عكس:فرزانه خادميان
ماني راد
سال ها پيش هنگامي كه مي شنيديم زني راننده اتوبوس است و مسافران را جابه جا مي كند، تعجب مي كرديم. مگر ممكن است؟! كنجكاو مي شديم و سعي مي كرديم تا با تلاش وصف ناپذيري خودمان را از كمند غافلگيري برهانيم. اما به تدريج و پس از ظهور زنان متعدد در حوزه هاي مختلف ديگر عادت كرده ايم. اخبار گوناگون بشنويم. اكنون اگر اخباري تحت عنوان اولين زن تعميركار خودرو يا زني كه نجار ماهري است ، يا حتي آتش نشانان زن  ديگر متعجب مان نمي كنند.
سال ها پيش تنها مشاغلي كه مي توانست براي زنان تصور شود، عموماً يا پرستاري بوده يا معلمي. مثلاً خجالت مي كشيديم اگر بگوييم، مادرمان يك راننده آژانس است يا مهندس عمران. اما حالا ديگر اين گونه نيست. به واقع زنان از پس سال ها، دست از گوشه نشيني برداشتند و امروزه در جامعه نقش فعالتري براي خود مي جويند. از فاتحان اورست گرفته تا زناني كه هرازگاهي، به هيات رانندگان مسافركش در همين خيابان هاي تهران تردد مي كنند. ديگر قرار نيست عرصه هاي اجتماعي مختلف را بر روي آنان بسته ببينيم، بلكه مشاركت آنان در حوزه هاي مختلف اجتماعي چنان گسترده شده كه ديگر تعجب نمي كنيم اگر بشنويم كه در حوزه هاي مديريتي چون شهرداري و فرمانداري شاهد حضور اين قشر از جامعه باشيم. راستش، ديگر دوران شگفتي به پايان رسيده و مي توان تصور كرد كه امروزه زنان در مشاغل مختلف و دوشادوش مردان، سرگرم فعاليتند.
اما موضوع چيست؟ مسلماً قرار نيست به مناسبت ورود اين عده به عرصه هاي اجتماعي راهكارهاي مختلف را مورد توجه قرار دهيم. بلكه انتشار خبري در روزهاي اخير وسوسه كننده بود، براي ارزيابي دقيق تر.
نگاهي به ديروز
در حالي كه هنوز ورود رانندگان زن به ناوگان حمل و نقل تاكسيراني تهران مورد توجه مطبوعات و بسياري از كارشناسان بوده و بسياري از برنامه ريزان اجتماعي را غافلگير كرده بود، شنيدن خبري جالب به نظر مي رسيد. مديرعامل وقت شركت اتوبوسراني تهران و حومه در تاريخ 17/8/84 درخصوص به كارگيري رانندگان زن در شركت واحد با بيان اينكه هنوز زمينه و بستر لازم در جامعه براي بهره مندي از رانندگان زن در شركت واحد فراهم نشده است، گفت : فعلاً برنامه اي  براي به كارگيري رانندگان زن در شركت واحد نداريم. اما در صورتي كه مصوبه قانوني در اين زمينه به ما ابلاغ شود، از توان بانوان راننده نيز در اتوبوسراني استفاده خواهيم كرد. در آن روز مصطفي نوريان مديرعامل وقت شركت اتوبوسراني تهران و حومه گفت: بهره مندي از نيروي زنان در كنار مردان در حرفه سختي مانند رانندگي اتوبوس، امري نيست كه شركت اتوبوسراني در آن تصميم بگيرد، اما چنانچه مصوبه قانوني از سوي شوراي شهر ابلاغ شود، شركت واحد تابع و اجراكننده آن خواهد بود. اين درحالي است كه هنوز در وضعيت فعلي، بسياري از رانندگان مردي كه توانايي كار به عنوان راننده اتوبوس را دارند، بيكار هستند.
البته اين سخنان در حالي طرح مي شد كه از ماهها پيشتر از آن در كرج، حضور زنان در ناوگان اتوبوسراني پذيرفته شده بود و آنان مشغول به كار شده بودند.
اين سخنان خيلي زود در ميان بحث هاي مختلف از جمله ورود زنان به ناوگان تاكسيراني فراموش شد و كمتر كسي به آن توجه نمود. شايد هيچ كس تصور نمي كرد كه اين سخنان در شش ماه پيش بهانه است براي ظهور خبري در امروز كه مايه شگفتي همگان شود و پرسش هاي بسياري را برانگيزد، ولي اين گونه شد. در روزهاي اخير، مديرعامل شركت واحد اتوبوسراني تهران از حضور زنان در ناوگان حمل و نقل عمومي خبر داد. شايد اين خبر در هياهوي ورود زنان به ورزشگاه هاي فوتبال يا بازي تيم ملي زنان با منتخب برلين و اخباري از اين دست كه اتفاقاً رنگ و بوي سياسي هم گرفته چندان عجيب به نظر نرسيد، اما جالب بود.محمد احمدي بافنده، مديرعامل فعلي شركت واحد اتوبوسراني از رانندگان زني كه علاقه مند ند تا در ناوگان حمل و نقل عمومي فعاليت كنند خواست تا پايان ارديبهشت، آمادگي خود را اعلام كنند. احمدي بافنده، گفت: از آنجا كه تفكيك مسافران خانم و آقا در ميني بوس ها ميسر نيست، لذا درصدد برآمديم اين فرصت را در اختيار بانوان قرار دهيم تا در جابه جايي مسافران خانم مشاركت داشته باشند. وي گفت: در مسيرهايي كه تعداد مسافران خانم  آنها در حد مطلوب قرار دارد، رانندگان خانم با خودروهاي ون مسافران را جابه جا مي كنند.
