معصومه صفايي
نه تنها ما، هنوز خود محيط بان ها هم نمي دانند در واقع حق تير دارند يا نه. البته اگر منظور از حق تير تنها شليك گلوله باشد، در مقام گفتار حق مسلم تمام محيط بان ها است. اما اگر محيط باني در كشاكش درگيري با شكاركش هايي كه به قول استادي تا بن دندانشان مسلح است، تير رها كرده و از بد روزگار گلوله، شكارچي را از پاي درآورد، عواقب كارش پاي خودش است و احتمالا مي رود آنجا كه عرب ني  انداخت. هر چند كه سازمان حفاظت محيط زيست ديه شكاركش را مي دهد و تا آنجا كه قانون اجازه بدهد درصدد حمايت از محيط بان بيچار برمي آيد، اما نقص قضائي و قانوني در مصونيت محيط بانان پس از درگيري، مشكلات بسياري را در عرصه حفاظت تمام و كمال از مناطق و نجات جان طبيعت مردان محيط بان به وجود آورده است. اين است كه هرازگاهي از گوشه و كنار كشور خبر به شهادت رسيدن محيط باناني را مي شنويم كه در مواجهه با خطر جان خود را از دست داده اند، محيط باناني كه كم از ماموران نيروي انتظامي ندارند، ولي ماموران نيروي انتظامي به پاس مبارزه با قاچاقچيان مواد مخدر مدال مي گيرند و اما دستخوش محيط بانان مظلوم كه با قاچاقچيان ميراث طبيعي و هستي كشورمان در چالشند، چار ديواري ست با ميله هاي آهني؛ البته اگر شانس بياورند و قاضي پرونده (كه معمولا كمتر آشنا به قوانين محيط زيست است) حكم قصاص برايشان صادر نكند.
البته مهندس افشين كرمي با محرز خواندن حمايت تمام و كمال سازمان حفاظت محيط زيست از محيط بان ها مي گويد: محيط بان هايي كه زير نظر مستقيم سازمان مشغول به كارند يعني محيط بان هاي استخدامي، قراردادي و پيماني در صورت درگيري و كشته شدن شكارچي، كاملا تحت حمايت سازمان قرار دارند،  اما محيط باناني كه به صورت شركتي وارد چارت حفاظتي مناطق مي شوند به دليل اينكه اجازه حمل سلاح ندارند، مشمول قوانين عمومي حمايتي ما نمي شوند .
طي يك ماه گذشته دومحيط بان در سمنان و خراسان به ضرب گلوله به شهادت رسيدند، اما چطور مي شود كه انساني فقط به خاطر چند كيلوگوشت، انسان ديگري را به باد گلوله مي گيرد. آيا رسم شكار و شكارگري ست كه دل آدم ها را از سنگ كرده و گلوله انداختن به سمت يك موجود زنده را اينقدر راحت؛ حتي اگر آن موجود انسان باشد. اما حميد ذاكري، مدير روابط عمومي كانون شكار كه خودش هم عمري را در طبيعت و با شكارچيان گذرانده، نظر ديگري دارد. او مي گويد: متاسفانه در ايران تعريف درستي از شكارچي ارائه نشده است. حتي اغلب مشاهده مي كنيم كه رسانه ها هم به دليل عدم شناخت و تميز بين حيوان كش ها و شكارچي ها مردم را به هم به اشتباه مي اندازند. در زبان انگليسي براي حيوان كش ها واژه Poacher به كار مي رود و براي شكارچي هاي حرفه اي واژه Hunter، اما متاسفانه در فارسي هنوز واژه رواني براي حيوان كش هايي كه حتي بشدت مورد نفرت جامعه شكارچيان هم هستند، وجود ندارد .
البته شكار و شكارگري در ايران سابقه ديرينه اي دارد، شايد به دليل پيوند عميق و همبستگي نياكانمان با طبيعت و احترام و ارزشي كه آنها براي حيات وحش و موجودات زنده قائل بوده اند، چيزي به عنوان شكاركشي نداشته اند.
ذاكري مي گويد: معناي واژه شكارچي با قانونمند بودن و احترام به حيات وحش و قوانين طبيعت عجين است. بنابراين يك شكارچي واقعي نه تنها اسلحه اش را به سمت محيط بان نمي گيرد، بلكه خودش هم هميشه در كنار محيط بان ها در پي حفظ طبيعت و نسل حيات وحشي ست كه خودش بيشتر از بقيه از آن بهره مي برد.
