش مي گويد: «به جاي اين كه با بچه ها بازي كند پاي مرا محكم گرفته و گريه مي كند.» او در جمع هرگز آرام و قرار ندارد و نمي تواند از بودن با ديگران لذت ببرد.
در حالي كه بعضي از كودكان ۴-۳ ساله نمي توانند رفتارشان را كنترل كنند، بسياري از بچه هاي پيش دبستاني كم رو و خجالتي به سختي خود را با محيط اجتماعي خود وفق مي دهند، اين گونه كودكان در خانه كاملاً پرحرف و فعال هستند ولي در دنياي خارج از منزل اعتماد به نفس ندارند. اگر چه كودكان خجالتي ممكن است به صورت غيراجتماعي خود را نشان دهند ولي در واقع اين طور نيستند. يكي از كارشناسان مي گويد: «آنها به افراد و موقعيت هاي جديد علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار كردن روابط اجتماعي مي شود.»
به عقيده يكي از كارشناسان، اكثر كودكان كم رو، ذاتاً خجالتي به دنيا مي آيند. به نظر مي رسد آسيب پذيري آنها در برابر افراد و موقعيت هاي جديد ارثي است و علائم آن در ظاهرشان همان گونه كه از روش هاي روانشناسي مشخص مي شود،  نمايان است. تحقيقات اخير نشان مي دهد كه قسمت خاكستري مغز افراد خجالتي فوق العاده فعال است كه اين قسمت از مغز واكنش هاي عاطفي بسيار دقيق را كنترل مي كند. دقيقاً مانند عكس العمل هاي سريعي كه افراد عادي در هنگام خطر از خود نشان مي دهند و از آن مي گريزند، افراد خجالتي نيز هنگام قرارگرفتن در موقعيت هاي اجتماعي احساس نگراني مي كنند.
براي اين كه كودكان پيش دبستاني كم رو و خجالتي به تشويق زيادي نياز دارند، لذا ترتيب دادن و هماهنگ كردن وقايع ساده اي مانند تعيين زمان مشخص بازي، آنها را بيشتر آماده مي سازد. البته براي اين كه يك كودك خجالتي را بتوان از پوست خود بيرون آورد راه ساده اي وجود ندارد. به عقيده يكي از كارشناسان: «اگر شما به زور و اجبار او را وادار به اين كار كنيد، فرزندتان بيشتر از پيش در كارش پافشاري مي كند.» اينك به معرفي ۵ روشي مي پردازيم كه به كودكان خجالتي كمك مي كند تا احساس راحتي بيشتري  كنند:
۱- مدرسه خوب و بزرگي انتخاب كنيد: كودكان خجالتي در محيطي مناسب مي توانند شكوفا شوند. سعي كنيد مدرسه اي انتخاب كنيد كه نسبت معلم به دانش آموزان بيشتر از ۱ به ۲۰ نباشد. قبل از شروع كلاس ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جديدش ببريد، همچنين او مي تواند معلم  ها را از نزديك ببيند و با محيط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگوييد كه او خجالتي است و با كمك يكديگر برنامه اي طراحي كنيد تا فرزندتان احساس راحتي بيشتري كند. با آموزگار او در طي سال تحصيلي ارتباط نزديك داشته باشيد تا بدين وسيله بتوانيد در حل مشكلاتش راحت تر برخورد كنيد.
۲- به فرزندتان فرصت آمادگي دهيد: اگر كودكتان بداند كه در تمام موقعيت ها چه اتفاقي مي افتد، نگراني او كم مي شود. به عنوان نمونه، چند روز قبل از يك جشن تولد، شما او را به خانه دوستش ببريد تا با والدين او آشنا شده و همچنين از وقايعي كه قرار است در اين جشن اتفاق افتد آگاه شود. به نظر روانشناسان بهتر است كودك را از يك هفته قبل براي انجام كاري يا تجربه جديدي آماده ساخت. مثلاً اگر قرار است كه فرزندتان را به دندانپزشكي ببريد يك هفته زودتر او را به مطب برده تا محيط آن جا را ببيند و احساس راحتي بيشتري كند.
۳- به حرف هاي او با صبر و حوصله گوش كنيد: كودكتان را تشويق كنيد تا در مورد آن چه كه او از آن واهمه دارد صحبت كند و سعي كنيد بدون اين كه نگراني اش را فراموش كند برروي تجربياتش تأكيد كنيد. بايد بگوييد: «بعضي اوقات من هم اين احساس را دارم.»
۴- در خانه با او تمرين كنيد: بازي هاي مختلفي خارج از فعاليت هاي روزمره فرزندتان انجام دهيد مانند ملاقات با يك شاگرد جديد در مدرسه. كارها و بازي هايي كنيد تا او بتواند به طور يكسان همه موقعيت هاي اجتماعي را تجربه كند. به فرزندتان كمك كنيد كه آن چه را كه انجام مي دهد، تجربه كند به طور نمونه اگر كودك ديگري عروسكش را مي خواهد با هم بازي كنند و يا اگر پسربچه اي سعي در گرفتن اسباب بازيش را دارد با همديگر از آن وسيله استفاده كرده و لذت ببرند. به عقيده روانشناسان «تكرار بعضي از بازي ها و نقش ها كمك مي كند تا فرزندتان كمتر احساس ترس و نگراني كرده و راحت تر دوستي صميمانه اي با ديگران داشته باشند.»
