Hamshahri Newspaper

رقابت براي جانشيني كوفي عنان، دبيركل سازمان ملل يك سالي است كه شروع شده و ديپلمات ها در سراسر جهان از ژنو تا نيويورك و از تايلند تا كره جنوبي در تلاش براي تكيه زدن بر كرسي او هستند. عنان در پايان سال جاري ميلادي از عنوان خود كناره گيري مي كند و جانشين او در اول ژانويه ۲۰۰۷ انتخاب مي شود.
دبيركل مهم ترين عنوان شغلي در سازمان ملل است. براساس منشور اين سازمان دبيركل به پيشنهاد و توصيه شوراي امنيت، اما با راي مجمع عمومي انتخاب مي شود. در منشور سازمان ملل نقش دبيركل، مديركل اجرايي سازمان تعريف شده، اما بر خلاف عقيده بعضي كه كار دبيركل را فقط اجرايي مي دانند، اولين دبيركل سازمان ملل يعني «ترايگو لاي» نروژي از همان روز نخست تاكيد كرد كه نقش او سخنگويي و اقدام به عنوان يك رهبر و ميانجي است. از آن زمان به بعد همه دبيركل ها به صراحت درباره مسائل جهاني صحبت كرده اند و از جايگاه خود براي ميانجيگري در اختلافات استفاده كرده اند.
دبيركل ها براي يك دوره پنج ساله انتخاب مي شوند و حداكثر تا دو دوره پي درپي مي توانند در اين سمت باشند. انتخاب دبيركل اگرچه در مجمع عمومي صورت مي گيرد، اما هر يك از پنج عضو دائم شوراي امنيت مي توانند اين انتخاب را وتو كنند.به صورت عرفي، اين جايگاه به صورت چرخشي و به نوبت به ديپلمات هايي از پنج منطقه جهان مي رسد، اما چون پطروس غالي دبيركل سابق سازمان ملل از كشور مصر فقط يك دوره در اين سمت بود، جانشين او بار ديگر از آفريقا يعني از غنا انتخاب شد و كوفي عنان در اين سمت قرار گرفت. كوفي عنان در اول ژانويه ۱۹۹۷ كار خود را آغاز كرد و چون كشورهاي جهان از دوره اول مسئوليت او راضي بودند، در ژانويه ۲۰۰۲ براي يك دوره ديگر به اين سمت انتخاب شد.
اكثر دبيركل هاي پيشين به صورت توافقي از ميان كانديداهاي كشورهاي متوسط و نه خيلي قدرتمند و بدون قدرت معروف و مشهور انتخاب مي شوند. معمولاً كانديداهايي كه قدرت و شهرت زيادي دارند براي اين عنوان مناسب تشخيص داده نمي شوند. مثلاً شارل دوگل و دوايت آيزنهاور و آنتوني ادن براي عنوان اولين دبيركلي سازمان ملل گزينه هايي مطرح بودند، اما همه اين گزينه هاي مطرح و قدرتمند كنار گذاشته شدند تا «ترايگو لاي» ناشناس نروژي به اين سمت انتخاب شود.
دبيركلي از آسيا
اين بار نوبت آسياست كه دبيركلي به سازمان ملل بفرستد. با اين حال كانديداهايي از اروپاي شرقي هم براي اين سمت مطرح هستند. اخيراً شايعاتي درباره كانديداتوري بيل كلينتون براي دبيركلي سازمان ملل هم مطرح شده است. انتخاب دبيركل هاي سازمان ملل معمولاً روندي شفاف نبوده است. مثلاً در سال ۱۹۵۳ «داگ هامر شولد» ديپلمات سوئدي تا لحظه اعلام اسمش به عنوان دبيركل، حتي خبر نداشت كه گزينه اي مطرح براي اين عنوان است، اما در سال هاي اخير اين روند شفاف تر شده، به طوري كه اكنون سابقه و مشخصات كانديداهاي مطرح در دسترس عموم قرار دارد.
