عكس: گلناز بهشتي
سميه شرافتي
سكته مغزي سومين علت مرگ و چهارمين علت ناتواني بشر است. عده زيادي از افراد مبتلا به اين اختلال نمي ميرند و سال هاي سال با نوعي ناتواني زندگي مي كنند.اين بيماري در ايران هر ساله جان عده اي از هموطنان ما را مي گيرد اما چندان كه بايد در اين زمينه اطلاعات لازم به مردم داده نشده است؛ در همين رابطه گفت وگويي را با دكتر بابك زماني متخصص مغز و اعصاب ترتيب داده ايم كه از نظر شما مي گذرد.
* در ابتدا لطفاً مختصري درباره سكته مغزي و علل آن توضيح دهيد؟
- سكته مغزي يك حادثه ناگهاني است كه به دليل اختلال خون مغز، در قسمتي از مغز به وجود مي آيد و داراي دو علت است. يكي از علل آن مربوط به پاره شدن يك رگ در داخل مغز است كه باعث ايجاد خون اضافي در داخل مغز مي شود. نوع مهم تر آن اين است كه در داخل رگ لخته اي ايجاد مي شود و رگ را مسدود مي كند در نتيجه به قسمتي از مغز خون نمي رسد و همان قسمت به تدريج مي ميرد. در قلب فقط اين نوع سكته وجود دارد. اين دو نوع سكته مغزي كاملاً متضاد هم هستند ولي سكته مغزي به معناي دوم شايع تر است.
* علائم پيش  آگهي دهنده سكته مغزي شامل چه مواردي هستند؟
- در ذهنيت مردم علائم اين اختلال به صورت فلج عمومي بدن است ولي مهمترين علامت اين اختلال، اختلال بينايي گذرا در يك يا هر دو چشم، اختلال در راه رفتن، درد و سوزش در يك طرف بدن است. در مورد علائم سكته مغزي دو نكته مطرح است. اول اين كه معمولاً سكته مغزي باعث كاهش سطح هشياري و كما نمي شود و كساني كه سكته مي كنند يك سري علائم موضعي و عصبي پيدا مي كنند، اين علائم يا باقي مي مانند و يا از بين مي روند. دوم اين كه كساني كه دچار سرگيجه مي شوند بايد بدانند كه اين علامت پيش آگاهي سكته مغزي نيست. سرگيجه اگر با علامت ديگري همراه نباشد، به ندرت ممكن است كه علت سكته مغزي باشد. اين علائم اگر باقي بمانند سكته مغزي اتفاق افتاده است ولي در اكثر موارد اين علائم به شكل گذرا هستند. سكته مغزي بيماري نجيبي است كه هميشه در مي زند و بعد وارد مي شود. پس به او اجازه وارد شدن ندهيد. اين مثالي است كه ما براي بيماران مي زنيم.
* چه كار كنيم كه دچار سكته مغزي نشويم؟
- اين مربوط مي شود به پيشگيري اوليه از بيماري. در مورد سكته مغزي چند عامل خطر زا وجود دارند كه ثابت شده در ايجاد سكته مغزي موثرند. فشار خون يكي از اين عوامل و مهمترين آنها است. قند و چربي دو عامل مهم ديگر هستند، استفاده از سيگار، افزايش وزن و كاهش فعاليت فيزيكي، بيماري هاي قلبي و اختلال در ضربان قلب نيز از اين قبيل عواملند كه در بحث پيشگيري اوليه بايد به آنها پرداخته  شود. در بحث عوامل خطرزا نكته بسيار مهم اين است كه استرس بر خلاف باور و اعتقاد اكثر مردم جز عوامل ايجاد سكته مغزي نيست و هيچ ارتباطي با آن ندارد.
