دكتر عليرضا آشوري
صفحه جديد سلامت روزنامه همشهري نگارنده را وسوسه كرد كه به رغم دوري از مركز، گاه گداري چيزي بنويسم به اين اميد كه ارتباطم با مخاطباني كه چند سال با آنها در تعامل بوده ام همچنان پايدار بماند.
اما سوژه گزارشي كه اينك پيش روي شماست دقيقاً بعد از تعطيلي صفحه درمانگاه و عزيمت نگارنده به خارج تهران براي گذراندن طرح نيروي انساني شكل گرفت؛ دوره  اي كه گذراندن آن براي تمام پزشكان و ساير فارغ التحصيلان زير شاخه هاي علوم پزشكي اجباري است و به ندرت مي توان از آن معاف شد. قضيه طرح بدين قرار است كه هر پزشك، دندانپزشك يا ساير فارغ التحصيلان زير شاخه هاي علوم پزشكي بايد دو سال براي دولت كار كرده تا بتوانند بعد از آن و در صورت به دست آوردن امتيازات لازم به طور خصوصي كار كنند.
تا پيش از اين تجسم دقيق صحبت هاي دوستاني كه به طرح رفته بودند كمي سخت بود ولي با قرارگيري در همان موقعيت همه چيز روشن شد. در اينجا سعي خواهد شد گوشه هايي از وضعيت خاص طرح دندانپزشكان شرح داده شود؛ مطالبي كه حاصل تجارب و مشاهدات شخصي و صحبت هاي متعدد تعداد زيادي از دندانپزشكان طرحي در اقصي نقاط ايران است.
دندان كَن يا دندان كش
اينها واژه هايي است كه در مناطق روستايي دندانپزشك را با آن خطاب مي كنند.
البته بعضاً واژه دندانپزشك يا دكتر دندان را هم مي شنوي ولي عناوين غالب يا دندان كَن است يا دندان كش؛ دقت به همين عناوين به سادگي نشان مي دهد كه تقاضاي اصلي مردم در درمانگاه هاي دولتي در سراسر ايران يك چيز بيشتر نيست؛ دندان كشيدن. در تمام ايران دندانپزشكان فارغ التحصيل تنها با يك ديدگاه به طرح مي روند و آن اينكه آنجا بايد انواع و اقسام درمان هاي مربوط به جراحي دندان(كشيدن) را تجربه كنند. اينكه چرا چنين تقاضاهايي وجود دارد مستقيماً به ماهيت مراجعه كنندگان به مراكز بهداشتي درماني شهري و روستايي باز مي گردد.
طبق نظر وزارت بهداشت براي ارتقاي سطح سلامت افراد جامعه به طور كلي و به تبع آن بهبود وضعيت اسفبار بهداشت دهان و دندان، تمركز خاصي براي پيشگيري و درمان بيماري ها در برخي گروه هاي جامعه صورت گرفت كه به آنها گروه هاي هدف مي گويند. استدلال هم اين است كه چون پيشگيري آموزش و درمان بيماري تمام مردم غيرممكن است، با بهبود وضعيت گروه هاي هدف مي توان وضعيت كلي بهداشتي را ارتقا بخشيد. گروه هاي هدف دندانپزشكي، كودكان زير 12 سال و مادران باردار و شيرده هستند.
ارائه كليه خدمات دندانپزشكي براي اين افراد 70 درصد ارزان تر از تعرفه هاي مربوط به درمان افراد عادي ست. بماند كه اصولاً هزينه هاي دندانپزشكي در مراكز بهداشتي درماني در مقايسه با قيمت مواد، وسائل و حتي استانداردهاي خود ايران هم بِي نهايت پايين است. به هر حال تأكيد بر اين است كه تا حد امكان خدمات درماني و پيشگيري براي اين گروه ها صورت گيرد و طبعاً كشيدن دندان كه آخرين مرحله و راديكال ترين طرح درمان است زياد توصيه نمي شود؛ توصيه اي كه دقيقاً مطابق آخرين روش هاي درماني پيشنهادي در دنياست.
