Hamshahri Newspaper

در دهه هاي اخير به ويژه با تقويت هرچه بيشتر نظريه زيست شناسي اجتماعي (Sociobiology) توسط سردمداراني همچون پروفسور ادوارد ويلسون ، استاد دانشگاه هاروارد، جمعيت شناسان بهره فراواني از نظريه هاي علم زيست شناسي گرفته اند و در اين ميان، قفل بسياري از معماهاي جمعيت شناختي با كليد علومي مانند فيزيولوژي، ژنتيك و تكامل گشوده شده است. در اين راستا، نتايج تازه ترين تحقيقات انجام شده توسط پژوهشگران دانشگاه كاليفرنيا پرده از اسرار يكي از جالب توجه ترين پديده هاي زيست شناختي جمعيت هاي بشري برگرفته است و نشان مي دهد در دوراني كه فشارها و استرس هاي اقتصادي و اجتماعي به طور وسيعي در سطح جامعه افزايش مي يابد، خطر بي نتيجه ماندن رشد جنين هاي پسر در رحم مادران نيز رو به افزايش
مي نهد.
معماي ديرينه
چرا به هنگام ظهور دوره هاي سرشار از استرس و فشارهاي اجتماعي، نرخ تولد نوزادان پسر در سطح جوامع كاهش مي يابد؟ اين پديده كه مي توان آن را در ميان بسياري از جمعيت هاي جانوري از جمله جوامع بشري مشاهده كرد، يكي از ديرپاترين مباحث موجود در عرصه جمعيت شناسي به شمار
مي رود، به طوري كه ساليان مديدي سبب ايجاد بحث و كشمكش در ميان محققان و پژوهشگران اين حوزه شده و اكنون، يافته هاي اخير كارشناسان دانشگاه كاليفرنيا، پرتو بيشتري بر ريشه هاي آن افكنده است. بررسي هاي پيشين به روشني نشان داده بود كه ميان وقوع ناآرامي هاي سياسي، فجايع طبيعي، تغييرات زيست محيطي و بحران هاي اقتصادي از يك سو، با كاهش نرخ تولد نوزادان پسر در جامعه از سوي ديگر، ارتباط نزديك و تنگاتنگي وجود دارد. با وجود اين، دانشمندان سال هاي طولاني از علل ظهور چنين پديده اي و توصيف سازوكار دقيق نهفته در پس آن ناآگاه بودند.
مكانيسمي عليه پسران
رالف كاتالانو و تيم بروكنر ، دونفر از محققان دانشگاه كاليفرنيا در بركلي، يافته هاي خود را در اين زمينه به تازگي در شماره اخير ژورنال دستاوردهاي آكادمي ملي علوم ايالات متحد آمريكا منتشر كرده اند.
اطلاعات گردآوري شده در جريان تحقيقات اين پژوهشگران، به روشني درستي اين نظريه را تأييد مي كند كه بدن زنان بارداري كه زير استرس و فشار زياد قرار دارند، ممكن است سازوكار ويژه اي را براي پس زدن جنين هاي ضعيف پسران توسعه بخشد و به اين ترتيب، بر نرخ تولد نوزادان پسر در جامعه تأثير گذارد.
اين محققان در مقاله خود هشدار داده اند كه نتايج حاصل از پژوهش آنان، در مقياس بزرگي همچون جامعه كاربرد دارد و در اين سلسله از تحقيقات، روي زايمان ها و تولدهاي موردي و بررسي نتايج مربوط، فعاليت كمي صورت گرفته است. كاتالانو تصريح مي كند نتيجه به دست آمده در پژوهش هاي اخير، درباره مشاجره و كشمكشي كهنه در عرصه زيست شناسي جمعيت است و اشاره اي به شرايط موردي كلينيك ها و زايشگاه ها يا تعيين جنسيت نوزاد در زايمان هاي موردي نمي كند.
جنس قوي تر؟
همچنان كه كارشناسان بر آن تأكيد دارند، به طور كلي جنين هاي پسر اندكي ضعيف تر از جنين هاي دختر هستند و احتمال بقا و زنده ماندن آنها به ميزان كمي، كمتر از جنين هاي مؤنث است.
