عكس:گلناز بهشتي
هديه ترقي
سالن كوچك است؛ پر از جمعيت و ازدحام. هركس يا با خود حرف مي زند يا در عالم ديگري سير مي كند. گاهي مي خندد. گاهي پرخاش مي كند و با كوچك ترين چيز ناراحت مي شود. فردي زمان و مكان خود را گم كرده و دنبالش مي گردد و فرد ديگر به سختي كلمات يادش مي آيد تا بيان كند. يكي با صداي موسيقي مي رقصد و ديگري مي گريد. به نظر مي رسد افراد در اين مكان منزوي هستند و اين انزوا در همراهانشان نيز نفوذ كرده است.
اينجا انجمن آلزايمر ايران است؛ محيطي كوچك با تعداد بسياري عضو و برنامه شب يلدايي متفاوت از شب چله هاي ديگر؛ نه سفره اي، نه هندوانه اي، نه آجيل شب يلدايي و نه اناري و... . سخنراني، موسيقي و در نهايت ناهار تنها برنامه هاي اين مراسم است.
ولي چيزي كه اين مراسم را متمايز كرده صفا و صميمت سالمندان و خانواده هاي آنهاست؛ سالمنداني كه بازهم خود از ديگر سالمندان متفاوتند. شايد هر كدام از ما به شوخي به زبان آورده باشيم كه : دارم آلزايمر مي گيرم يا گرفته ام و فراموشي لحظه اي مان را به حساب داشتن بيماري  آلزايمر گذاشته باشيم، ولي اين سالمندان بدون شوخي با اين بيماري دست و پنجه نرم مي كنند.
سالمندي آخرين مرحله زندگي انسان است. با اين همه، اتفاقات زيادي در آن روي مي دهد و از جمله مهارت هاي ذهني، شخصيت و روابط اجتماعي تغيير شكل مي يابد. سالمندي به منزله افت جسمي و از بين رفتن سلول ها و ماهيچه هاست، ولي متاسفانه پيري با افسردگي و ناتواني همراه است و اين در حالي است كه برخي از مهارت هاي انسان با افزايش سن كارايي بيشتري مي يابد، اما به هر حال اين دوره نيز گرفتاري هاي خاص خود را دارد.
يك بيماري به نام آلزايمر
در سال 1906 ميلادي آلويس آلزايمر- پزشك آلماني- پس از 20سال تحقيق توانست تعريفي علمي از اين بيماري  ارائه دهد. اين بيماري براي قدرداني از يك عمر تحقيق آلويس آلزايمر آلزايمر ناميده شده است. آلزايمر در واقع چيزي بيش از يك فراموشي ساده است. بيماري آلزايمر يك بيماري تحليل برنده و پيش رونده قواي عقلاني سيستم عصبي مركزي انسان است. منشا آن ناشناخته بوده و درمان ريشه كن كننده آن هم فعلا در دسترس نيست. تغييرات متعددي در مغز بيمار رخ مي دهد كه باعث كوچك شدن مغز و نيز از بين رفتن سلول هاي مغزي مي شود و به جاي آنها لكه هاي متعددي با اشكال خاصي به نام پلاك هاي پيري مي نشيند.
اثرات بيماري آلزايمر
بيمار قدرت تفكر، حافظه و قدرت برقراري ارتباط را از دست مي دهد. تغييرات رفتاري با بروز رفتارهاي نامناسب شخصيت اجتماعي فرد بروز مي كند. قدرت كنترل احساسات به تدريج كم مي شود و توانايي هاي جسمي رو به كاهش مي رود. در مراحل آخر كنترل ادرار و مدفوع نيز مختل مي شود. اين بيماري داراي سه مرحله است و در هر مرحله كاهش حافظه و توانايي هاي جسماني شديدتر مي شود.
راه هاي درمان
هرچند بيماي آلزايمر درماني ندارد، اما تحقيقات بسياري در اين زمينه انجام شده است. البته داروهايي وجود دارد كه به طور موقت از پيشرفت بيماري جلوگيري مي كند.
انجمن آلزايمر ايران
اين انجمن با همت عده اي از نيكوكاران شهرك اكباتان و حمايت مركز بهداشت غرب در سال 1380 با شماره 13604 به ثبت رسيد. انجمن، سازماني مستقل و غيردولتي (NGO) است و با اهداف آموزش خانواده و حمايت از بيماران آلزايمري تاسيس شده است.
