در تهران امروز نماهاي مختلف ساختماني از سنگ و آجر گرفته تا شيشه و فلز را مي توان پيدا كرد كه بر چهره شهر خودنمايي مي كنند. در اين ميان اگر خوب دقت كنيم متوجه مي شويم كه ميزان استفاده از شيشه در نماي ساختمانها به نسبت ديگر مصالح افزايش قابل ملاحظه اي يافته است به طوري كه نماي بعضي ساختمان هاي بلندمرتبه به طور كامل از شيشه  تشكيل شده است و آنها نمايي پنجره اي دارند اين در حالي است كه آيين نامه هاي ساختماني، استاندارد 35 درصد را براي سطح مورد استفاده جهت پنجره ها در نظر گرفته است. البته در گذشته به اين شكل گسترده از شيشه در كارهاي ساختماني استفاده نمي شد اما با پيشرفت هاي چشمگير صنعتي در توليد شيشه كه به دنبال آن انواع و اقسام شيشه ها از جمله شيشه هاي بازتاب دهنده (رفلكس) و همچنين شيشه هاي دو جداره كه عايق صوت و حرارت است به وجود آمد هنر معماري نتوانست چشم خود را بر روي اين پديده زيبا، عايق و در عين حال با صرفه ببندد.
سكته قلب شيشه اي
مركز بازار شيشه تهران در خيابان خيام آنچنان هم كه فكر مي كرديم نمي تپيد. در قسمتي از اين خيابان حال و هواي پياده روهاي دو سوي آن عوض مي شود و عابراني كه طول اين پياده روها را بالا و پايين مي كنند مي توانند انعكاس تصوير خود را بر در و ديوار ببينند چنانكه گويي وارد يكي از راهروهاي آينه اي در شهر بازي شده اند البته با اين تفاوت كه براي ورود به اين خيابان لازم نيست بليط بخرند. در بدو ورود اولين موضوعي كه جلب نظر مي كند سكون و آرامش است كه فضا را در بر گرفته و البته در اين مورد به خصوص اين سكون و آرامش به هيچ وجه پيام خوبي ندارد، حداقل براي متصديان و دست اندركاران بازار شيشه كه اينطور است. ركود ساخت و سازهاي ساختماني تأثير خود را بر بازار شيشه هم گذاشته است.
مهدي درخان يكي از فعالان بازار شيشه در اين رابطه مي گويد: بعد از متوقف شدن فروش تراكم و كاهش ساخت و ساز، بازار شيشه نيز به دنبال ديگر مصالح ساختماني دچار افت و ركود شد و با اينكه در حال حاضر تعداد كارخانه هاي توليد شيشه جام در كشور افزايش يافته است اما تقاضاي بالايي به نسبت اين ميزان توليد انبوه وجود ندارد به طوريكه بسياري از كارخانه ها بعد از توليد محصولشان براي اينكه مجبور نشوند كوره هاي خود را خاموش كنند و استهلاك آن را به جان بخرند، دوباره شيشه هاي توليد خود را خرد كرده و در كوره ها آب مي كنند و اين سيكل تا مدتها ادامه مي يابد .
ديگر فعالان اين عرصه نيز كما بيش همين را مي گويند و از افتي كه در اين سال ها به جان بازار افتاده است، مي نالند. بيشتر آنها از رونق سال هاي گذشته با حسرت ياد مي كنند، از مواقعي كه حتي تا 15 روز در نوبت رسيدن شيشه از كارخانه مي ماندند و به مشتريانشان نوبت هاي 1 و 2 ماهه مي دادند ولي هم اكنون با يك تماس، ساعتي نگذشته بار شيشه جلوي مغازه خالي مي شود اما افسوس كه از مشتري خبري نيست همه اين ها در حالي است كه اكثر بنكدارهاي حاضر در بازار شيشه در شهرستانها نيز فعاليت مي كنند اما آنجا هم متأثر از وضعيت اقتصادي كل كشور است و سايه ركود ظاهراً در همه جا گسترده است. شيرزاد يكي ديگر از فعالان بازار در مقايسه وضع فعلي با سال هاي گذشته مي گويد: در گذشته فصل پاييز فصل رونق كار ما بود. ضمن شروع ساختمان سازي در فصل بهار و اتمام عمده مراحل سفت كاري و نازك كاري در اواخر تابستان با خنك شدن هوا و رسيدن پاييز، بازار شيشه يك لحظه آرام و قرار نداشت و بار شيشه هنوز از كارخانه به مغازه نرسيده فروش مي رفت اما حالا با اينكه بازهم در فصل پاييز تكاني مي خورد اما هرگز همانند چند سال قبل رونق ندارد. اكنون عمده كار ما تغذيه قواره برها و برش كارهاي سطح شهر است، تازه بيشتر آنها هم جنس را مستقيماً از كارخانه تهيه مي كنند و سمت بازار پيدايشان نمي شود.