تد ترنر از شكارچيان بزرگ آمريكايي و صاحب شبكه CNN است. او سال گذشته 48 ميليارد دلار براي حفاظت از طبيعت و احياي حيات وحش از دست رفته آمريكا هزينه كرد. او گرگ ابري را به طبيعت آمريكا بازگرداند. به نظر من اين شكارچي واقعي ست، نه كسي كه در فصل زايمان و جفت گيري حيوانات با سوءاستفاده از ناتواني هاي حيوانات به سمت آنها اسلحه مي كشد. بنابراين محيط بان در برابر كساني كه بدون هيچ گونه تعهدات اخلاقي با شكستن حرمت طبيعت به آن يورش مي برند بايد حق تير داشته باشد .
ذاكري درباره عدم پشتوانه قانوني براي محيط بان هاي مسلح مي گويد: شكاركش با انسان كش فرقي ندارد. حيوان كش هم جنايتكار است. محيط بان ها حق تير دارند، اما اينقدر با مسائل دست و پاگير مواجهند كه ترجيح مي دهند تا حدامكان تيراندازي نكنند و اين مسئله آنها را در برابر حيوان كش ها، بي دفاع و گرفتار مي كند .
اما اگر بخواهيم معضل كشتار محيط بان ها توسط شكاركش ها را به صورت تفكيك شده بررسي كنيم براي آن مي توانيم دو علت اصلي در نظر بگيريم، اول ضعف قانوني ست كه برمي گردد به شكل قانونگذاري؛ باز به قول استادي كه مي گفت قانون در اين قضيه سنگ را مي بندد و سگ را رها مي كند و دوم عدم آموزش كافي به محيط بان ها قبل از ورود به طبيعت و دست به گريبان شدن با قاتلان حيات وحش. البته برنامه آموزشي محيط بان ها كه توسط سازمان حفاظت محيط زيست در چند سال اخير بارها به اجرا درآمده، چندان كار سختي هم نيست، البته تنها در دو منطقه گلستان و بمو اين طرح به مرحله اجرا رسيد. حدود چهار سال پيش، مجري اين طرح نيز مهندس هوشنگ ضيايي، مدير موفق فعلي پروژه يوزپلنگ آسيايي بود. او درباره اين دوره هاي آموزشي مي گويد: با گروهي از استادان و كاربلدهاي ميداني محيط طبيعي، حدود يك ماه را در طبيعت در كنار محيط بان ها گذرانديم. 15 روز تئوري و 15 روز بيابانگردي. كلاس هاي مختلفي از جمله تيراندازي، پرنده شناسي، آشنايي با اسلحه و مهمات، قوانين و مقررات، چگونگي برخورد و روند دستگيري متخلفان و دفاع شخصي را برايشان برگزار مي كرديم. در اين ميان هم عده اي از محيط بان ها بودند كه صدايشان درآمده بود و مي گفتند خسته شديم و پايمان تاول زده و... . اين قبيل افراد بهتر است بروند كار دفتري انجام دهند. فرستادن اين قبيل افراد در طبيعت مساوي ست با از دست رفتن به مرور طبيعت. ما در گذشته در آموزشكده محيط زيست، 90 نفر را مي آورديم، بعد از سه- چهار ماه آموزش، 30 نفر را براي گذراندن دوره هاي تخصصي و محيط باني انتخاب مي كرديم، اما حالا كار آموزشكده چيز ديگري ست و تنها كسي كه در آنها راه ندارد، محيط بانان هستند. در هر حال مشكل از هر كجا كه هست تقصير به گردن هر كسي كه هست، بايد حل شود. محيط باني كه 20 روز دور از خانواده در بيابان است و با سخت ترين شرايط و با كمترين امكانات براي حفظ طبيعت و حيات وحش كشور حتي از جانش مايه مي گذارد، سزاوار بيش از اينهاست. او مامور حمايت از ميراثي ست كه ما به خاطر مشغله هاي مدرنيزه مان وقتي براي حتي به خاطر آوردن آنها نداريم، آنها مامور حفاظت از ميراث فراموش شده ما هستند.

