Hamshahri Newspaper

عكس:علي اكبر شير ژيان
زهره رجب نيا
چشم هاي پيرمرد مدت هاست كه به در خانه دوخته شده و منتظر حضور آشنايي است تا اين بار شيشه تنهايي اش شكسته شود و خلوت مداوم اين خانه را كه گويي ابدي به نظر مي رسد، به او تقسيم كند.
اما امروز جمعه ديگر است و پيرمرد نااميدانه به ياد مي آورد كه روزهاي تقويم، تنها براي او هر روز تعطيل است و اين روز فرصت مناسبي است تا ديگران از خلوت خود بهره جويند. مسابقه فوتبال، ديد و بازديدهاي عقب مانده و گشت و گذار با دوستان، فرصتي را براي سرزدن به پيرمرد باقي نمي گذارد و او اين بار نااميد تر از هر بار تصميم مي گيرد هرگز به جمعه ها و اين اميد محال كه كسي سراغي از او بگيرد، نينديشد.
تغييرات مداوم در كانون خانواده ها و دگرگوني هاي پي در پي آن، امروزه سبب شده تا موقعيت و محوريت سالمندان كه تا پيش از اين در خانواده هاي سنتي ايران بسيار چشمگير بود، از ميان برود و اين امر با از دست رفتن يكي از دو زوج سالمند در خانواده، نمود بيشتري مي يابد.
به گفته جامعه شناسان، اگر چه كشور ما اكنون با بحران ازدواج براي جوانان مواجه است، اما دو دهه ديگر اين بحران با مشكل عظيم تري يعني پيرشدن نيروي جوان ظهور مي يابد و آن وقت بحران سالمندي و حل مشكلات آن گره كور ديگري است كه زندگي ها را با دست اندازهاي جديدي روبه رو خواهد كرد.
در اين زمينه دكتر ابوالقاسم مهري نژاد روانشناس و عضو هيأت علمي دانشگاه معتقد است: ازدواج، سنتي مذهبي، تاريخي است كه در طول تاريخ بشر همواره وجود داشته و سبب شده تا انسان اين امر را دريابد كه ازدواج خاص بقا و سلامت اواست.
وي با اشاره به اينكه ازدواج شامل طيف گسترده اي از نيازهاي بشري است، مي گويد: ازدواج سالمندي مي تواند گام مؤثري براي تقويت روحيه افراد كهنسال محسوب شود.
اين عضو هيأت علمي دانشگاه الزهرا(س) خاطر نشان مي كند: ازدواج سالمندي نيازهاي روحي افراد نظير دوست داشته شدن، همدلي، حمايت و احساس نياز به صميميت را مرتفع مي سازد.
با اين همه دكتر مهري نژاد تأكيد مي كند: ازدواج در هر سني منوط به آنكه در مسير درست خود صورت گيرد و چارچوب هاي عقلاني در آن مدنظر گرفته شده باشد، رويدادي مثبت تلقي مي شود و در غير اين صورت مي تواند موجب به وجود آمدن مشكلات ديگري شود.
وي با اشاره به تجربه ناخوشايند اغلب سالمنداني كه بعد از فوت همسر با فرزندانشان زندگي كرده اند، مي گويد: واقعيت آن است كه در دوره پيري زندگي فرد سالمند با فرزندش حالت نامتعادل به خود مي گيرد و بودن اين افراد در كنار فرزندانشان نه تنها حس خوبي به آنان نمي دهد، بلكه گاهي اوقات سبب بيزاري طرفين مي شود.
اگر چه دانستن اين واقعيت و درك آن براي بسياري از ما تلخ و دور از انتظار است، اما واقعيت هاي اجتماعي حاكي از آن است كه پيچيدگي مناسبات كاري و اجتماعي سبب شده اند تا بسياري از روابط خانوادگي رو به سردي گرايد و نبود اتفاقات دلگرم كننده همراه با سردي خانواده ها از پذيرش فرد سالمند، سبب مي شود تا در جست وجوي راهي باشيم كه هريك از طرفين چه فرد سالمند و خانواده او، هر دو احساس رضايت كنند و در اين بين قطعاً سپردن سالمندان به آسايشگاه نمي تواند راهي مؤثر و دلپذير محسوب شود.
دكتر مهري نژاد در اين رابطه مي گويد: دوري از تعصبات بي جا و بي منطق كه تنها بر پايه تفكر شخصي و يا عرف از سوي فرزندان در خصوص ازدواج سالمندان مطرح مي شود، راهي غيرمنطقي و ناصحيح به شمار مي رود چرا كه در اين زمينه هيچ گونه منع شرعي وجود ندارد.