افزون بر اين، بررسي هاي انجام شده نشانگر آن است كه تغييرات به وجود آمده در بدن مادر به ويژه تغييرات شيميايي، مي تواند تأثير بيشتري بر جنين هاي پسر در رحم زنان بر جاي گذارد و بديهي است كه قرارگيري در شرايط استرس و فشار شديد و مستمر، نقش مهمي در ايجاد تغييرات شيميايي در بدن زنان باردار ايفا خواهد كرد.
يك نظريه در اين زمينه حاكي است، بروز كاهش در نرخ تولد پسران در جريان ظهور دوره هاي پر فشار و اضطراب آور در يك جامعه، نتيجه جانبي و ثانويه چنين شرايطي به شمار مي رود. در واقع، در چنين شرايطي احتمال بيشتري وجود دارد كه پيكر مادر، جنين پسر موجود در رحم را سقط كند، زيرا فشارهاي جسمي و فيزيكي او سبب وارد آمدن آسيب هاي سنگيني به جنين موجود در رحم خواهد شد. نظريه ديگري در اين ارتباط چنين بيان مي كند كه فشارهاي بيروني ناشي از شرايط جامعه و به طور كلي انواع استرس هايي كه از محيط پيرامون به مادر باردار وارد مي آيد، موجب
مي شود كه بدن وي به ويژه براي حفظ، رشد و نمو و نيز زايمان طبيعي جنين هاي ضعيف پسران تحمل كمتري از خود نشان دهد. پژوهشگران دانشگاه كاليفرنيا بر اين باورند كه شواهد علمي به دست آمده در پي آزمايش ها و تحقيقات آنان روي ظرفيت بقاپذيري جنين ها در شرايط اجتماعي سخت و دشوار، در واقع تأييدي بر نظريه دوم را به نمايش
مي گذارد.
نتايج بررسي هاي اخير چنين مطرح مي كند كه بقاي جنين ها در چنين دوره هايي به روشني دستخوش فشارهاي سهمگين جامعه مي شود و كاهش مي يابد. به اين ترتيب، بديهي است كه شرايط سخت و دشواري كه ايجاد تغيير در سيستم هاي شيميايي و فيزيولوژيكي بدن مادر باردار را به همراه دارد، تأثير بيشتري بر احتمال بقاي جنين هاي
ضعيف تر و به طور كلي جنين پسران برجا خواهد گذاشت.
نوزادان مقاوم
به گفته كاتالانو ، بر اساس برخي از نظريه هاي مطرح شده در علم پزشكي و جنين شناسي، بخش اعظم سلامتي و طول عمر يك فرد در دوره جنيني وي و هنگامي كه در رحم مادر خود قرار دارد، رقم مي خورد و تعيين مي شود. اما اطلاعات گردآوري شده در قالب برنامه هاي ثبت مرگ و مير در كشور سوئد كه پيشينه آن به سال 1751 ميلادي بازمي گردد، اندكي تفاوت را در اين زمينه نشان
مي دهد. كاتالانو و بروكنر با بازبيني و تحليل دقيق اين اطلاعات، به شناسايي دوره هاي سرشار از فشارهاي اجتماعي و ظهور كاهش قابل توجه در نرخ تولد نوزادان پسر پرداختند. آنها در ادامه، طول عمر تمامي نوزادان متولد شده در چنين دوره هايي را كنترل و بررسي كردند تا دريابند آيا نوزاداني كه دوره جنيني آنان همزمان با ظهور فشارهاي بزرگ اجتماعي بوده است، از عمر كوتاه تري در مقايسه با سايرين برخوردار بوده اند يا ارتباط معناداري ميان اين دو پديده وجود ندارد؟ كاتالانو مي گويد: آنچه ما در جريان بررسي هاي خود يافتيم، نشانگر آن است كه افزايش نرخ تولد نوزادان پسر كه البته با دوران جنيني و رحمي مناسب تر و بي خطرتر همراه بوده، از آنچه انتظار داريم، كوتاه تر است . از سوي ديگر بر پايه نتايج ارايه شده از سوي محققان دانشگاه كاليفرنيا، در دوره هايي كه پرفشارتر بوده و با ظهور استرس هاي اجتماعي گسترده همراه شده اند، جنين هاي ضعيف بيشتري سقط شده و از بين رفته است، اما جنين هاي بقا يافته و نوزاداني كه چشم به جهان گشوده اند، به طور كلي طول عمر بيشتري را شاهد بوده اند.