*استفاده از كپسول آدالات تا چه حد در كاهش فشار خون و جلوگيري از سكته موثر است؟
-كسي كه خونريزي مغزي كرده خون رساني مغزش دچار اشكال است و بدن به طور جبراني فشار خون را بالا مي برد تا خون كافي به مغز برسد. پس در جريان سكته مغزي حاد مگر در شرايط استثنايي نبايد فشار خون بيمار را پايين آورد. پس اگر مشاهده شد كه فردي نيمه بدنش فلج شده و فشار خونش بالا رفته ريختن قطرات دارو از كپسول آدالات به زير زبانش صحيح نيست و بايد سريعاً به مراكز درماني ارجاع داده شود. متأسفانه اين دارويي است كه در دسترس اكثر مردم قرار دارد و اورژانس تهران و بسياري از درمانگاه ها هم از اين دارو استفاده مي كنند. در حالي كه استفاده از اين دارو اساساً در درمان سكته مغزي ممنوع است. علاوه بر استفاده از اين دارو يكي از راه هاي درماني غلط كه باز هم شاهد استفاده از آن در درمانگاه ها هستيم تزريق كورتون و آ مپول دگزامتازون به اين بيماران است كه بسيار مضر و خطرناك مي باشد.
* اهميت اين بيماري و شناخت نسبت به آن تا چه حد است؟
- در حدود 10 تا 15 سال پيش تصور رايج و غالب بر اين بود كه وقتي سكته مغزي اتفاق افتاد ديگر هيچ اقدامي براي بيمار نمي توان كرد و مرگ ناشي از سكته مغزي يك مرگ طبيعي بود. اما امروزه شيوه هاي درماني و نگاه جديدي نسبت به سكته مغزي ايجاد شده و فهم زيادي در اين رابطه با علت هاي سكته مغزي در انسان به دست آمده است. تحقيقات پزشكي نيز در چند سال اخير بيشتر معطوف اين بيماري شده است. يكي از دلايل بسيار مهمي كه باعث شده توجه نسبت به اين بيماري بيشتر شود، دليل اقتصادي است.مراقبت هاي شخصي از اين بيماران و اقدامات درماني شامل فيزيوتراپي و پرستاري هزينه هاي هنگفتي دارد. پس اگر درمان ها و تحقيقات خوبي براي كم كردن عوارض اين بيماري انجام شود، چند ميليون دلار هزينه اقتصادي كرده ايم.
* آيا اين بيماري فقط مخصوص سنين بالاست؟
- خير. سكته مغزي اگرچه به عنوان بيماري سنين بالا شناخته شده ولي آن قدر شيوع بالايي دارد كه شيوعش در جوانان تقريباً برابر با بعضي از بيماري هايي است كه ما آنها را مختص بيماري هاي جوانان مي دانيم. به عنوان مثال بيماري ام.اس يك بيماري مخصوص جوانان است و ما به آن بيماري جوانان مي گوييم ولي مي توان به جرأت گفت كه شيوع سكته مغزي در جوانان تقريباً برابر با شيوع بيماري ام.اس در آنهاست.
*در مورد كودكان و نوزادان چطور؟
-در گذشته تصور غالب اين بود كه كودكان مبتلا به صرع و بالغين دچار سكته مغزي مي شوند. تفاوت سكته مغزي در كودكان و بزرگسالان در اين است كه چون مغز كودكان به طور كامل تكامل پيدا نكرده، علائم ايجاد شده(علائم مرتبط با سكته مغزي) نيز در آنها ناقص و متفاوت است. متأسفانه امروزه روز به روز بر آمار سكته مغزي در كودكان و شيرخواران افزوده مي شود.
*  وقتي فردي دچار سكته مغزي پايدار(Stable) شد، بايد با او چه كار كرد؟
- همان طور كه اشاره كردم زمان مغز است يعني هر چه ما بيشتر به سكته مغزي اهميت دهيم، مي توانيم مقدار بيشتري از مغز را نجات دهيم. چون هنوز مشخص نشده كه تا 24 ساعت بعد از شروع سكته مغزي چقدر از مغز از بين مي رود و چقدر از نسوج آن سالم مي ماند، مهمترين نكته اي كه در دنيا بر آن تأكيد دارند سرعت در رساندن اين بيماران به مراكز درماني است.