صادرات، راه فرار از ركود
گرچه بنكدارها و فروشندگان جزء داخلي چاره اي جز صبر و انتظار براي گشايش بازار ندارند اما كارخانه هاي توليد كننده با توجه به شرايط منطقه اي توانسته اند به نوعي خود را از زير سايه ركود داخلي بيرون بكشند و در كار صادرات شيشه جام براي خود بازاري دست و پا كنند. شايد عجيب باشد كه كشور ما با اينكه هنوز به واردات شيشه مي پردازد در زمينه صادرات اين محصول نيز فعال است اما با نگاهي به ليست خريداران شيشه ايران
درمي يابيد كه اين خريداران در انتخاب شريك تجاري خود ضرر نكرده اند. عمده صادرات شيشه ايران به كشورهاي عراق، افغانستان و جمهوري آسياي ميانه صورت گرفته است و با توجه به تخريب زير ساخت هاي اقتصادي دو كشور عراق و افغانستان و همچنين ضعف صنعتي و اقتصادي كشورهاي آسياي ميانه، صادركنندگان ايراني بازار خوب و نسبتاً مطمئني را براي خود يافته اند، البته نبايد اين نكته را نيز از نظر دور داشت كه اقبال مصرف كنندگان اين كشورها به شيشه هاي ايراني بيشتر به علت قيمت مناسب آن در مقايسه با شيشه هاي اروپايي و حتي چيني است و توليد كنندگان ايراني اگر مي خواهند در آينده نيز اين بازارها را حفظ كنند چاره اي جز بالا بردن كيفيت محصولاتشان ندارند زيرا در اين بازار رقابتي اگر قدرت خريد مردم اين كشورها بالاتر برود و همزمان محصولات ديگر كشورهاي صاحب اين صنعت با قيمت  پايين تري عرضه شود ديگر كسي به سراغ شيشه ايراني نخواهد رفت مگر آنكه بتوانيم در جنگ كيفيت و قيمت گوي سبقت را از حريفان برباييم.
واردات در سايه فقر تكنولوژيك
واردات شيشه عمدتاً در مواردي صورت مي گيرد كه تكنولوژي ساخت محصول مورد نظر در ايران موجود نبوده و يا اينكه از نظر كيفيتي محصول داخلي جوابگوي طبع مشكل پسندان نباشد. اين تعبير بيشتر در مورد شيشه هاي رفلكس يا بازتاب دهنده مصداق پيدا مي كند. شيشه هاي رفلكس نوعي از شيشه هاي فلوت يا مسطح هستند كه از لحاظ جنس و عملكرد كيفيت بالايي دارند. اين عملكرد يا ويژگي اصلي همان بازتاب دادن نور و حالت آينه مانندي است كه به شيشه داده مي شود. سابقه به كارگيري شيشه هاي رفلكس در ايران به اواسط دهه 50 مي رسد كه براي اولين بار در نماي بيروني شعبه بانكي در خيابان حافظ مورد استفاده قرار گرفت و در زمان خود بسيار مورد توجه واقع شد. گرچه اين محصول امروزه به سبب كثرت استفاده، ديگر آن جذابيت خاص را ندارد اما استقبال خوب شهرنشينان تهراني در استفاده از اين شيشه ها كه ساختمانهاي ويلايي يك طبقه تا برج هاي سر به فلك كشيده را شامل مي شود همچنان ادامه دارد.
خودنمايي رفلكس ها بر در و ديوار شهر
اين شيشه ها به سبب خاصيت بازتاب دهندگي و مزيت ديد انحصاري از داخل به خارج همچنين عملكردي كه در دفع اكثر اشعه هاي مضر خورشيد دارند بسيار مورد توجه قرار گرفته اند. اكثر شيشه هاي رفلكس موجود در بازار را محصولات چيني تشكيل مي دهند. البته نوع مرغوب تر اين نوع شيشه، ساخت كشور بلژيك است كه استفاده از آن صرف هزينه  نسبتاً بالاتري را مي طلبد. اختلاف قيمت شيشه هاي چيني و بلژيكي در بازار رقمي در حدود چهار هزار تومان در هر متر است.
قابل توجه اين است كه در ماه هاي اخير يكي از كارخانه هاي داخلي نيز اقدام به توليد شيشه  رفلكس كرده است اما هنوز آنچنان كه بايد محصول آن در بازار شناخته نشده است و به نظر مي رسد اين محصول داخل رقابت سختي با شيشه هاي چيني در پيش رو دارد. هم اكنون شيشه هاي رفلكس چيني در حدود متري پنج تا هفت هزار تومان در بازار عرضه مي شوند. نحوه محاسبه قيمت با توجه به متراژ، قطر و رنگ انتخابي و همچنين كمبود احتمالي تا سطح ده هزار تومان نيز بالا مي رود. رفلكس هاي چيني در بازار به رنگهاي متنوع از قبيل مسي، دودي، برنزي و ... يافت مي شود. همانطور كه اشاره شد يكي از عواملي كه در بازار بر قيمت شيشه تأثير مي گذارد كم يا زياد شدن يك نوع شيشه يا يك رنگ به خصوص از آن است. به طور مثال اگر شيشه رفلكس برنزي در بازار كم ياب شود قيمت آن افزايش يافته و به نوعي مي توان گفت، ميزان عرضه و تقاضا قيمت ها را تعيين مي كند. نكته ديگري كه در مورد شيشه هاي رفلكس بايد گفت اين است كه براساس مقررات و آيين نامه هاي ساختماني در ساختمان هاي بلند مرتبه استفاده از شيشه هاي رفلكس كه سكوريت نشده باشد، ممنوع است. عمل سكوريت يا ايمن كردن شيشه ها در كوره انجام مي شود كه در آن با ذوب و يكباره سرد كردن شيشه مقاومت ضربه اي آن افزايش پيدا مي كند و امكان خرد شدن شيشه به شكل تكه هاي بزرگ و برنده را پايين مي آورد زيرا شيشه هاي سكوريت شده در صورت شكستن به دانه هاي ريز تبديل شده و فرو مي ريزند و خطر جاني براي افرادي كه در معرض اثابت خرده هاي شيشه هستند به وجود نمي آورند.