معصومه صالحي مديرعامل انجمن آلزايمر ايران - با بيان اين مطلب افزود: ابتدا در يك اتاق
9 متري در مركز بهداشتي - درماني شهيد غفاري كار خود را آغاز كرديم، ولي به كمك دكتر احمدي نژاد در دوره شهرداري ايشان از طرف شهرداري منطقه 5 اين ساختمان در اختيار ما قرار گرفت و فعاليت هاي ما گسترش يافت كه تا الان 490 بيمار در اين مركز پذيرش شده اند.
وي اضافه كرد: خدماتي كه به بيماران در اين مركز ارائه مي شود شامل ويزيت هاي دوره اي و مشاوره هاي روانپزشكي و تغذيه اي، مشاوره براي خانواده ها، امانت وسايل كمكي مانند ويلچر،  تشك مواج، تخت، برگزاري تورهاي آموزشي و تفريحي به مناسبت ها و اعياد مختلف است كه برگزاري مراسم شب چله نيز در قالب اين تورها تعريف مي شود.وي تصريح كرد: برگزاري اين مراسم ضمن اينكه افراد را دور هم جمع مي كند موجب مي شود تا افرادي كه در خانواده خود بيماري آلزايمري دارند، تجربيات خود را به يكديگر منتقل كنند. همچنين نكته بسيار مهم در برگزاري اين مراسم  اين است كه وقتي فردي بيمار آلزايمري دارد، خانواده نيز دچار انزوا مي شود؛ يعني نه مي تواند ميهماني برود و نه ميهماني بدهد و ... كه اينگونه مراسم در تغيير روحيه اين افراد بسيار تاثير گذار است و مايه آرامش خواهد شد و ياد مي گيرند كه چگونه از خود و بيمار خود مراقبت كنند.
صالحي خاطرنشان كرد: از آنجا كه مراقبت از بيماران آلزايمري كار طاقت فرسايي است و پرستاري اين افراد هزينه بالايي دارد با انگيزه كمك، بخش مراقبت روزانه راه اندازي كرديم و سه روز در هفته (روزهاي زوج ساعت 16 8) از بيماران مراقبت مي كنيم و پرستاري از منزل نيز بخش ديگري از خدمات است كه در اين مركز ارائه مي شود و براي افرادي كه زخم  بستر گرفته اند پرستار فرستاده مي شود. همچنين در اين مركز، يك روز در هفته پزشك و مشاور تغذيه داريم كه بيماران را به طور رايگان ويزيت مي كنند.
هزينه بالاي بيماران آلزايمري
صالحي اضافه كرد: تمامي هزينه هاي اين مركز از طرف خيرين و مردم تامين مي شود و كمك هاي دولتي تاكنون مختصر و ناچيز بوده است و شايد بتوان گفت تنها كمك هايي كه شده هديه يك دستگاه ميني بوس از طرف آقاي خاتمي و در اختيار قرار دادن اين ساختمان از طرف آقاي احمدي نژاد بوده است. همچنين سالانه كمك مختصري از طرف سازمان بهزيستي به صورت يارانه به انجمن شده است. وي خاطرنشان كرد: ما دست نياز به سمت تمام افراد نيكوكار و خير، مسئولان، ارگان ها و شركت هاي مختلف دراز مي كنيم تا دست ما را بگيرند، تا بتوانيم در نقاط مختلف مركز، مراقبت روزانه ايجاد كنيم و بتوانيم تا حدي هزينه بالاي پرستاري اين افراد را پرداخت كنيم يا براي رفت و آمد بيماران سرويس در نظر بگيريم، زيرا اين افراد از تمام نقاط سطح تهران به اين مركز مراجعه مي كنند كه متاسفانه تعداد بسياري از بيماران به خاطر نداشتن امكانات، نمي توانند از خدمات اين مركز استفاده كنند. مديرعامل انجمن آلزايمر ايران گفت: در راستاي خدمات رساني و كاهش هزينه ها براي خانواده ها، توانستيم به كمك شوراي بهداشت سازمان مديريت و برنامه ريزي يكي از داروهاي گران اين بيماري را در ليست داروهاي تحت پوشش بيمه درآوريم و به كمك بانك ملي در ماه بتوانيم وامي را در اختيار خانواده ها، براي كاهش هزينه ها قرار دهيم .
آمارهاي جهاني از مبتلايان به آلزايمر
بر اساس برآورد انجام شده در انجمن جهاني آلزايمر 24 ميليون و 300 هزار نفر در جهان مبتلا به آلزايمر هستند و هر 7 دقيقه يك نفر به اين بيماري مبتلا مي شود، ولي متاسفانه در ايران آمار دقيقي از اين بيماري در دست نيست و تخمين زده مي شود كه حدود 200 تا 250 هزار نفر در ايران و حدود
10 ميليون نفر در خاورميانه به اين بيماري مبتلا باشند.