* چگونه مي توان از بروز سكته مغزي در كسي كه يك بار به آن دچار شده جلوگيري كرد؟
- متأسفانه در بيمارستان هاي كشور ما كسي كه با علائم خفيف سكته مغزي مراجعه كرده به سرعت مرخص مي شود و كسي كه داراي علائم سنگين است بستري مي شود، در حالي كه اين روند بايد كاملاً برعكس باشد، يعني كسي كه داراي علائم خفيف سكته است بايد بستري شود و علائم او به طور دقيق مورد بررسي قرار گيرد و درمان هاي لازم صورت گيرد تا ديگر اين علائم تكرار نشوند. پس مهمترين نكته در جلوگيري از سكته بعدي تشخيص علت سكته مغزي است. در حال حاضر با وجود امكانات تشخيصي كافي، تا 70 درصد مي توان تشخيص داد كه علت سكته مغزي چيست؟ سكته مغزي چيزي است كه بيمار با آن به پزشك مراجعه مي كند و وظيفه پزشك اين است كه مشخص كند چرا سكته اتفاق افتاده.ممكن است سكته به دليل لخته اي باشد كه از قلب به طرف مغز مي رود، يا به دليل تنگي رگ هاي گردن كه باعث عدم خون رساني به مغز مي شود باشد. وضعيت كشور ما در تشخيص اين عوامل نسبتاً بد نيست.
* در ايران تا چه حد به وجود مراكز نگهداري اين بيماران اهميت داده شده است؟
- نكته مهمي كه وجود دارد اين است كه ما هيچ مكان مشخصي براي نگهداري اين افراد كه نياز به فيزيوتراپي و اقدامات نگهدارنده دارند، نداريم و فقط مراكز محدودي با كيفيت خدمات رساني ناقص وجود دارند و براي بستگان اين بيماران اين امكان وجود ندارد كه بتوانند بعد از مدتي بيمار را با وضعيت نسبتاً بهتري از اين مراكز بيرون آورده و در منزل نگهداري كنند. وجود چنين مراكزي مي توانند تخت هاي بيمارستان ها را خلوت كند. خيلي از بيماراني كه در بيمارستان ها بستري هستند افرادي هستند كه احتياج به بيمارستان ندارند بلكه به مكاني احتياج دارند كه فقط پرستار و فيزيوتراپ اقدامات لازم را بر رويشان انجام دهند. ولي چون به چنين مراكزي دسترسي ندارند روي تخت بيمارستان كه هزينه  بسيار بالايي دارد مي خوابند. خيلي از آنها هم كه حتي امكان دسترسي به بيمارستان ندارند و مجبورند كه در منزل بمانند، مشكلات زيادي را براي خود و خانواده ايجاد مي كنند و عده زيادي از آنها هم به همين دليل مي ميرند. در حالي كه در تمام دنيا مراكز توانبخشي و درماني مخصوص اين بيماران وجود دارد.