۵- بدبيني او را از بين ببريد. خجالتي بودن معمولاً از الگوها و تفكرهاي منفي كه باعث بدبيني مي شود نشأت مي گيرد (مانند بچه ها مرا دوست ندارند) با تقويت و جايگزين كردن افكار مثبت به فرزندتان در از بين بردن بدبيني و تفكرهاي منفي ذهن او كمك كنيد. (مثل شما خيلي خوب با آن بچه بازي كرديد) و او را تشويق كنيد كه خود را باور كند و بداند كه او هم مي تواند مثل ديگران خوب بازي كند و كاري را انجام دهد.
اگر چه، معمولاً فكر مي كنيم خجالتي بودن يك معضل اجتماعي است ولي اين گونه افراد در آينده بزرگسالاني حساس و سرشار از حس همدردي هستند. يكي از روانشناسان مي گويد: «آنها يك دنياي غني و پربار مخصوص به خود دارند.» آنها وقتشان را در تجزيه و تحليل مي گذرانند كه چرا مردم كارهايي مي كنند كه آنها انجام مي دهند و به طور كلي تصورات و افكار عجيب و غريبي دارند. «در حقيقت برخي از بازيگران معروف از دوران بچگي تا كنون با مشكل كم رويي و خجالتي بودنشان مبارزه مي كنند.»
در پايان، به دليل اين كه كودكان خجالتي آمادگي زيادي در گوشه گيري دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به كودكشان اجازه دهند تا نظاره گر كارهاي اجتماعي آنها به عنوان بخشي از زندگي روزمره شان باشند. با اين وجود بهتر است كه صبور باشيد. اگر چه به فرزندتان كمك مي كنيد تا با يك برنامه ريزي صحيح در موقعيت هاي جديد احساس خوب و راحتي داشته باشد، ولي نتايج كارتان به مرور زمان خود را نشان دهد.
چگونه كودكاني مستقل داشته باشيم
ممكن است كودكاني كه در بيرون از خانه به طور عادي رفتار مي كنند مي توانند در موقعيت هاي خاصي خجالتي و كم رو شوند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان دوست دارد تا در جشن تولد كنار شما بماند، مشكلي نيست ولي بايد در چارچوب قوانين مشخص شده اي قرار گيرد. به او بگوئيد: «مي تواني براي چند دقيقه پيش من باشي، ولي من دوست دارم با بچه هاي ديگر بازي كني.» يا «در جشن تولد روي پاي من نمي نشيني.»
در طول مسيري كه به جشن تولدي مي رويد او را از اوضاع و احوال آنجا آگاه كنيد. (بگوئيد: ما الان داريم به جشن تولد يكي از دوستانت مي رويم، وقتي به آنجا برسيم،  مي بيني كه همه بچه ها با يكديگر بازي مي كنند، سپس به شما يك آب نبات مي دهند و قبل از اين كه به خانه بيايي همه با هم كيك مي خوريد.) اگر قرار است كه او را در آنجا بگذاريد و سپس خودتان برويد، بگوئيد چه وقت برمي گرديد (بعد از اين كه همگي كيك خورديد، دنبالت مي آيم). همچنين اگر قرار است كه در جشن تولد بمانيد، ولي فرزندتان مي ترسد كه شما او را ترك كنيد، كودك را از اينكه جايي نمي رويد، مطمئن سازيد.
رزيتا شاهرخ

امروزه به دليل شرايط خاص زندگي انسان هميشه با معضل كمبود وقت روبه رو است، تا جايي كه حتي بعضي پدر و مادرها وقت لازم براي تربيت فرزندانشان و آموزش آنها را ندارند. اما به راستي در همين وقت اندك نيز مي توانيم بهترين پدر و مادر براي فرزندانمان باشيم. در اين مقاله چند نكته مهم را به شما ياد آور مي شويم:
۱- هيچ گاه با فرزند خود وارد جنگ قدرت نشويد: جنگ قدرت معمولاً زماني رخ مي دهد كه كسي فكر مي كند اختيار و اراده خود را از دست داده است و براي به دست آوردن دوباره آن تلاش مي كند. والدين مسئوليت كنترل كردن كودك را برعهده دارند، اما در پاره اي مواقع كودك احساس مي كند كه اين رفتار والدين به منزله از دست رفتن قدرت او است. به همين دليل كودك عصبي و افسرده مي شود. براي حل اين مشكل اقدامات زير ضروري است:
- به جاي دستور دادن به كودك، از او سئوال كنيد.
- به كودك بيش از يك گزينه براي انتخاب كردن پيشنهاد كنيد.
- استفاده از حربه خنده و شوخي در هنگام وقوع جنگ قدرت، مي تواند پاياني بر اين جدال باشد.