آينده بيماران آلزايمري
با روند رو به رشد سالمندي، معضلات بزرگي در پيش خواهيم داشت و از آنجا كه اين بيماري در ليست بيماري هاي خاص قرار نگرفته است، اگر برايش برنامه ريزي نشود در آينده براي رويارويي با اين بيماري دچار مشكل خواهيم شد، ولي بايد اين را دانست كه اين بيماران ديوانه نيستند و با وجود اينكه ممكن است پرخاشگري نيز داشته باشند، هنوز احساسات خود را داشته و وقتي آنها را در آغوش مي گيريم، حس خواهيم كرد كه آنها آرام شده و به آنها آرامش بخشيده ايم.

* امروز در گروه سني 30 تا 50 سال زنان، بيماري هاي رواني در مقايسه با بيماري هاي ديگر در كشور گسترش بيشتري يافته است. بيماري هاي رواني جايگاه بالاتري را در سيستم بهداشتي و درماني كشور تشكيل داده، بنابراين بايد متناسب با اين مشكل برنامه ريزي هاي كشور را به سوي برنامه ريزي هاي كلان سوق داد. بسياري از بيماري ها نظير ديابت و بيماري هاي عروقي و قلبي جزو بيماري هاي قديمي هستند و براي آنها سيستم برنامه ريزي و مراقبت وجود دارد، اما متاسفانه در اين سيستم به بيماري رواني توجه نشده است. بيماري آلزايمر ممكن است 5 تا 10 درصد افراد بالاي 65 سال جامعه و 40 تا 50 درصد افراد بالاي 80 سال را به درجاتي از اين بيماري مبتلا كند.
*آلزيمر و بيماري هاي رواني يكي از عمده ترين مشكلات بهداشتي و درماني كشور در گروه سني ميانسالي و كهنسالي است. اين بيماري بيشتر در افراد سالخورده بروز مي كند.
ايران سالمندان زيادي دارد، اما متاسفانه هنوز يك رشته دانشگاهي مخصوص مراقبت از گروه هاي سالمند در كشور به وجود نيامده است.
دانشگاه علوم پزشكي تهران، مركز تحقيقات روان پزشكي و بيمارستان روزبه كه ساليان متمادي در عرصه روان پزشكي و تربيت استادان روان پزشكي فعال بوده اند، مي توانند تاثير خوبي بر نظام مراقبت از بيماري هاي رواني داشته باشند.
*پرخوري باعث سفت شدن شريان هاي مغزي و در نتيجه منجر به كاهش قدرت مغز مي شود. همچنين مصرف زياد قند باعث ايجاد اختلال در جذب پروتئين ها و ساير مواد غذايي شده و فرد را دچار سوءتغذيه مي كند كه اين امر موجب اختلال در تكامل مغز مي شود. از آنجا كه خواب به مغز انسان اجازه استراحت مي دهد، بنابراين محروميت افراد از خواب به مدت طولاني باعث تسريع مرگ سلول هاي مغزي مي شود. همچنين استفاده از مواد دخاني موجب چروكيدگي هاي متعدد مغز و در نتيجه ابتلا به آلزايمر خواهد شد.
تحقيقات نشان مي دهد احتمال ابتلا به بيماري آلزايمر در سنين بالا براي افرادي كه داراي شغل هاي پرزحمت و پيچيده هستند، بسيار پايين است.
در مطالعاتي كه روي 10 هزار فرد كهنسال صورت گرفته، مشخص شده كه داشتن شغل هاي پرزحمت، موجب تمرين ذهني و پيشگيري از ابتلا به بيماري آلزايمر مي شود.
علاوه بر شغل هاي پرمشغله، تفريحات فكري همچون مطالعه و حل جدول نيز مي تواند به پيشگيري از بروز اين بيماري در سنين پيري كمك كند.
*فعاليت هايي چون قدم زدن و دوچرخه سواري در ميانسالي علاوه بر آنكه موجب تناسب اندام و كاهش وزن مي شود، ريسك ابتلا به بيماري آلزايمر را نيز كاهش مي دهد.
ريسك ابتلا به بيماري آلزايمر در افرادي كه در سن ميانسالي حداقل دو بار در هفته ورزش مي كنند تا 60 درصد كاهش مي يابد. فعاليت هاي فيزيكي موجب مي شود خون بيشتري به مغز برسد و اين امر احتمال ابتلا به آلزايمر كه دليل اصلي زوال عقل در افراد كهنسال است را كاهش مي دهد.در حال حاضر بيش از 12 ميليون نفر در دنيا به آلزايمر يا فراموشي دچار هستند.