قصاص براي انجام وظيفه
تنها در يك ماه گذشته در كشاكش درگيري، دو محيط بان و دو اسب كشته و يك محيط بان نيز زخمي شده است . اين محيط بان هنوز به خاطر شدت جراحات در بيمارستان تحت مراقبت هاي ويژه قرار دارد .چرا درگيري بين شكاركش ها و حافظان طبيعت آنجا كه به مرگ محيط بان ختم مي شود به فراموشي سپردن ماجرا به دليل متواري شدن قاتل است و وقتي به مرگ شكاركش مي انجامد قصاص محيط بان؟

محمد رضا محمدي - اجراي فاز سوم پروژه يوز پايان يافت؛ نتيجه اينكه كوير هم يوز دارد. به دليل مانورهاي نظامي و وضعيت وخيم منطقه، همه تصورشان اين بود كه كوير به لحاظ تنوع زيستي در وضعيت وخيمي به سر مي برد، اما تحقيقات ميداني انجام شده از سوي پروژه يوزپلنگ آسيايي مبين اين مطلب است كه كوير هنوز زنده است. به منظور سرشماري طعمه هاي يوز در فاز سوم پروژه حفاظت از يوزپلنگ آسيايي، 25 نفر از داوطلبان به صورت رايگان راهي پارك ملي كوير بودند. اين گروه كه شامل كارشناسان، دانشجويان و كاركنان اداره كل محيط زيست استان سمنان و پارك ملي كوير بودند، به مدت 10 روز در مقاطع مختلف آمارگيري طعمه يوز و بررسي منطقه حفاظت شده كوير، اين پروژه را همراهي كردند.
آماربرداري از طعمه هاي يوز به روش نقطه اي و طبق برنامه زمانبندي شده صورت گرفت. در اين روش ابتدا نقاط را در كل منطقه و بر سرچشمه ها پيدا كرده و بعد با راهپيمايي از حيوانات موجود در منطقه (بالاخص طعمه هاي يوز) آماربرداري انجام مي شود. در آماربرداري صورت گرفته، تجزيه و تحليل نرم افزاري به اتمام نرسيده، اما آمارهاي تهيه شده به روش سنتي، نتايج ارزنده اي را به بار آورده است.
مهندس هوشنگ ضيايي - مسئول پروژه يوز - با موفق شمردن فاز سوم گفت: شب ها با پروژكتوركشي به مطالعه گونه هاي شبزي پرداختيم. در برنامه هاي شبانه انجام شده گونه هاي نادري چون كاراكال، گربه شني و يك قلاده يوز رويت شد، همچنين خرگوش، دوپا و پامسواكي مشاهده شدند. در برنامه هاي روزانه تعداد زيادي بز و پازن مشاهده شدند كه بسيار بيش از آنچه تصور مي شد، بود .
با توجه به مرگ و مير پنج سال پيش، انتظار مي رفت جمعيت شكار كم باشد، ولي طي تحقيقات ميداني انجام شده، جمعيت خوبي مشاهده شد. طي برنامه، با كمك محيط بانان، كارشناسان به مناطق دور از دسترس كه مطالعات كمتري صورت گرفته بود، دست يافتند. در اين تحقيق، اتفاق جالب، مشاهده يك پلنگ در چشمه خره بود كه فيلمبرداري شد. پلنگ از فاصله چند متري فرار كرد و داخل رودخانه رفت و بعد شروع به دويدن كرد.
در پارك ملي كوير به رغم تصورات، ردپاها و سرگين يوز و همچنين آثار پلنگ به تعداد زياد مشاهده شد. جاي هيچ نگراني نيست، چون پلنگ رقيب زيستي يوز نيست. پلنگ در بخش هاي كوهستاني، ولي يوز در مناطق دشتي زندگي مي كند.در سرشماري هاي صورت گرفته، جمعيت قابل ملاحظه اي از جبير ديده شد. يكي از روش هاي ديگر، استفاده از روش ترانسكت خطي با استفاده از موتور براي سرشماري طعمه هاي يوز بود. در سرشماري طعمه هاي دشتزي، بخصوص جبير، اين روش كاربرد موثري دارد، البته طبق توافقات انجام شده با شركت هواپيمايي آسمان سواران، قرار بود يك كايت موتوردار كه وسيله بسيار مناسبي براي انجام مطالعات در مناطق مسطح است، در اختيار دفتر پروژه حفاظت يوز قرار گيرد كه متاسفانه اين برنامه به دليل عدم صدور مجوز به زمان ديگري موكول شد كه احتمالا ظرف 10 روز آينده انجام مي شود.ضيايي در حالي كه با شگفتي از تنوع غيرقابل پيش بيني پارك ملي كوير سخن مي گفت، معتقد بود به دليل دورافتادگي منطقه و فعاليت خوب محيط بانان، احتمالا جمعيت خوبي از يوز در پارك ملي كوير وجود داشته باشد، ضمنا نتيجه ديگر سرشماري طعمه هاي يوز مويد اين نكته بود كه طعمه اصلي يوز در كوير، جبير، قوچ و ميش، كل و بز و خرگوش است.

