Hamshahri Newspaper

مهتا گودرزي
معاونت توانبخشي سازمان دفاع از قربانيان خشونت به مناسبت روز جهاني كودك دو كارگاه آموزشي با عنوان هاي «تربيت جنسي كودكان» و «بررسي اختلالات شايع روانپزشكي كودكان» برگزار كرد. در كارگاه آموزشي تربيت جنسي كودكان كه چندي پيش در محل سازمان دفاع از قربانيان خشونت برگزار شد، فاران حسامي، كارشناس ارشد مشاوره از كانادا علاوه بر تعريف تربيت جنسي به تبيين اهداف و ابعاد مختلف تربيت جنسي پرداخت. همچنين دكتر شكوفه رادفر، فوق تخصص روانپزشكي اطفال در كارگاه «بررسي اختلالات شايع روانپزشكي كودكان» به مسأله اضطراب در كودكان و تظاهرات آن پرداخت.
فاران حسامي كارشناس ارشد مشاوره از كانادا در كارگاه آموزشي «تربيت جنسي كودكان» با اشاره به تعريف تربيت جنسي و اهداف آن گفت: اولين قسمت از هويت جنسي هر فرد كه عيان است و نمي توان آن را پنهان كرد، بدن وي است، به همين دليل ما در بحث تربيت جنسي درباره تصور نوجوان از بدن خودش با وي صحبت مي كنيم.
وي با اشاره به دواير جنسيت كه در مبحث هويت جنسي مطرح مي شود، اظهار داشت: اين دواير از بخش هايي ازجمله قسمت فيزيولوژيك كه مربوط به اندام ها و هورمون هاي جنسي است، تصور بدني فرد از خود و احساسي كه نسبت به آن دارد، برقراري ارتباط صميمانه و دوست داشتن، جنسي سازي روابط و آگاهي دادن تشكيل شده است كه درمورد هركدام از اين بخش ها با نوجوان صحبت مي شود.
حسامي به تعريف ابعاد مختلف تربيت جنسي پرداخت و آن را در سه بخش ابعاد جسماني، انساني و اخلاقي _ مذهبي خلاصه كرد . وي با بيان اين كه بايد بدانيم در تربيت جنسي به دنبال چه مي گرديم و هدفمان چيست، اظهار داشت: ايجاد رابطه سالم، شناخت خود و جنس مخالف به عنوان يك انسان پيش از اين كه وي را يك جنس بدانيم، در بحث ابعاد انساني تربيت جنسي قرار مي گيرد.
اين كارشناس ارشد مشاوره نداشتن رابطه خارج از ازدواج، احترام به اعتقادات مذهبي و پذيرفتن رابطه جنسي در جنبه توليدمثل به عنوان يك رابطه مقدس مذهبي را ازجمله مباحثي دانست كه در بعد اخلاقي _ مذهبي تربيت جنسي قرار مي گيرند.
حسامي با تأكيد بر اين كه تربيت جنسي از همان لحظه تولد آغاز مي شود، گفت: بچه بايد تشويق شود و بداند كه درمورد همه چيز مي تواند با پدر و مادر صحبت كند، برخورد صريح و خشن نسبت به رفتار بچه سبب مي شود كه ديگر نتوان با وي مذاكره كرد چون وي پيام خود را دريافت كرده است و مي داند كه هر چيزي را نمي تواند با پدر و مادر خود مطرح كند.
وي درمورد جواب دادن به سئوالات فرزندان در زمينه مسائل جنسي اظهار داشت: جواب والدين به فرزندان بايد ساده، صادق، مختصر و متناسب با سن آنان باشد، ضمن اين كه اگر سئوالي شد كه در همان لحظه نمي توانستيم به فرزند خود جواب صريح دهيم خيلي راحت مي توانيم به او بگوييم نمي دانيم و به اين ترتيب فرصتي خواهيم يافت تا جواب مناسب را براي فرزند خود بيابيم. حسامي صحبت، آموزش و تمرين موقعيت هاي خطرناك درمورد كودكان را يكي از مهارت هاي پيشگيري از سوءاستفاده جنسي برشمرد و افزود: درمورد سئوالات و افكار فرزندمان بايد به وي اطمينان بدهيم كه همه اين ها طبيعي و در جايگاه خود مهم است.
دكتر شكوفه رادفر فوق تخصص روانپزشكي اطفال نيز در كارگاه آموزشي و بررسي اختلالات شايع روانپزشكي كودكان، با بيان اين كه منشأ ۸۰ درصد اضطراب كودكان خانواده است، گفت: اضطراب در كودكان خيلي شايع است و ناخن جويدن، تيك، بي اختياري ادراري و انواع ترس ها ازجمله علايم شايع اضطراب در كودكان است.