احمدي بافنده خاطرنشان كرد: بانوان با خريداري خودروهاي ون از شركت هاي خصوصي و با استفاده از تسهيلاتي كه در نظر گرفته شده است، مي توانند با شركت واحد اتوبوسراني همكاري داشته باشند. در اين راستا پرداخت حداكثر تا هشت درصد از سود تسهيلات بانكي به ازاي هر دستگاه خودرو و حداكثر تا سقف۵۰ ميليون ريال براي پانزده هزار دستگاه خودروي جمعي ون از تسهيلاتي است كه تأمين اعتبار شده است.
مديرعامل شركت واحد اتوبوسراني همچنين گفت: با گرفتن مجوز از شوراي شهر تهران سريعاً از طريق درج آگهي در جرايد براي جذب افراد متقاضي اقدام خواهد شد.
از سويي ون يك خودروي سواري است، لذا بانوان تنها با داشتن شرايطي كه راهنمايي و رانندگي براي رانندگان اعلام كرده است مي توانند همكاري خود را شروع كنند.
اين خبر دريچه جديدي نگشود. بلكه مروري از گذشته را موجب شد. هنوز هيچ اخبار و آماري از سرانجام حضور زنان در ناوگان تاكسيراني در دست نيست. به رغم وعده هاي مختلف مسئولان سازمان تاكسيراني در اين باره و اعلام اينكه قطعاً تا پايان سال 84 اين برنامه محقق مي شود، هيچ اخباري شنيده نشده است.
با تأخير، اما اميدوار كننده
مهديخاني تجربه راه اندازي خطوط تاكسيراني زنان در مشهد را يادآور شد و از استقبال خوب مردم در آن شهر، خبر داد. وي گفت: ما قبل از شروع كار از مراجع تقليد استفاده كرديم و با نظر مساعد آيات عظام و مسئولان اين كار آغاز شد. الحمدلله هم اكنون 5 يا 6 شركت در مشهد فعال است كه رانندگان آن زن هستند. اين تجربه، بسيار خوب و راهگشا بوده است. مديرعامل تاكسي بي سيم تهران افزود: در مقطعي كه جناب هاشمي عرب مديريت تاكسيراني را عهده  دار بودند، به دلايل مختلف از اين طرح استقبال نشد و مخالفت ها با راه اندازي خطوط تاكسيراني زنان، جدي بود. اما با حضور مهندس دهلوي، بررسي ها و كارشناسي هاي دقيقي صورت گرفت و اين طرح پذيرفته شد. شايد به خاطر حمايت هاي بسياري از مسئولان بود كه اين پروژه به بار نشست.مهديخاني با اشاره به زحمات زياد و فعاليت هاي پيگير برخي از مسئولان از راه اندازي اولين تاكسي ها در هفته آتي خبر داد. در اين مرحله، از حدود 30 نفر ثبت نامي، دو يا سه نفر در هفته آينده خودروهاي خود را دريافت و شروع به كار خواهند كرد. اما اين تازه آغاز راه است. اين برنامه نياز به حمايت گسترده دارد. از آنجا كه ساعات كار تاكسي ها مشخص است و از 6 صبح تا 10 شب در حال فعاليت اند و مجهز به سيستم GPS (موقعيت ياب جغرافيايي) هستند و همچنين داراي بي سيم اند، مشكل امنيتي وجود ندارد.
مهديخاني در ادامه به نحوه خدمات دهي اين تاكسي ها اشاره كرد و گفت: عمده مشتري  هاي اين تاكسي ها، عموماً زن ها و خانواده ها هستند. درواقع نحوه خدمات رساني در تاكسي بي سيم تهران مي تواند كنترل شده باشد. ما مي توانيم از مردم بپرسيم كه مسافرانشان زن هستند يا مرد و يا خانواده. و در صورت تقاضاي مردم، نسبت به ارسال رانندگان زن، اقدام نماييم.
وي با توجه به تجربه تاكسي بي سيم ها در مشهد و حضور بانوان به عنوان راننده در آن گفت:  ما در مشهد به هر خودرو يك موبايل داديم. اين تجربه در مشهد بسيار موفق بوده و هم اكنون نيز با استقبال گسترده مردم مشهد، در حال گسترش آن هستيم. وي با اشاره به سيستم gps، دغدغه  امنيتي را نزد مسئولان معقول دانست و گفت: مسئولان بايد فعاليت بخش هاي خصوصي را جدي بگيرند و بيش از پيش از آن حمايت كنند. مهديخاني، عمده زنان استخدام شده در تاكسي بي سيم را زنان سرپرست خانوار عنوان كرد و افزود: براي استخدام زنان متقاضي، ما با سازمان بهزيستي رايزني كرده ايم و برخي از زنان استخدام شده؛ از اين سازمان معرفي شده اند.مهديخاني از راه اندازي 500 تاكسي سمند در 3 ماه آينده خبر داد و افزود: به زودي تعداد۳۰ تاكسي در يك ماه آينده به ناوگان تاكسيراني ملحق خواهند شد كه رانندگان آن خانم ها خواهند بود.