اما تقاضاي مراجعين چيز ديگري است. فرهنگ بهداشت دهان و دندان در طرح عملاً به يك شوخي شبيه است. مراجعين به درمانگاه هاي دولتي اغلب در پيشرفته ترين وضعيت بيماري مراجعه مي كنند و دندانپزشك در بسياري موارد نمي تواند كارخاصي جز همان كشيدن انجام دهد. بدتر اينكه چنين مشكلاتي به وفور در كودكان دبستاني ديده مي شود؛كودكان 7-8 ساله كه دندان هاي آسياي بزرگ و دائمي شان در عرض يكي، دو سال بعد از رويش چنان وضعيتي پيدا كرده كه تصورش هم ترسناك است. اگر هم دندانپزشك پافشاري كند كه دندان را نكشيد، اين دندان دائمي است،  آن را عصب كشي كنيد، والدين كودك در 90 درصد موارد نمي پذيرند و مي گويند بكن بره پي كارش!
بيماراني كه ما دندانپزشكان طرحي با آنها طرف هستيم بي نهايت نسبت به رعايت بهداشت دهان و دندان بي تفاوت هستند. بيماراني داشته ايم كه 21-20 سال مسواك نزده و به اين مسئله افتخار هم كرده و ما دندانپزشكان را نفهم خطاب مي كنند!! مي گويند اين دندان به درد نخور را بكش! اگر بدرد نخور بود پس چرا خدا خلقش كرده است؟!
پرواز را به خاطر بسپار
تقريباً تمامي دندانپزشكاني كه به طرح مي روند سرشار از انگيزه و انرژي هستند. با روحيه و علاقه اي عالي كار خود را آغاز مي كنند. تعدادي تا آخر دوره طرح همين انگيزه را حفظ مي كنند ولي اكثريت قريب به اتفاق به مرور، تمام انگيزه خود را از دست مي  دهند به طوري كه در پايان طرح به افرادي كاملاً بي انگيزه و بي تفاوت تبديل مي شوند.
در اين مورد مي توان دلايلي چند را برشمرد. فرهنگ بهداشت دهان و دندان در ايران بي نهايت ضعيف است و عمده ترين تقاضاي درماني چيزي است كه درعلم نوين دندانپزشكي بيش از پيش كمرنگ شده است و بيمار جز دندان كشيدن درمان ديگري را نمي شناسد. راهكار اين مشكل آموزش و فرهنگ سازي است اما آموزش به بيماران در دوره طرح عملاً غيرممكن است. وقتي بيمار با درد مراجعه كرده و به هيچ صراطي مستقيم نيست و از سوي ديگر 15-10 نفر بيمار ديگر هم مدام داخل اتاق سرك مي كشند چطور مي توان آموزش بهداشت را انجام داد؟ چون اگر هم دندانپزشك اين وقت را براي آموزش چهره به چهره اختصاص دهد آمار كاركردش پايين مي آيد و احتمالاً با اخم و تخم روبه رو مي شود. در ثاني اين آموزش هاي موردي وقتي بر بستر سالمي ارائه نمي شود بي نتيجه مي ماند.