بالاخره چرخ ويراني از كار مي افتد و يكي از زيباترين مناظر طبيعي ايران از مرگ حتمي نجات مي يابد. در كنار اخبار ناگواري كه از پارك ملي درياچه اروميه به گوش مي رسد، طرح احياي اين زيستگاه با حمايت هاي جهاني، اميدوار كننده است.
درياچه اروميه دومين درياچه شور جهان پس از بحرالميت و بيستمين درياچه جهان و از تالاب هاي بين المللي عضو كنوانسيون رامسر است. اين درياچه يكي از 59 ذخيره گاه طبيعي محيط زيست جهان است كه به دليل طبيعت مناسب براي زيست دائمي و موقت انواع پرندگان كمياب و نادر جهان و زيبايي هاي طبيعي سواحل و جزاير آن از سوي يونسكو به عنوان ذخيره گاه بيوسفري (زيست سپر) در جهان شناخته شده است. درياچه اروميه در بين استان هاي آذربايجان شرقي وغربي بوده و طول آن از شمالي ترين نقطه تا جنوبي ترين نقطه 135 كيلومتر و عرض آن 55 تا 18كيلومتر است و عمق آن نيز بين 5 تا 20 متر ارزيابي شده است.
درياچه اروميه طي سالهاي گذشته با مهار روان آب ها در حوزه آبريز درياچه، خشكسالي، كاهش ميزان آب سفره هاي زيرزميني و تغيير الگوي كشت، دچار كاهش شديد ورودي آب شده به طوري كه درجاي جاي درياچه، نمك را مي توان مشاهده كرد. در حال حاضر باوجود بارش مناسب باران و برف متاسفانه عمق درياچه نسبت به سالهاي گذشته به ميزان چهارمتر و 79سانتيمتر پايين رفته و بدين ترتيب 20درصد از مساحت درياچه اروميه كاسته شد، يكصد هزار هكتار از اراضي كشاورزي اطراف درياچه نيز به شوره زار بدل شد. اشباع آب درياچه از نمك، جمعيت آرتميا را تهديد مي كند و همين امر كاهش مهاجرت پرندگان را در پي دارد.
وزير كل حفاظت از محيط زيست استان آذربايجان غربي گفت: به منظور حفاظت، احيا و بازسازي زيستگاه هاي آبي درياچه اروميه و پريشان فارس، سازمان حفاظت محيط زيست با اختصاص 7ميليون دلار و تامين اعتبار
3 ميليون دلاري از دفتر عمران سازمان ملل (UNDP) و صندوق جهاني محيط زيست (GEF) گامي در جهت توسعه پايدار و احياي زيستگاه هاي در خطرنابودي برداشت. 30درصد از اعتبار دريافتي براي درياچه پريشان و بقيه صرف درياچه اروميه مي شود. دكتر آق- رئيس پژوهشكده آرتميا وجانوران آبزي دانشگاه اروميه- عنوان كرد: اين طرح كه باعث برگشتن پرندگان مهاجر به درياچه مي شود، قرار است به شكل يك طرح الگو در سطح دنيا مطرح شود كه اگر بعد از اين در نقاط ديگري از دنيا هم مشكلات مشابهي پيش آمد، بتوان از آن استفاده كرد. كيومرث كلانتري- مدير كل استان آذربايجان غربي- نيز اعلام كرد سازمان حفاظت محيط زيست از هر اقدامي كه كارشناسي بوده و بتواند اين اكوسيستم با ارزش را نجات دهد، حمايت مي كند.