* واحدهاي سكته مغزي(Stroke unit) ها چه اقداماتي را به بيماران مبتلا به سكته مغزي ارائه مي دهند؟
- تأسيس اين گونه واحدها جهت انجام اقدامات ضروري بر روي بيماران بسيار ضروري است. در اين واحدها پروتكل هاي ويژه اي وجود دارد و تيمي از پزشك، فيزيوتراپ و راديولوژيست جهت اقدامات درماني بر روي بيماران سكته مغزي برنامه ريزي لازم را از قبل انجام مي دهند. متأسفانه هيچ كدام از مراكز درماني در ايران از اين گونه واحدها برخوردار نيستند. واحدهاي سكته مغزي دقيقاً شبيه CCUهايي هستند كه حدود 20 تا 30 سال پيش در دنيا رايج شد و قرار شد تمام كساني كه مبتلا به سكته قلبي هستند را به آنجا ارجاع دهند. امروزه در ذهن همه مردم اين گونه شايع شده كه بيمار سكته قلبي بايد در CCU بستري شود. حتي دورافتاده ترين بيمارستان ها CCU دارند. ولي در هيچ بيمارستاني در كشور واحد سكته مغزي وجود ندارد. پس اين تصور غلط در بين مردم كه بيمار سكته مغزي را دست نزنيد يا اقدامات بسيار غلطي كه توسط اورژانس تهران بر بالين بيمار انجام مي شود اشتباه است و بيمار بايد به مراكز درماني كه داراي واحدهاي سكته مغزي است سريعاً ارجاع داده شود. ساختن اين واحدها هزينه زيادي دارد ولي اين باور بايد در مسئولين ايجاد شود كه هزينه اي كه صرف درمان اين بيماران مي شود چند صد برابر هزينه ساخت اين واحدهاست.
* علاوه بر اين واحدها در زمينه درمان اين بيماران ما با چه محدوديت هاي ديگري در مقايسه با كشورهاي ديگر روبه رو هستيم.
- در حال حاضر در اروپا و آمريكا به بيماراني كه زير 3 ساعت به اين گونه واحدها مي آورند، آمپولي به نام rTPA تزريق مي كنند. از 3 يا 4 بيماري كه اين آمپول به آنها تزريق شده يك نفر به طور كامل از سكته مغزي نجات پيدا مي كند. در حال حاضر روش هاي مختلفي است كه در همان ساعت اول براي بيمار انجام مي دهند. كه باز هم متأسفانه اين روش ها در ايران نيست. در خارج از كشور نيز در مراكزي، با تحريك مكانيكي و آنژيوگرافي رگ را باز مي كنند و گاهي اوقات نيز در ساعت اول بروز سكته از بالن استفاده مي كنند. تحقيقاتي نيز به سرعت از راه رسيده كه يكي از آنها استفاده از داروهايي است كه سلول هاي مغزي را در برابر كمبود اكسيژن حفظ مي كنند و كاري مي كنند كه براي مدتي نياز اين سلول  ها به اكسيژن كم شود. فقط ايران، بنگلادش و يك كشور آفريقايي از داروي rTPA استفاده نمي كنند. ولي در كشور عراق با وجود تمام مشكلاتي كه وجود دارد rTPA و واحدهاي سكته مغزي در دسترس هستند.

فشار خون در مبتلايان به سكته مغزي
درمان فشار خون در پيشگيري از سكته بسيار حايز اهميت است مخصوصاً موقعي كه فرد هيچ مشكلي ندارد. ولي وقتي سكته اتفاق افتاد داستان كاملاً برعكس مي شود؛ يعني به هيچ وجه پايين آوردن فشارخون فردي كه دچار سكته مغزي شده صلاح نيست. مگر اين كه فشار خون او از يك رقم مثلاً(22 روي 12) كه بسيار بالاست، بگذرد. در اين صورت بايد به بيمار دارويي داده شود كه فشارش را پايين بياورد.

سازمان بهداشت جهاني بزودي جدول جديدي را براي سنجش ميزان رشد نوزادان منتشر خواهد كرد.
جدول هاي كنوني، كه حدود 20سال پيش تهيه شده اند، الگوي رشد نوزاداني را در نظر گرفته اند كه به طور عمومي با شير خشك تغذيه شده اند. اما وزن نوزاداني كه با شير خشك تغذيه مي شوند خيلي سريع تر از نوزاداني كه شير مادر را مصرف
مي كنند، افزايش مي يابد. به همين دليل ممكن است اين طور به نظر برسد كه نوزادي كه از شير مادر تغذيه شده مبتلا به كم وزني است.