*تركيبات آنتي اكسيدان از تخريب بافت مغز كه در نهايت منجر به بروز بيماري آلزايمر در سنين پيري مي شود،  جلوگيري مي كند.گرچه ژنتيك و محيط هر دو در بروز بيماري آلزايمر نقش دارند، اما تحقيقات نشان داده كه خوردن سيب و ديگر ميوه ها و حتي سبزيجات مي تواند از ابتلا به اين بيماري تا حد زيادي جلوگيري كند.
از جانب محققان، خوردن يك سيب تازه در روز به منظور جلوگيري از ابتلا به آلزايمر توصيه مي شود.
*محققان اميدوارند بتوانند از طريق اسكن هاي مغزي، آلزايمر را پيش بيني و از بروز آن جلوگيري كنند. اسكن هاي مغزي و يك آزمايش ساده خون نشان مي دهد چه كسي بيش از حد در معرض خطر بروز آلزايمر است. خطر بروز آلزايمر را مي توان با نوشيدن يك ليوان آبميوه در روز كاهش داد.بيش از 25 ميليون نفر در جهان به بيماري زوال عقل مبتلا هستند.
*برخي داروهاي آلزايمر مرگ زا نيستند، اما مرگ را تسريع مي كنند.
بنا به تحقيقات صورت گرفته در دانشگاه كاليفرنيا، برخي داروهايي كه براي درمان ناهنجاري هاي رفتاري در بيماران مبتلا به آلزايمر استفاده مي شوند، مرگ آنها را به طور نامحسوسي تسريع مي كنند. در اين تحقيقات تاثير چهار نوع داروي quetiapine، olanzapine ، aripiprazole و risperidone روي چهار گروه از بيماران به مدت 10 تا 12 هفته مورد بررسي قرار گرفت. احتمال مرگ چهار گروهي كه از اين داروها استفاده كردند، 5/3 درصد و در افرادي كه از آنها استفاده نكرد ه بودند 3/2 درصد بود.
* رژيم غذايي با چربي زياد و كربوهيدرات كم در كاهش احتمال ابتلا به آلزايمر تاثيرگذار است. وجود پروتئيني مغزي به نام بتا آميلوئيد احتمال ابتلا به آلزايمر را افزايش مي دهد، اما رژيم هايي با چربي بالا و كربوهيدرات پايين، ميزان اين پروتئين مغزي را كاهش مي دهد.
* محققان بيمارستان بريگهام بوستون از احتمال فوايد استفاده از يك نوع اسپري در مهار بيماري آلزايمر خبر دادند. اين اسپري كه تركيبي از پروتلين و گلاتيرامر است، تا به حال نتايج بسيار مثبتي روي موش ها داشته است. نحوه كار اين اسپري طوري است كه علت احتمالي ايجاد بيماري آلزايمر در مغز را مورد هدف قرار داده و باعث مهار بيماري مي شود.
* يك داروي ضد سرطان مي تواند به درمان بيماري آلزايمر كمك كند. آزمايش روي موش ها نشان داده كه داروي پاكسيد مي تواند از اثرات آلزايمر بكاهد. اين دارو مشكلاتي را كه از تجمع پروتئين در سلول هاي عصبي به وجود مي آيد، برطرف مي كند. اين دارو به ساختارهاي بسياركوچكي به نام ميكروتيوبولز در درون سلول مي چسبد و آنها را پايدار مي كند. اين ساختارهاي كوچك نقش اساسي در ارتباطات موثر بين سلول هاي مغزي بازي مي كنند.

بنيامين صدر
سازمان تامين اجتماعي يكي از بزرگ ترين سازمان هاي شكل يافته در 50 سال گذشته است كه فلسفه وجودي آن حمايت از صندوق هاي بيمه اي است، به طوري كه در حال حاضر بيش از 27ميليون ايراني، بيمه شده سازمان تامين اجتماعي هستند.
به تعبير بانك  جهاني از آنجا كه سازمان تامين اجتماعي ايران در ارائه خدمات به بيمه شدگان و مستمري بگيران زير پوشش خود نگرش سخاوتمندانه  دارد، از اين رو ثبات هميشگي آن با چالش جدي روبه روست.