كما اينكه طرح هايي چون انتقال آب درياچه خزر به اروميه و انتقال آب رودخانه زاب در شهرستان سردشت در دست بررسي است. همچنين طرح آماده سازي آرتميا در كنار درياچه و سپس انتقال آن به داخل درياچه اروميه جهت تغذيه پرندگان مهاجر در حال مطالعه است.
اما براستي اين طرح ها تنها سرپوشي بر ندانم كاري هاي ماست، چرا كه طبيعت تجاوز را نمي پسندد و تخريب زيستگا ه هاست كه فجايع را به دنبال مي آورد.

تولد گالوم
باغ وحش بريتانيا يكي از بزرگترين و جذاب ترين باغ وحش هاي دنياست، اما چند روزي ست كه با سيل بازديدكنندگان مواجه شده است. تعجب نكنيد؛ خب، ديدن يك بچه ميمون كچل در حالي كه اكثر آنها پرمو به دنيا مي آيند، بسيار جالب است. رجي، بچه ميمون كچل، سه هفته قبل در باغ وحش پينتون در ناحيه دوون با سري پرمو مثل ساير همزادانش متولد شد. اما مادر هيجان زده، آنقدر با آن زبان   زبرش سر رجي را ليسيد كه ديگر مويي بر سر او نماند. فيل نولينگ سخنگوي باغ وحش گفت:  موهاي رجي مجددا رشد مي كند، ولي در حال حاضر مايه كنجكاوي شده است . اين ميمون گونه اي بوزينه است كه زيستگاه اصلي آن در شمال آفريقا قرار دارد. نام اين بچه ميمون را از رجي كري، گانگستر دهه 60 قرن 20ميلادي گرفته بودند، اما حالا مسئولان باغ وحش پينتون تصميم دارند به خاطر شباهت اين بچه ميمون با كله صورتي درخشان به گالوم، شخصيت محبوب ارباب حلقه ها اين نام را براي او انتخاب كنند.
مرگ هزاران ماهي در شارجه
مرگ هزاران ماهي در سواحل شارجه در طول چند روز گذشته حيرت كارشناسان محيط زيست را برانگيخته است. باريكه ساحلي خليج فارس در شارجه هم اكنون مملو از لاشه هاي ماهي هايي ست كه از دوردست ها، بدن سفيد و نقره اي شان نمايان است. از آنجايي كه پرندگان ساحلي و مرغان دريايي هيچ تمايلي به خوردن اين ماهيان ندارند، مي توان حدس زد كه مرگ ماهيان در اثر ورود يك ماده شيميايي سمي يا يك پساب آلوده رخ داده است، البته به قول يكي از مسئولان شهرداري شارجه، شايد هم يك بيماري ميكروبي علت مرگشان باشد. كماكان تحقيقات و نمونه برداري از آب براي كشف علت مرگ ماهيان ادامه دارد.
شكار رسيد
بالاخره شماره دوم گاهنامه شكار از تنور بيرون آمد. گرچه هنوز داغ است، اما تاخير مجله اي كه قرار بود فصلنامه باشد و از زمستان سال 83 تاكنون كه بايد چهار شماره اش منتشر مي شد- فقط دو شماره از آن به دست علاقه مندان به طبيعت رسيده- كمي از معروفيت و محبوبيت آن كاسته است. مجله شكار به رغم آنچه تصور مي كنيد، تنها در باب شكار نيست؛ مجله اي ست علمي كه علاوه بر دادن ديدگاهي درست و ورزشي به مقوله شكار، بيشتر صفحاتش به مطالب حيات وحشي و زيست محيطي اختصاص يافته است.
مجله چه به لحاظ كيفيت، چه به لحاظ علمي و چه به لحاظ ظاهري، مجله ارزشمندي ست، اما عدم رعايت زمانبندي مقرر يعني متناسب با واژه فصلنامه، كمي از ارزش آن كاسته است، چراكه علاقه مندان نمي توانند برنامه ريزي براي اختصاص زمان و هزينه براي دريافت آن داشته باشند. حتي وقفه تقريبا سه فصلي كه بين شماره يك و شماره دو اين مجله افتاد، آن را از خاطر علاقه مندان پاك كرد، اما انتشار دومين شماره از مجله تمام رنگي و گلاسه، نشان از تداوم حضور آن در عرصه مطبوعات كشور كه در حال حاضر كمتر به مقوله طبيعت مي پردازند، دارد.