به گفته كاتالانو ، مي توان چنين گفت كه جنين هاي پسر بقا يافته در اين دوران و آناني كه فرصت متولد شدن يافته اند، نوزاداني بادوام تر و مقاوم تر بوده اند. به بيان ديگر، نتايج يادشده، تأييدي بر اين نظريه است كه بدن مادران در زير فشارهاي محيطي سنگين، جنين هاي ضعيف را پس
مي زند؛ به گونه اي كه فقط جنين هايي امكان بقا و تولد مي يابند كه از قدرت مقاومت بيشتري برخوردار باشند و بتوانند شرايط سخت و دشوار محيط پيرامون و زيستگاه خود را بهتر تحمل كنند. دورا لي ديويس ، مدير مركز سرطان شناسي محيطي در مؤسسه سرطان دانشگاه پيتسبورگ در پنسيلوانياي آمريكا نتايج حاصل از اين تحقيقات را جالب توجه
مي خواند و تأكيد مي كند: اين نتايج در واقع نمايانگر اين نكته است كه الگوهاي تأثيرگذار بر نرخ و تعادل جنسيتي يك جامعه، پژواك و انعكاسي از الگوهاي اجتماعي است.
دختر يا پسر
چه عواملي بر ارتباط ميان جنسيت يك جنين و احتمال بقاي آن تأثير مي گذارند و كدام عوامل بر نسبت جنسي نوزادان متولد شده مؤثرند؟ بررسي هاي كاتالانو و بروكنر در واقع با تحقيقات علمي بزرگ تري پيوند
مي يابد؛ تحقيقاتي كه در پي درك هرچه دقيق تر عوامل تأثيرگذار بر موارد ياد شده هستند. همچنان كه ديويس تأكيد مي كند، حاصل تلاش هاي علمي اخير محققان دانشگاه كاليفرنيا، توصيف كننده طيف مهمي از عوامل مختلف همچون وضع و شرايط محيط كار است كه شايد كمتر به آن توجه شده باشد. با وجود اين، به روشني
مي توان ديد كه اين قبيل عوامل محيطي ممكن است تأثير مهمي بر نسبت جنسي نوزادان تولد يافته داشته باشد.
براي مثال، تحقيقات جديد ديگري كه روي كاركنان زيردريايي ها انجام شده است، نشان مي دهد آنها به طور قابل توجهي داراي فرزندان دختر بيشتري هستند، در حالي كه محققان هنوز علت دقيق و ساز وكار نهفته در پشت چنين پديده اي را نمي دانند. همچنين، آلاينده هاي زيست محيطي نيز ممكن است داراي تأثير قابل توجهي بر نرخ تولد نوزادان مذكر در جمعيت هاي جانوري داشته باشند.
ديوس تأكيد مي كند: انگلستان، آلمان و دانمارك در دهه گذشته، گزارش هايي درباره كاهش نرخ تولد جانوران نر در حيات وحش خود منتشر كرده اند و برخي از اين گزارش ها، عواملي همچون انتشار گسترده آفت كش ها، شوينده ها و فلزات در محيط را علت چنين كاهشي عنوان كرده اند . وي مي افزايد به هر حال ما هنوز اطمينان لازم را در اين زمينه كسب نكرده ايم، اما نيازمند آن هستيم كه اين جمعيت هاي جانوري را بهتر مشاهده و بررسي كنيم تا دريابيم كدام عوامل بيشترين تأثير را بر نسبت و تعادل جنسي نوزادان متولد شده در يك جمعيت
به همراه دارند.