وي با اشاره به علت برخي از مرگ و مير ها در افراد سالمند، خاطرنشان مي سازد كه دليل بسياري از اين فوت ها تنهايي است و هيچ گونه عارضه جسمي در بسياري از اين مرگ ها مشاهده نشده است.
دكتر فربد فدايي، روانشناس و عضو هيأت علمي دانشگاه توانبخشي در اين زمينه مي گويد: با افزايش طول عمر بشر، هم اكنون در بسياري از كشورهاي پيشرفته سن پيري افراد را 90 سالگي محاسبه مي كنند و اين امر به خوبي لزوم توجه و دقت به كيفيت زندگي سالمندي را روشن مي سازد.
دكتر فدايي با اشاره به نتايج آخرين تحقيقات به عمل آمده در خصوص سالمندان خاطرنشان كرد: بر اين اساس شديد ترين نوع استرسي كه به مردان وارد مي شود، نگراني از دست رفتن همسر است و اين موضوع براي سالمندان از اهميت بيشتري برخوردار است.
وي با اشاره به اينكه هم اكنون برخلاف گذشته زندگي خانوادگي از گستردگي گذشته برخوردار نيست، مي گويد: امروزه سالمندان پس از فقدان همسر به تنهايي زندگي را مي گذرانند و اين امر اثرات سوئي بر روان آنان به جا مي گذارد.
اين عضو هيأت علمي دانشگاه بار ديگر خاطرنشان كرد: ازدواج سالمندان درصورت فقدان همسر مي تواند به بهبود كيفيت زندگي آنان كمك كند و توصيه مي شود فرزندان در اين مورد از پيشداوري و اعمال محدوديت بر پدر و مادر سالمند خود بپرهيزند.
دكتر فدايي با اشاره به لزوم توجه بيشتر فرزندان به افراد سالمند خاطرنشان كرد: در گذشته به دليل وجود ساختار سنتي در خانواده ها، كودكان با نحوه برخورد و تعامل با سالمندان آشنا مي شدند، اما اكنون به دليل تغيير اين ساختار كودكان مي بايست در اثر تعامل با سالمندان نحوه رفتار و چگونگي برخورد و حفظ احترام و حرمت به سالمندان را از پدران و مادران خود بياموزند.
اين روانپزشك معتقد است كه 50 درصد از افراد سالمندي كه در خانه سالمندان نگهداري مي شوند، تازه وارد محسوب مي شوند و بعد از مدت كوتاهي جان خود را از دست مي دهند، حال آنكه اگر فرد سالمند در جايگاه خود باقي مي ماند، از دنيا نمي رفت و استفاده بيشتري از عمر خود مي برد.
دكتر فدايي همچنين توصيه كرد: بهترين راه ارائه خدمات توانبخشي به سالمندان و مراقبت از آنان در منزل آنان است. با اين همه انكار ازدواج سالمندان از سوي فرزندان موضوع غريبي نيست و هر يك از ما در طول دوران زندگي خود با مخالفت اطرافيان خود از طرح موضوع ازدواج براي افراد سالمند خانواده مواجه بوده ايم؛ واقعيتي كه به رغم اصرارهاي افراد سالمند و يا حتي توصيه افراد ديگر به راحت گذاشتن آنان همواره مورد بي اعتنايي، شك و يا حتي گاهي اوقات طرد فرد سالمند از كانون خانواده منجر شده است.
شايد مشكلات و گرفتاري هاي زندگي ماشيني سبب شده اند تا ما به عنوان فرزند، شور زندگي و نگاه زيباشناختي را در كهنسالان ناديده بگيريم.
دكتر حسن عشايري يك روانشناس نيز در اين زمينه با ما هم عقيده است و مي گويد: ازدواج سالمندان را بايد از منظر زيباشناختي تحليل كرد چرا كه در اين سن، فرد سالمند به دور از هوس ها و با به همراه داشتن كوله باري از تجربه به واقعيت هاي زندگي و روابط آن مي انديشد. او مي گويد: در اين سن هوس هاي جواني به عشق تبديل مي شوند و سالمند با نگاهي ديگر به ازدواج كه نوعي قرارداد اجتماعي محسوب مي شود، به دنبال شخصي براي همدلي، همفكري و همبستگي است.
دكتر عشايري نيز با رد وابستگي كهنسالان به فرزندانشان خاطرنشان كرد: مسلماً پناه آوردن سالمندان به يك نفر به عنوان گريزگاه و تسليم پذيري هرگز رويدادي مثبت تلقي نمي شود.
فراموش نكنيم هضم بسياري از رويدادهاي اطرافمان نيازمند نگاهي نو همراه با تعقل و دوري جستن از تعصبات خشك و بي منطق است و در اين بين ازدواج سالمندان نيز از اين قاعده مستثني نيست.