كاهش دماي زمين با دودكش
روز به روز بر دماي كره زمين افزوده مي شود و اين گرمايش جهاني، تغييرات گسترده اي را در سطح زمين به وجود آورده است.
يخ قطب درحال ذوب شدن است و با بالا آمدن آب اقيانوس ها، پديده هاي طبيعي زيانباري حيات انسان را تهديد مي كند. در اين ميان دانشمندان دائما در حال انجام آزمايش هايي براي كاهش بي رويه دما در سطح كره زمين هستند. به نقل از پايگاه ملي داده هاي علوم زمين، گروهي از دانشمندان معتقدند كه با پاشيدن قطرات آب روي ابرها، سفيدي ابرها در ارتفاع كم افزايش مي يابد و اين پديده، انعكاس بيشتر نور خورشيد به فضا را موجب مي شود.
دانشمندان تصميم دارند قطرات آب را به وسيله دودكش كرجي ها روي ابرها بپاشند. آنها معتقدند كه تنها دودكش 500كرجي، تمام نگراني ها را در مورد گرمايش جهاني از بين مي برد، البته عده قليلي از دانشمندان نيز با وجود آمارهاي موجود معتقدند كه زمين همچون گذشته خود، در حال رسيدن به عصر يخبندان بعدي ست.
ابتكار قهرمان زمين
برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد (UNDP) از سال 2004 سالانه به شش نفر از فعالان محيط زيست كه در عرصه ملي و بين المللي خدمات ارزنده اي را به جاي گذاشته اند، جايزه اي تحت عنوان قهرمانان زمين اعطا مي كند.
دكتر معصومه ابتكار، رئيس اسبق سازمان حفاظت محيط زيست در طول دوران رياست خود، خدمات گسترده اي را در اشاعه فرهنگ زيست محيطي، جلب مشاركت هاي مردمي و بين المللي در عرصه هاي مختلف محيط زيست، حفظ و صيانت از طبيعت ايران و مديريت پايدار زمين برجاي گذاشت و سرانجام از ميان خيل عظيمي از افراد و گروه هاي محيط زيستي به عنوان برنده بين المللي زيست محيطي قهرمانان زمين برگزيده شد تامدالي ديگر را به كلكسيون افتخاراتش بيفزايد.
اهداي مهمترين جايزه بين المللي محيط زيست به يك بانوي ايراني، غرور ملي ما را برانگيخته و اميد به تكرار آن را درسر مي پرورانيم. دكتر معصومه ابتكار با اينكه در دانشگاه تربيت مدرس، رشته ايمونولوژي را تدريس مي كند، اما در فكر تاسيس يك مركز غيردولتي NGO زيست محيطي با عنوان صلح و محيط زيست است.

همه ساله تعداد مرگ و مير ناشي از گزش حشرات چهارباله (انواع زنبورهاي زرد، سرخ، درشت، زنبورعسل و مورچگان آتشين بالدار) دو برابر موارد مرگ و مير ناشي از مارگزيدگي در ايالات متحده آمريكاست. اغلب نيش زنبور عسل، زنبور معمولي يا درشت بيش از آنكه خطرناك باشد، دردناك است. زهر هر يك از سه نوع حشرات Apidae (زنبوران عسل)، Vespidae (زنبوران سرخ، زرد و معمولي) و Solenpsis (مورچه آتشين) با هم فرق دارد. خطر واقعي اين حشرات، به علت نداشتن اطلاعات دقيق در مورد اين جانوران است.
مشاهده سوراخ محل نيش، درد و تورم ناگهاني در محل گزش و قرمزي در مركز تورم از علائم مشهود زنبورگزيدگي ست. علائم در برخي افراد كه نوعا نسبت به سموم حساسيت بالايي دارند، به شكل شوك آنافلاكتيك بروز مي كند، همين طور در صورت متعدد بودن تعداد نيش ها همراه با بروز حساسيت هاي شديد (آنافيلاكسي) مي تواند كشنده باشد. عكس العمل به يك نيش زنبور، درد تيز ابتدايي ست كه در حدود چند دقيقه طول مي كشد، برآمدگي سطحي حاصله كه خارش شديد را به همراه دارد، پس از طي چند ساعت، فروكش مي كند.