اين استاد دانشگاه يكي از تظاهرات اضطراب را در كودكان، امتناع آنان از رفتن به مدرسه عنوان كرد و ادامه داد: معمولا ماندن كودكان در خانه، به علت تعطيلي و يا بيماري سبب مي شود آنان به دلايل مختلف ازجمله ترس از جدايي از مادر، محبت زياد مادر به بچه، توجه بيش از حد اطرافيان و سلب وظايف و مسئوليت هاي درسي از رفتن به مدرسه امتناع ورزند.
وي يكي از دلايل ايجاد اضطراب در كودكان را اختلاف، كشمكش و تعارض والدين دانست و افزود: دعواهاي خانوادگي بايد تا حد امكان كنترل شوند. تهديد به جدايي و ترك خانه از سوي پدر و مادر در اين دعواها سبب مي شود كه كودك بترسد كه با رفتن او به مدرسه والدين او را ترك كنند. اين استاد دانشگاه مهم ترين راهكار براي كودكي كه دچار ترس از مدرسه شده است را تشويق كودك به مدرسه رفتن عنوان كرد و اظهار داشت: اگرچه براي بچه جدايي از مادر سخت است اما اگر بتوانيم عوامل ايجاد اضطراب را كنترل كنيم و كودك را به مدرسه رفتن تشويق كنيم، وي سريع به محيط مدرسه انس مي گيرد، محيط را قبول مي كند و اضطرابش كم مي شود. رادفر با بيان اين كه اگر اين عمل را انجام ندهيم طول مدت اضطراب را بيشتر كرده ايم، ادامه داد: استقبال از كودك در مدرسه آشنايي وي با مسائل مهد و مدرسه پيش از شروع مدرسه و تبليغات از سوي رسانه ها در اين مورد سبب مي شود كه اضطراب كودك كم شود. وي ناخن جويدن را يكي از نشانه هاي اضطراب توصيف كرد و اين عمل را در بچه هاي مضطرب خيلي شايع دانست و گفت: متأسفانه هم اكنون پخش كارتون هاي تخيلي _ هيجاني در تلويزيون رو به افزايش است و كودكان هنگام تماشاي اين گونه برنامه ها، دچار هيجان مي شوند و شروع به جويدن ناخن مي كنند.
اين استاد دانشگاه راه حل برطرف كردن اين مشكل را بي توجهي به چنين رفتاري دانست و افزود: مهم آن است كه ما به اين رفتار بچه توجه مثبت و يا منفي نكنيم زيرا هر دو اين گونه برخوردها سبب تقويت رفتار بچه مي شود و درواقع تنها كاري كه بايد انجام داد آن است كه دست بچه را به صورت غيرمستقيم از دهانش خارج كنيم.
رادفر رفتارهاي تكراري را يكي ديگر از تظاهرات اضطراب در كودكان ذكر كرد و گفت: ممكن است والدين و يا مربيان تصور كنند كه كودكان با رفتارهاي تكراري همچون تكان خوردن شانه، پلك زدن و يا تكرار مرتب يك كلمه به صورت پشت سرهم قصد مسخره كردن آنان يا بر هم زدن نظم كلاس را دارند، اما چنين نيست و بچه در چنين حالتي دچار تيك شده است كه شامل تيك هاي حركتي و صوتي مي شود.
وي درمورد نحوه برخورد با تيك كودكان گفت: راهكارهاي برخورد با تيك ها تا زماني كه گذرا هستند و بيشتر از چند ماه از شروع آن نمي گذرد، عدم توجه و يافتن عامل اضطراب بچه و در صورت امكان رفع آن است.
اين استاد دانشگاه با اشاره به شب ادراري كودكان به عنوان يكي ديگر از علايم بروز اضطراب اظهار داشت: ما انتظار داريم بچه ها در حدود سه سالگي و حداكثر تا پنج سالگي بتوانند كنترل ادرار را به دست بياورند ولي بچه اي كه كنترل ادرار ندارد و دچار مشكلات جسماني مربوط به كليه، مثانه، غدد و ديابت نيست، مشكل شب ادراري را به عنوان يكي از تظاهرات اضطراب دارد.
اين استاد دانشگاه تأكيد كرد: هميشه اتفاق هاي بد سبب ايجاد شب ادراري نمي شود؛ شايد مسافرت كوتاه مادر، ورود خواهر و برادر جديد و... سبب ايجاد اضطراب در بچه ها شود.