افق روشن آينده
اگرچه سامان يافتن ورود زنان به ناوگان تاكسيراني شهر تهران بسيار ديرتر از وعده هاي مسئولان به وقوع پيوسته، اما مبين اين نكته است، كه عزم زنان براي ورود به عرصه كار و فعاليت هاي اقتصادي جدي است. اين اقدام زنان با تدبير مسئولان مي تواند راهگشا باشد و نويد بخش.شايد مسئولان شركت واحد، با اتكا به اين تجربه قصد راه اندازي خطوط اتوبوسراني با رانندگان زن را دارند. اما اتفاق ميمون، حضور زنان در عرصه هاي اجتماعي با تكيه بر تدبير و خردگرايي مسئولان بي ترديد مي تواند، افق روشني از فعاليت هاي آنان فراهم آورد و راه آينده اين قشر را كه شايد سالها جز گوشه دنج آشپزخانه، جايي نداشتند، روشن تر كند.

شهره مهرنامي- شما هم قبول داريد كه جماعت ايراني از ذكاوت بالايي برخوردار هستند؟ و شايد به همين خاطر با وجود نبود شغل، احدي نه گرسنه مي ماند و نه بيكار؛ ولي گاهي اوقات اين ذكاوت بيش از حد، حقوق آنهايي را كه با جان و دل براي مردم كار مي كنند، زيرپا مي گذارد.
چگونه؟ عرض مي كنم. پنج شنبه شب در مسير پل پارك وي- تجريش اسير ترافيك بوديم و در ايست هاي طولاني مدت، براي عبور از ترافيك مقابل يكي از رستوران هاي معروف خيابان وليعصر(عج) گرفتار شديم. خودروهاي زيادي مقابل رستوران توقف كرده بودند و برخي از خودروها هم منتظر ايستاده بودند تا يكي از ماشين ها جاي خود را به آنها بدهد تا آنها جاي پاركي پيدا كرده و براي صرف غذا وارد رستوران شوند.
خب، البته اينها بسيار عادي است، ولي جالب اينجاست كه ميان خودروهاي پارك شده مقابل ورودي رستوران، پرايد دودي رنگي كه متعلق به يك جوان خوش تيپ و قيافه است، هميشه پارك شده و به مشترياني كه تمايل زيادي دارند حتماً خودروي خود را مقابل در ورودي پارك كنند، پيشنهاد فروش جاي پارك ماشينش را مي دهد و ظاهراً قيمت پيشنهادي به تناسب سر و وضع مشتريان تغيير مي كند و معمولاً بين 2 تا 5 هزار تومان جاي پارك خودروي خود را به مشتريان اين رستوران مي فروشد و تازه پس از فروش جاي پارك خود در صورت جاي خالي پارك، خودرو خود را به آنجا منتقل مي كند و يا در كوچه ها به كمين مي نشيند تا وقتي كه جايي براي پارك دوباره و معامله اي ديگر خالي شود. اين داستان را راننده ماشيني كه قرار بود ما را سر پل تجريش برساند، برايمان تعريف كرد و گفت كه چند بار به اجبار اسير دام اين جوان شده و در حالي كه رد مي شديم، جوان را كه در حال معامله بود با دست به ما نشان داد.
در يك حساب سرانگشتي به اين نتيجه رسيديم كه درآمد اين شغل كاذب دو يا حتي سه برابر حقوق يك خبرنگار است كه سال ها كار كرده، درس خوانده و شبانه روز خود را در تحريريه سر مي كند. وقتي اين داستان را براي دوستان در تحريريه تعريف كردم تازه متوجه شدم كه اين شغل تقريباً رسميت داشته و در بسياري از مكان هاي شهر اين اتفاق مي افتد منتهي در مدل هاي متفاوت.
براي مثال قبل از اينكه قانون كارت پارك به اجرا دربيايد فردي كه ظاهراً اعتياد هم داشته مقابل پارك ساعي در جايگاه خودروها مي ايستاده و وانمود مي كرده كه در انتظار ماشين دوستش ايستاده كه قرار است چند دقيقه ديگر از راه برسد و شخص متقاضي پارك خودرو آنقدر با اين فرد چك و چانه مي زده تا جاي پارك را از او بخرد و زماني كه از او پرسيده مي شده پس ماشينتان كجاست؟ مي گفته در راه است و چند دقيقه ديگر از راه مي رسد. پس از فروش يك جاي پارك به جاي ديگري نقل مكان مي كرده.
ظاهراً اين داستان تا ساعات پاياني شب ادامه داشته تا مخارج يك روز اين فرد تامين شود.