در صورت مشاهده فرد زنبورگزيده، ابتدا اطراف فرد حادثه ديده را خلوت كنيد. زيورآلات، ساعت، لباس هاي تنگ و ... را از اندام مبتلا خارج كنيد. محل گزيدگي را با دقت بررسي كنيد؛ اگر نيش هنوز در محل باقيمانده بود، به وسيله يك موچين، پنس يا لبه كند يك چاقو از سطح پوست بيرون بكشيد. از انبرك استفاده نكنيد، چون ممكن است كيسه زهر پاره شده و با فشردن آن مابقي سم وارد بدن مصدوم شود. بعد از آن مي توانيم محل را با يك كيسه يخ يا آب سرد همراه با بي كربنات سديم كمپرس كنيم، اين عمل موجب كاهش درد، تورم و قرمزي محل گزش مي شود.گرچه به طور كلي زنبور گزيدگي آنقدرها هم خطرناك نيست اما در صورت برجاي ماندن نيش در داخل پوست بدن تا مدت ها عضو آسيب ديده درد خواهد داشت و قدرت فعاليت را سلب مي كند، حتي در مواردي خاص سميت بالاي نيش زنبور عضو را بي حركت و كرخ مي كند.
گذاشتن خمير درست شده از جوش شيرين و آب نيز مي تواند باعث كاهش درد در محل گزش شود. البته اقدامات جالب ديگري نيز توصيه مي شود؛ از جمله ماليدن مقداري سيب يا پياز روي محل گزيدگي يا استفاده از برگ باباآدم له شده كه درد و خارش را فورا ساكت مي كند.
خطر بزرگ در صورتي ست كه زنبورعسل قورت داده يا استنشاق شود، گزيدگي در داخل دهان يا گلو به دليل شلي بافت ها با تورم سريع همراه است كه باعث اختلال تنفسي مي شود. همچنين گزيدگي در ناحيه سروصورت نيز خطرناك است و مي تواند باعث تورم در اين ناحيه و انسداد راه هاي هوايي شود. براي پيشگيري از اين اتفاق، به فرد آسيب ديده يك تكه يخ بدهيد تا بمكد يا درغير اين صورت يك ليوان آب سرد تهيه كنيد تا كم كم بنوشد، در صورت شدت يافتن تورم با مركز اورژانس تماس بگيريد. خطرگزيدگي سروگردن تا جايي ست كه يك نوجوان 14 ساله رفسنجاني به دليل گزش زنبور، دچار عارضه مغزي شده و پس از سه روز مي ميرد.
در افرادي كه زمينه حساسيت شديد دارند، واكنش يك نيش ممكن است از يك واكنش شديد موضعي تا شوك با علائم كهير، تهوع، دردهاي شكمي، تنگي برونش، تورم شديد صورت و گلو، تنگي نفس، سيانوز، افت فشارخون و بالاخره مرگ منجر شود. اين علائم ظرف چند دقيقه رخ مي دهد، در حالي كه در بعضي بيماران واكنش تاخيري 10 تا 14 روز بعد از گزش همانند عكس العمل سرمي به وجود مي آيد. افرادي كه قبلا توسط زنبورها گزيده شده اند به شكلي مصونيت مي يابند.
به اشخاصي كه مستعد آلرژي هستند، هشدار داده مي شود حتي الامكان تا آنجا كه مي توانند از تماس با اين حشرات دوري كنند. اين كار را مي توان با پوشيدن كفش در محيط خارج از خانه، عدم استفاده از عطر و لباس هايي با رنگ روشن كه سبب جلب آنها مي شود، در نظر گرفت. علاوه بر آن چنين افرادي بايد پيوسته اپي نفرين در اختيار داشته باشند تا در صورت نيش زدگي، بدون درنگ و انتظار ظهور علائم، به خود تزريق كنند، اما بهتر است طبيعت گردان هميشه در كيت نيش زدگي خود تعدادي سرنگ يك بار مصرف كه با دوزهاي از قبل اندازه گيري شده يك هزارم اپي نفرين
پر شده به همراه تورنيكت ها و قرص هاي آنتي هيستامين قرار دهند.