۲- هر چند وقت يك بار به كودك عبارات محبت آميز بگوييد، به خصوص موقعي كه انتظار ندارد. انتقاد از ديگران معمولاً نشان دهنده نحوه قضاوت در مورد آنهاست. دانستن اين نكته كه چگونه مي توان از كودك انتقاد كرد مطمئناً مي تواند گام مهمي در بهبود روابط ميان كودك و والدينش باشد. تحسين و ستايش كودك در موقعي كه كودك انتظار آن را دارد تنها نشان مي دهد كه والدين به كاري كه موظف به انجام آن هستند، واقف هستند. وقتي كه كودك كار بدي انجام مي دهد، معمولاً نحوه انتقاد والدينش و تنبيهي را كه بعداً در مورد وي اتخاذ مي كنند در ذهنش مجسم مي كند. كودك مي تواند تشخيص بدهد كه فعل او بد بوده يا خوب، به شرطي كه ياد بگيرد در مورد افعال شخصي خويش قضاوت بكند.
- پدر و مادر مي توانند كلمات محبت آميز و دلنشيني در مورد يكي از صفات شخصي كودك به او بگويند، اين عمل به كودك نشان مي دهد كه او هميشه صفتي كه شايسته تحسين شدن باشد، دارد.
- پدر و مادر مي توانند به خاطر كاري كه كودك انجام داده، او را تحسين كنند. در اين صورت كودك ياد مي گيرد كه يك كار خوب مي تواند سرچشمه هزاران احساس لطيف ديگر باشد.
- پدر و مادر مي توانند از خوبي هاي ديگران در حضور كودك صحبت كنند. اين عمل به كودك ياد مي دهد كه مي تواند نسبت به ديگران احساس خوب و مثبتي داشته باشد، حتي وقتي كه در آن جا حضور ندارند.
- پدر و مادر مي توانند از زيبايي يك درخت، غروب خورشيد و يا هر پديده ديگري صحبت كنند. اين رفتار به كودك ياد مي دهد كه مي تواند نسبت به پديده هاي روزمره نيز احساس رضايت خاطر داشته باشد.
۳- كارهايي را كه كودك به تنهايي مي تواند انجام بدهد، به عهده خودش واگذار بكنيد. وقتي پدر و مادر فكر مي كنند كه بايد تمام كارهاي كودك را انجام بدهند، كودك هيچگاه احساس مسئوليت و استقلال را ياد نمي گيرد. كارهاي شخصي كودك را به او واگذار كنيد.
وقتي كودك از شما تقاضاي كمك مي كند، از او بپرسيد: من چه كاري مي توانم براي تو انجام بدهم؟ در اين صورت كودكان ياد مي گيرند كه جواب هاي منطقي بدهند. اما كودكاني كه هميشه تقاضاي كمك مي كنند، هيچ گاه نمي توانند آن چه را كه به آن نياز دارند، تجزيه و تحليل بكنند. والدين خوب به كودكانشان فرصت تقاضاي كمك را مي دهند، نه اين كه همواره و بدون دليل به آنها كمك بكنند.
۴- ياد بگيريد كه وقتي اشتباه مي كنيد، يا به وعده هاي خود عمل نمي كنيد از كودك عذرخواهي كنيد. والدين حتي وقتي اشتباه مي كنند، براي خود دليل دارند. يكي از مهم ترين مشكلات موجود عقايدي هستند كه معذرت خواهي كردن از كودك را نشانه ضعف والدين مي دانند. به همين دليل اولين گام مؤثر در اين رابطه، مبارزه عملي با اين عقايد قديمي و باطل است. همچنين دسته اي ديگر از والدين فكر مي كنند كه تنها راه آموزش كودكان اعمال قدرت است. آنها نيز هيچ گاه تن به معذرت خواهي كردن از فرزندان خويش نمي دهند. در ضمن نبايد از معذرت خواهي به عنوان ترفندي براي آرام كردن شرايط استفاده كرد، بلكه اين عمل بايد با صداقت و آگاهي كامل صورت بگيرد.
- وقتي والدين از كودك عذرخواهي مي كنند، وي ياد مي گيرد كه هر فردي مي تواند انسان خوبي باشد، اما مرتكب اشتباه هم بشود.
- كودك ياد مي گيرد كه بايد اشتباهات خود را بپذيرد تا بتواند آنها را تصحيح بكند.
- كودك مي آموزد كه اگر چه عذرخواهي كردن كار مشكلي است، اما انسان همواره بايد توانايي انجام اين كار را داشته باشد.
- عذرخواهي كردن نمونه عيني آموزش صداقت به كودكان است.
- كودك ياد مي گيرد كه عذرخواهي كردن گونه اي از احترام به طرف مقابل است.
- در نهايت عذرخواهي كردن والدين از كودك، به كودك ياد مي دهد كه او هم مي تواند از پدر و مادرش معذرت خواهي بكند و به اين روش احساس پشيماني خود را فراموش كند.
طلوع رياضي