رادفر افزود: ممكن است كودكي دچار اضطراب شود ولي هيچ كدام از اين تظاهرات را نداشته باشد، ولي از حضور و صحبت كردن در جمع بترسند كه در اين صورت بايد مدت طولاني تري تحت نظر پزشك و مشاور مورد درمان قرار گيرد.
اين استاد دانشگاه بر آشنايي پدر و مادر با مسير طبيعي رشد كودكان تأكيد كرد و افزود: والدين در اين مسير بايد مشكلات رفتاري و طبيعي كودك را به شكل كوتاه مدت نه ببينند و نه بشنوند، درواقع عدم توجه مثبت يا منفي سبب مي شود اين رفتارها به مرور كمرنگ شوند و از بين بروند.
رادفر ادامه داد: در صور تكرار اين گونه رفتارها لازم است يك توضيح كوتاه به بچه بدهيم و رفتارهاي مطلوب بچه را تقويت و تشويق كنيم تا به تدريج رفتارهاي مثبت كودكان آنقدر زياد شوند كه جاي آن رفتار نامطلوب را بگيرند.
وي اظهار داشت: همه بچه ها هنگامي كه به دنيا مي آيند به عنوان موجودي كه هيچ نوع توانايي ندارد شناخته مي شوند؛ نوزاد رشد مي كند و خيلي از توانايي ها را به دست مي آورد. از نظر روانشناسي بچه دوساله فكر مي كند همه توانايي ها را به دست آورده و مي خواهد اين توانايي ها را در معرض ديد قرار دهد، به اين ترتيب هر كاري را كه به او مي گويند برعكس آن را انجام مي دهد، به همين دليل به سن دوسالگي سن دوهاي مخالف مي گويند.
رادفر ادامه داد: ما بايد بدانيم كه چنين رفتاري از سوي كودك جزو مسير طبيعي رشد اوست، بنابراين هرجا كه براي بچه خطري نداشت بايد اجازه دهيم كه بزرگي خود را نشان دهد و خود تصميم گيرنده باشد. درصورت چنين برخوردي به شكل طبيعي پس از سه سالگي اين رفتار كم مي شود.
دكتر رادفربه بيش فعالي و نقص تمركز و توجه در برخي از كودكان اشاره كرد و گفت: پس از دوسالگي به بچه هايي برمي خوريم كه حركات اضافه دارند و زياد حرف مي زنند، اين علامت بچه هاي بيش فعال است. ممكن است اين كودكان تنها بيش فعالي داشته باشند و يا علاوه بر آن نقص تمركز و توجه هم داشته باشند.
وي ادامه داد: بچه هاي بيش فعال از نظر مغزي تفاوت جزيي با ساير كودكان دارند و لازم است علاوه بر درمان دارويي مشاوره نيز دريافت كنند.
وي روش درمان بيش فعالي را تكرار و جايزه به فواصل كوتاه مدت دانست و افزود: معمولا درمان بيش فعالي از پنج سالگي به بعد شروع مي شود، حدود ۸۵ درصد از بچه هايي كه دچار بيش فعالي هستند حتما بايد درمان را تا ۱۲ سالگي ادامه دهند، ۱۰ درصد تا ۱۸ سالگي و حدود ۵ درصد نيز به بيش فعالي دوران بزرگسالي مي رسند. اين استاد دانشگاه درمورد لكنت زبان اظهار داشت: لكنت زبان يكي از تظاهراتي است كه بنياد گفتار آمريكا مي گويد يك علامت است و يك بيماري نيست كه مي تواند در اثر اضطراب ايجاد شود.
رادفر افزود: علاوه بر يافتن و كنترل كردن عامل اضطراب در بچه هايي كه دچار لكنت زبان شده اند، نبايد به هيچ عنوان چنين كودكي را دعوا كرد. براي بهبود چنين كودكي بايد حوصله و صبر زياد داشت تا او بتواند حرفش را بزند و حتي اگر هنگام حرف زدن كودك مي دانستيم كه چه مي خواهد بگويد بايد اجازه دهيم صحبتش را بكند.
وي رفتار ناشي از كنجكاوي جنسي را براي كودكان ۲ تا ۴ ساله امري طبيعي در مسير رشد آنان توصيف كرد و گفت: درمورد اين رفتار كودكان تنها راهكار عدم توجه مثبت و يا منفي به چنين رفتاري است. در چنين مواقعي بايد با مشغول كردن كودك به انجام كار ديگري او را از اين رفتار دور كرد.