چيزي كه عدم رعايت آن كل درمان هاي دندانپزشكي را زير سؤال مي برد، رعايت اصول كنترل عفونت بسيار ساده اما وقت گير است كه به طور متوسط براي هر بيمار 10 دقيقه زمان مي برد. شايد چندان زياد به نظر نرسد اما چون بسياري از دندانپزشكان طرحي دستيار ندارند مجبورند تمام كارها را خودشان شخصاً انجام دهند. رعايت اين وقت براي هر بيمار در مجموع زمان زيادي را در برمي گيرد كه با بار مراجعين اغلب درمانگاه ها جور در نمي آيد. چطور ممكن است دندانپزشكي بدون دستيار كه در طول يك صبح تا ظهر 35 بيمار مي بيند بتواند كنترل عفونت را رعايت كند؟ دندانپزشك ناچار است از اصول حساس كنترل عفونت صرفنظر كند چون در غير اين صورت نمي تواند پاسخگوي بيماران باشد و بعد از آن هم بايد با عذاب وجدان خود كنار بيايد. به اين درد روحي، دردهاي شغلي رايج دندانپزشكان نظير گردن درد، كمردرد، درد ساعد و مچ و آرنج را هم بيفزاييد. دردهايي كه معمولاً در همين دوره طرح آغاز مي شوند و زندگي شغلي و اجتماعي آنها را در آينده تحت الشعاع خود قرار مي دهد.

معصومه كيهاني- دومين كنگره علمي و سراسري انجمن دندانپزشكان عمومي ايران با حضور پزشكان عمومي دندانپزشكي با موضوع گستره زيبايي در دندانپزشكي در نمايشگاه بين المللي تهران برگزار شد.
در مورد علت انتخاب اين موضوع، دكتر بيتا كريمي، مسئول كميته علمي كنگره گفت: اين انتخاب براساس نظرسنجي هاي انجام شده از دندانپزشكان صورت گرفت و با توجه به اينكه دندانپزشكي زيبايي امروزه تحول قابل توجهي در علم دندانپزشكي ايجاد كرده و همچنين به دليل فراگير بودن اين موضوع، پرداختن به آن از اهداف كنگره قرار گرفت .
از آنجا كه در چند سال اخير دندانپزشكي از تحول كيفي وسيعي برخوردار شده، دكتر شهني زاده، رئيس كنگره، بررسي روش هاي علمي نوين درمان را مهمترين هدف اعلام كرد و افزود: بررسي آخرين تكنيك هاي درماني به ويژه در جهت درمان بدون درد براي بيماران از جمله مباحث مورد طرح در مدت برگزاري اين كنگره علمي است، زيرا انجمن همواره براي به روز كردن علم و مهارت هاي دندانپزشكان عمومي تلاش كرده است.
بيشتر دندانپزشكان عمومي كه در اين كنگره شركت كرده اند وقتي در برابر اين پرسش ها قرار مي گيرند، متاسفانه بيشتر بر يك نكته تاكيد مي كنند: حضور در اين كنگره براي ما مساوي است با گرفتن 25 امتياز و طبيعي است مهمترين علت شركت ما در كنگره دقيقاً همين مسأله است. بدون تعارف .
دندانپزشكي در اين زمينه مي گويد: ما بايد يك دوره برنامه هاي بازآموزي را بگذاريم كه هيچ فرقي نمي كند، همه برنامه ها تكراري است، همان مسائلي مطرح مي شود كه در دوره دانشگاه نيز عنوان شده است. در حالي كه ما انتظار داريم در اين نوع گردهمايي ها، حرف هاي جديدي را بشنويم كه با مراجعه به كتاب ها و مجلات امكان دسترسي به آنها نيست. به واقع بايد بگويم كه من از برخي مجلات بيشتر از اين سمينارها و كنگره ها استفاده مي كنم .
از او مي پرسم، مشكل اصلي چيست و چرا اين نوع گردهمايي ها برايش قابل استفاده نيست؟
در پاسخ مي گويد: پاسخگويي به آن مشكلاتي كه ما در عمل، در مطب هايمان با آنها روبه رو هستيم براي ما اهميت دارد كه در اين موارد، معمولاً كمتر بحث مي شود. در سخنراني ها، خيلي كم مباحث تازه علمي مطرح مي شود، عموماً تكرار همان مباحث دانشگاهي است، حتي در برخوردهاي رودررو با دندانپزشكان متخصص نيز آنها به ندرت حاضرند تجربيات خود را در اختيار ما قرار دهند .