فلوت هاي رنگي به دنبال رفلكس ها
نوع ديگري از شيشه هاي مورد استفاده در ساختمان سازي، فلوت هاي رنگي هستند كه با توجه به كيفيت خوب و رنگ هاي زيبا بسيار مورد استفاده قرار مي گيرند. اين شيشه ها برخلاف رفلكس ها بازتاب دهنده نيستند اما با توجه به كيفيت و زيبايي قابل قبولي كه دارند در پنجره هاي نماي ساختمان مورد استفاده واقع مي شوند. در گذشته اين نوع شيشه بيشتر از كشور تركيه به ايران وارد مي شد اما هم اكنون كارخانه هاي داخلي اقدام به توليد اين نوع شيشه در رنگهاي متنوع كرده اند. اين شيشه ها نيز با توجه به قطر و رنگ، تفاوت قيمتي بين چهار تا هشت هزار تومان دارند.
شيشه هاي شيت از گذشته هاي دور
از انواع ديگر شيشه هاي مورد استفاده در ساختمان، شيت  ها يا همان شيشه هاي بي رنگ معمولي است كه بيشتر در فضاي داخلي خانه ها استفاده مي شود و از نظر كيفيت و كاربرد در مرتبه پايين تري نسبت به شيشه هاي فلوت قرار مي گيرد. اين محصول از سوي كارخانه هاي توليد كننده با تفاوت قيمتي در حدود دو تا چهار هزار تومان ارائه مي شود. لازم به توضيح است بيشتر تفاوت قيمت در يك نوع شيشه مربوط به قطر آن است. قطر شيشه استاندارد براي كارهاي ساختماني برابر 4 و 6 ميلي متر است. از قطرهاي بالاتر نيز در كارهاي خاص استفاده مي شود. به عنوان مثال از شيشه هاي با قطر 10 ميلي متر براي ساخت در ورودي مجتمع ها وادارات دولتي استفاده مي شود. البته اين نوع شيشه ها قبلاً بايد ايمني با سكوريت شده باشند تا مقاومت ضربه اي قابل قبولي پيدا كنند.
شيشه هاي 10 ميلي متري سكوريت شده تا متري 14 هزار تومان نيز عرضه مي شوند. شيشه در كارهاي ساختماني به دو صورت متري و قواره اي عرضه مي شود، واحد محاسبه در قواره متر مربع است و پرت شيشه در اين نوع عرضه بر روي هزينه كشيده مي شود. در كارهاي ساختماني براساس نياز، اعمال مختلفي بر روي شيشه انجام مي شود از آن جمله عمل لول است كه به موجب آن لبه تيز و برنده شيشه ها به وسيله دستگاه و سنگ مخصوصي تراشيده شده و بي خطر مي شود. همچنين از عمل سندبلاست و اسيد كاري روي شيشه براي نقش و نگار دادن به آن استفاده مي شود. هزينه اين اعمال به صورت جداگانه محاسبه شده و خريدار بعد از ابتياع شيشه مي تواند سفارش انجام اين اعمال را روي جنس خريداري شده بدهد اين هزينه با توجه به مقدار جنس، نوع دستگاه و مهارت استادكار متغير است و گاه تا چند برابر، قيمت شيشه مورد نظر بالا مي رود.
داستان شيشه ها را تمام مي كنيم. سنگ هاي درخشاني كه به راحتي نور را از خود عبور مي دهند و البته هيچ گاه به چشم نمي آيند مخصوصاً اگر تميز و شفاف باشند و شايد فقط در صورتي ديده شوند كه لكه اي بر روي آنها بنشيند.
اما اكنون اين داستان كمي تغيير كرده است. امروزه شيشه هاي رنگارنگ و آينه گون نه تنها خود را به ما نشان مي دهند بلكه منظره اي قرينه از خيابان و شهر را به ما مي نمايانند. شايد اگر شهر تهران در محاصره دود و
گرد وغبار نبود با منظره و دورنماي زيباتري از اين شهر طرف مي شديم. شهري شيشه اي و پر از انعكاس.