يك چالش بزرگ، نزول نظام تامين اجتماعي تا سطح يك نظام خيريه اي و بنگاه حمايتي ملي است كه در آن انسان ها با كمك ديگران با عناويني چون نذر يا صدقه مي توانند سر پا بايستند و آنهايي كه ناتوانند، كمك مي گيرند. از سويي بافت اقتصادي و اجتماعي ما كه به شدت سياست زده است، مشكلات و ناهمگوني هاي صندوق هاي بيمه اي و بودجه هاي مرتبط با آن را دو چندان مي كند. از اين منظر تفاوت در فرصت ها، شكاف طبقاتي جامعه، تعامل قدرت هاي اقتصادي و توزيع ناهمگون درآمد و ثروت ما را در برزخي سخت ميان خصوصي سازي و دولتي بودن گرفتار مي كند كه هيچ نسخه شفابخشي نيز تا به حال براي آن تجويز نشده است. بي گمان در شرايطي كه قرار است نرخ رسمي خط فقر در جامعه شهري 250هزار و در روستاها 150هزار تومان اعلام شود و حداقل دستمزد براي امسال حدود 122 هزارتومان تعيين شده است، ابراز نگراني كارشناسان از خدمات ناقابل تامين اجتماعي به ويژه مستمري هاي پرداختي به بازنشستگان ، تعجبي برنمي انگيزد چرا كه با يك حساب سرانگشتي مي توان فهميد كه اغلب مستمري بگيران تامين اجتماعي كه سرپرست دست كم يك خانواده چهار نفره هستند، زير خط فقر زندگي مي كنند.
اين در شرايطي است كه به گفته مددي- مديرعامل سازمان تامين اجتماعي- دستمزد ماهيانه بازنشستگان در سال آينده 15 درصد افزايش مي يابد كه البته با
در نظر گرفتن رشد نرخ تورم و گراني سرسام آور، چندان دور از انتظار نيست.
سازمان تامين اجتماعي در سال هاي حيات مدام سعي كرده كه با تبديل شدن به يك بنگاه اقتصادي و نه تنها بنگاه خيريه برپايه محاسبه و منطق، بيمه اي استوار باشد و هميشه خدمات و حمايت هاي خود را با ميزان منابع و نرخ حق بيمه و تعهدات آتي در قبال بيمه شدگان تنظيم كند كه البته اين تلاش با توفيقات چنداني نيز همراه نبوده است.
به هر حال توصيه هاي بانك جهاني و سازمان ها يا كارشناساني كه معتقدند در آينده اي كه چندان هم دور نخواهد بود، هزينه هاي سازمان تامين اجتماعي ايران از منابع مالي آن پيشي خواهد گرفت ، نبايد به به كارگيري سياست هاي آني، عجولانه و محدود كننده و انقباضي در مورد بيمه شدگان بينجامد، بلكه اين هشدارها بايد به شفاف سازي هرچه بيشتر ساز و كارهاي حاكم بر اين سازمان و رفع موانع و شناسايي كانون هاي خطري منتهي شود كه به اعتقاد كارشناسان تمام نظام تامين اجتماعي ايران را تهديد مي كند.
اين تهديدها از حوزه تحليل هاي غيرمنطقي آغاز و در حوزه هاي قانونگذاري و اقتصادي پايان مي گيرد.
در كشورهايي كه سازمان تامين اجتماعي جز بنگاه خيريه بودن وظيفه ديگري ندارد و حمايت هاي اجتماعي و غيردولتي از نيروي كار نهادينه نشده است، شكنندگي سازمان تامين اجتماعي به ويژه با پير شدن جمعيت، بيش از ساير كشورهاست. در كشورهاي در حال توسعه نظير ما كه هم بهره وري پايين است و هم ميزان بيكاري روبه افزايش، سازمان هاي تامين اجتماعي به نسبت گذشته آسيب پذيرترند. افزايش پرداخت ها به نسبت دريافت ها، ناكافي بودن سرمايه گذاري و دست اندازي هاي بي مورد وخارج از اصول محاسبه بيمه اي از مهمترين مشكلات سازمان تامين اجتماعي به شمار مي آيند. سياست هاي تامين اجتماعي در كشورهاي مترقي شانه به شانه بهره وري و توليد مي سايد و به صورت مصنوعي يا جداگانه مورد توجه قرار نمي گيرد، بلكه عضوي از يك نظام ارگانيك است. نظام هاي تامين اجتماعي چنانچه با اقتصاد دموكراتيك يا اقتصاد مشاركتي آزاد عجين شوند، مي توانند چشم انداز روشني از آينده رفاه اجتماعي را ترسيم كنند.