دندانپزشك ديگري با طرح اين موضوع كه تنها كارگاه هاي اين كنگره حرف مهمي براي گفتن و استفاده كردن دارند، مي گويد: اما تعداد اين كارگاه ها و ظرفيت آنها خيلي محدود است و فكر مي كنم در هر كارگاه حداكثر 15 تا 20 نفر بتوانند شركت كنند. در اين كارگاه ها يك مشكل خاص دندانپزشكي در نظر گرفته شده و در حضور دندانپزشكان عمومي، يك دندانپزشك متخصص عملاً به درمان آن بيماري مي پردازد . وي ضعف جدي اين نوع كنگره ها را در نبود برنامه ريزي دقيق و جامع مي داند و معتقد است كه زمان قابل توجهي براي برنامه ريزي و چگونگي اجراي اين كنگره صرف نشده و مشكلاتي نيز كه در پانل قبلي در رابطه با ارائه اسلايدهاي سخنران بروز كرده ناشي از همين نبود برنامه ريزي لازم است .
دكتر بهزاد فرحزاد در مورد كارگاه ها و علت پذيرش محدود آنها توضيحاتي مي دهد و مي گويد: چون كار عملي روي مدل انساني يا اساساً روي ماكت هاي انساني انجام مي شود ما نمي توانيم بيش از حد مشخصي، دندانپزشكان را بپذيريم، زيرا اساساً وقتي تعداد از يك اندازه اي بيشتر باشد، اين نوع آموزش، بازدهي لازم را نخواهد داشت، زيرا كار دندانپزشكي صرفاً تئوريك نيست، بحث هاي تئوريك در سالن ها مطرح مي شود، اما شركت كنندگان بايد در كارگاه ها، با همان بحث ها كار كنند، در حالي كه براي مثال در مباحث اقتصادي، صرفاً مطالب به صورت تئوريك دنبال مي شود. براي مثال ما امروز كارگاه ليزر داريم كه در آن با سه دستگاه ليزر امكان آموزش وجود دارد، بنابراين تعداد محدودي مي توانند با آنها كار كنند و با سيستم دستگاه آشنا شوند .
دكتر ندا علي محمدي، مدير اجرايي كنگره نيز معتقد است كه كنگره همواره سعي كرده تا در همه ابعاد چه از نظر علمي و مباحث سخنراني و چه از نظر نمايشگاهي نوآوري هايي را ارائه دهد.
اما در مورد نمايشگاه، در اين كنگره همچنين نمايشگاه مواد، وسايل و تجهيزات دندانپزشكي نيز برگزار شد.
دكتر علي تاجرنيا، مسئول اين نمايشگاه درباره ويژگي هاي اين نمايشگاه گفت: بسياري از صنوف و شركت ها ترجيح مي دهند نمايشگاه خود را در محل نمايشگاه هاي بين المللي برگزار كنند تا علاوه بر سهولت بازديدكنندگان تخصصي، امكان حضور ساير بازديدكنندگان هم فراهم آيد.
وي همچنين افزود: با توجه به نياز دندانپزشكان به فراگيري علوم جديد و تكنولوژي هاي روزآمد، استقبال از نمايشگاه نيز درخور توجه بوده است .
در پايان اين مطلب، گزارش كوتاهي از اين كنگره بود كه اميدواريم حداقل اين پرسش را در برابر دست اندركاران اين نوع كنگره ها قرار دهد كه به واقع آيا راه حل هاي بهتر و كم هزينه تري براي ارتقاي علمي دانش پژوهان يا اساساً پزشكان ما در عرصه هاي مختلف تخصصي و غيرتخصصي هست يا خير؟ و يا به طور كلي اگر تنها برگزاري همين كنگره ها و سمينارها راهگشاست، بايد چه برنامه هايي بيشتر مورد توجه قرار گيرد؟