جدول راهنماي جديد سازمان بهداشت جهاني بر اساس رشد نوزاداني كه از شير مادر تغذيه شده اند، تهيه شده است.
براي تهيه اين جدول هشت هزار نوزاد را از شش كشور مختلف مورد مطالعه قرار داده اند. اين نوزادان در شرايط زيستي خوبي بوده اند يعني وضع تغذيه عمومي و بهداشت و درمان در اين كشورها مطلوب بوده است. اطلاعات جمع آوري شده در جريان اين تحقيق، تهيه اين جدول را ممكن ساخته و پس از انتشار آن كادر پزشكي و پدر و مادرها مي توانند طبق آن وزن فرزند نوزاد خود را ارزيابي كنند.
معيار نادرست
مثلا طبق جدول هاي كنوني وزن ايده آل براي نوزاد يك ساله بين 10 كيلو و 200 گرم تا 12 كيلو و 930 گرم تخمين زده شده است. در حالي كه وزن سالم براي او 9 كيلو 530گرم تا 11 كيلو و 790 گرم است.
سازمان بهداشت جهاني توصيه مي كند كه مادران، از شير خود نوزادان را تغذيه كنند چون شير مادر حاوي تمام مواد مغذي لازم براي كودك است. تحقيقات همچنين نشان داده است كه نوزاداني كه از شير مادر تغذيه شده اند در سنين بزرگسالي كمتر به فربهي مفرط مبتلا مي شوند.
اما وزن نوزاداني كه شير مادر را مصرف مي كنند آهسته تر افزايش مي يابد.
دكتر آلن لوكاس، از بيمارستان يونيورسيتي كالج بريتانيا، مي گويد: رشد نوزاداني كه از پستان مادر تغذيه مي شوند مطلوب تر است. چون براي نوزاد بهتر است كه وزنش به تدريج اضافه شود.
او در ادامه گفت: در گذشته مردم فكر مي كردند كه نوزاد درشت بهتر است اما مطالعات روي حيوانات نشان داده كه اگر رشد آنها سريع تر شود، براي سلامت آنها در دراز مدت مضر خواهد بود.
تحقيقات دكتر لوكاس نشان داده كه نوزاداني كه سريع رشد مي كنند در سنين بزرگسالي با مشكل ديابت، فشار خون، چاقي مفرط و كلسترول بالا روبه رو مي شوند.وزارت بهداشت و درمان بريتانيا گفته است كه جدول جديد سازمان بهداشت جهاني را بررسي خواهد كرد و بعد تصميم خواهد گرفت كه آيا جدول فعلي اين كشور را تغيير دهد يا نه.

چگونه وعده هاي بين غذايي در مدرسه اشتهابرانگيزتر مي شوند؟
* بهتر است مواد غذايي متنوع و مختلف باشند. تكرار يك ماده غذايي در روزهاي مختلف بچه ها را خسته مي كند.
* براي بچه ها لقمه هايي به اندازه دهانشان درست كنيد، به عنوان مثال لقمه هايي به شكل مثلث كوچك اشتهاي بچه ها را تحريك مي كند.
* موادي كه معمولاً روزمره مصرف نمي شوند، مثل آجيل و ميوه هاي خشك تنوع خوبي به اين وعده ها مي دهند.
* مواد غذايي در ظرفهاي رنگي كوچك اشتها برانگيزتر از لقمه هاي پيچيده شده در ورقهاي فويل هستند.
* ميوه ها، به خصوص وقتي كه به شكل هاي بامزه كوچك بريده شوند.
* نوشيدني ها همراه خوبي براي اين وعده هاي بين غذايي هستند، تشنگي را برطرف مي كنند و كمك مي كنند تا به اصطلاح لقمه راحت تر پايين برود.
مواد غذايي مناسب عبارتند از:
* شير و مواد لبني.
* نانهاي حاوي دانه ها مثل كنجد و غيره كه با يك لايه نازك كره، مارگارين يا پنير پوشانده شوند.
بهتر است يك برش خيار، گوجه فرنگي، فلفل دلمه اي يا كاهو نيز بين دو لايه نان قرار دهيم.
* ميوه هاي تازه.
* آب معدني، چايي هاي ميوه و مالت و آب ميوه هاي طبيعي.
مواد غذايي كمتر مناسب عبارتند از:
* تنقلاتي كه حاوي شكر و شكلات هستند.
* موادي نظير كيكها، ويفرها و تنقلات كرم دار. اين مواد حاوي مقدار زيادي شكر و چربي هستند و نبايد جزو برنامه غذايي روزمره بچه ها قرار بگيرند.
* قهوه و چايي سياه، اين مواد حاوي كافئين هستند.
* آب ميوه ها و نوشيدني ها مثل نكتار و غيره كه حاوي مقدار زيادي شكر هستند.
دكتر زهره فرزان

ترجمه مسعود روحي- عصب شنوايي در انسان حدود 30000 رشته مي باشد كه بخشي از عصب هشتم(VIII) مغزي است. دانشمندان علوم پزشكي به تازگي درباره درمان و بهبودي ناشنوايان و عصب هاي شنيداري مغزي پژوهش هاي علمي تحقيقي جالبي انجام داده اند كه بازتاب آن در جهان پزشكي شگفتي عظيمي به وجود آورده است. آنها در اين بررسي هاي علمي خود پي برده اند كه سلول هاي مويي(Hair cells) در قسمت گوش مياني داراي رشد و نمو مي باشند.يكي از اين پژوهشگران به نام مارسلو ري اوتو از دانشگاه شيفيلد انگليس در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيده و اعلام نموده است رشد اين سلول هاي مويي 10 تا 15 سال زمان لازم دارد كه اين سلول هاي مويي در بخش گوش مياني كه صدمه ديده اند بهبودي كامل پيدا نمايند. نامبرده بيشترين علت اين ناشنوايي بيماران را آسيب پذيري سلول ها در گوش مياني مي داند كه در اثر ضربه يا بيماري هاي دوران كودكي و خردسالي رخ داده است.
منبع:Evening standard

همايش آشنايي با تكنولوژي سيمپلنت با هدف ارائه مزاياي به كارگيري نرم افزار simplant در جراحي هاي كاشت دندان (ايمپلنت) 14 و 15 ارديبهشت ماه امسال از سوي گروه تحقيق و توسعه رايم با همكاري دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مركز همايش هاي بين المللي صدا و سيما برگزار مي شود.
Simplant نرم افزاري است كه براي اولين بار تحقيقات پزشكي آن توسط پروفسور تارديو از بلژيك و تحقيقات فناوري و مهندسي آن توسط متخصصان داخلي با همكاري مراكز دندانپزشكي در خارج از كشور انجام شده است.تا قبل از ابداع اين روش و استفاده از simplant جراح با استفاده از سيستم هاي مختلف پرتونگاري و آناليزهاي موجود محل تقريبي ورود به داخل استخوان فك را محاسبه و عمل سوراخ كردن استخوان فك را براي جايگزيني پايه ايمپلنت مشخص مي كرد. Simplant جديدترين روش در محاسبه محل كارگزاري هر نوع (Fixure) ايمپلنت با استفاده از دقيق ترين روش هاي محاسباتي كامپيوتري با در دست داشتن سي تي اسكن فك بيمار است.انعطاف پذيري در استفاده از اين نرم افزار به دندانپزشك اين امكان را مي دهد تا با ساخت surgyguide از هر مارك ايمپلنت مورد دلخواه بيمار با استفاده از استانداردهاي مربوط به سهولت و با حداقل زمان عمل كاشت دندان را براي بيمار ممكن سازد.