جانشين عنان هر كسي كه باشد سازمان مللي را تحويل مي گيرد كه به شدت متفرق است. گروهي جديد از كشورهاي تازه به قدرت رسيده كه بعضي متحدان نزديك آمريكا در ميان كشورهاي در حال توسعه را هم دربرمي گيرد، برنامه اي را براي اصلاح سازمان ملل تهيه و پيشنهاد كرده اند كه قدرت نهادهاي تحت نفوذ اين كشورها از جمله مجمع عمومي را بيشتر مي كند. هدف آنها در واقع افزايش قدرت و نفوذ مجمع عمومي به بهاي كاهش قدرت شوراي امنيت و دبيركل است. از سوي ديگر اعضاي دائم كنوني شوراي امنيت كه در ۶۰ سال گذشته دستور كار سازمان ملل را رقم زده اند، نمي خواهند اين قدرت را واگذار كنند. آمريكا، انگليس و فرانسه به طور خاص به دنبال افزايش قدرت و اختيارات خود و دبيركل سازمان ملل هستند. به اعتقاد آنها فقط يك رهبر قدرتمند در راس سازمان ملل مي تواند اين سازمان را كارآمدتر و پاسخگوتر كند. بنابراين و با توجه به آنچه گفته شد، دبيركل جديد سازمان ملل در ميانه جنگ قدرتي قرار خواهد گرفت كه از همين حالا هم اين سازمان را وارد كشمكش جدي كرده است.
جنگ قدرت كنوني ميان شمال و جنوب، تكرار روزهاي دهه۷۰ ميلادي نيست كه كشورهاي در حال توسعه به دنبال تغيير شيوه كار سازمان ملل و دبيركل آن بودند. در آن روز «دانيل پاتريك موي ني هان» سفير آمريكا در سازمان ملل هشدار داد كه كشورهاي راديكال جهان سوم اين سازمان را به تسخير درآورده اند. كتاب او با عنوان «مكاني خطرناك»، شيوه تفكر بسياري از آمريكايي ها درباره سازمان ملل را تغيير داد و بازتاب هاي تفكرات و عقايد او هنوز در دولت بوش و انتقادهاي اين دولت از سازمان ملل ديده مي شود، اما از آن زمان تاكنون نفوذ گروه ۷۷ (متشكل از ۱۳۲ كشور در حال توسعه) در سازمان ملل كمرنگ شده است.
اما كشورهايي مانند هند، مصر، پاكستان، آفريقاي جنوبي و برزيل اكنون نقشي رو به رشد و سازنده در امور اقتصادي و امنيتي جهان دارند. به همين دليل اكنون به دنبال مشاركت و نقش بيشتر در روند تصميم گيري ها در سازمان ملل هستند. اين كشورها اولويتي متفاوت از اعضاي دائم شوراي امنيت دارند؛ مثلاً خواستار اختصاص بودجه بيشتر به امور توسعه در جهان هستند و تروريسم را به اندازه آمريكا و كشورهاي غربي مهم نمي دانند. همچنين اكثر آنها از حق ايران براي داشتن برنامه هسته اي غيرنظامي حمايت مي كنند.
كشمكش اخير بر سر بودجه سازمان ملل اين تنش ها را بيش از گذشته نشان داد. در ماه دسامبر گذشته ائتلافي به رهبري آمريكا ،تعليقي شش ماهه براي هزينه هاي خود، درون سازمان ملل اعمال كردند تا به اين وسيله به اين سازمان فشار بياورند و اصلاحات مورد نظر خود را به پيش ببرند، اما گروه ۷۷ به شدت با اين كار مخالف بود و با استفاده از ۱۳۲ راي خود در مجمع عمومي ۱۹۱ عضوي سازمان ملل، از اين فشارها جلوگيري كرد.سازمان ملل اين روزها به آرامش و هماهنگي نياز دارد. فاش شدن فساد در برنامه نفت در برابر غذاي عراق، اعتبار سازمان ملل را مخدوش كرده و حتي باعث شده عده اي خواستار استعفاي دبيركل شوند. بعد از جنگ عراق كه آمريكا با ناديده گرفتن سازمان ملل به آن وارد شد، بسياري از كشورها نسبت به بي اثر شدن اين سازمان در معادلات جهاني هشدار داده و خواستار اصلاح آن شدند.شوراي امنيت سازمان ملل اعلام كرده كه در همين ماه (جولاي) جدول زماني روند انتخاب دبيركل جديد را منتشر مي كند، اما رقابتي پنهان در خارج از چارچوب شوراي امنيت ميان آمريكا و چين بر سر اختلاف دبيركل جديد در جريان است، چون از نظر عرفي امسال دبيركلي سازمان ملل به آسيا مي رسد، چين به دنبال آن است كه فرد مورد نظر خود را به اين سمت بنشاند. آمريكا هم با همين انگيزه در هفته هاي اخير به رايزني پرداخته است. در ميان كانديداهاي موجود هيچ يك مورد تاييد چين نيستند.
شايد اين بار هم به رغم همه شعارهايي كه درباره شفافيت و عدم پنهان كاري و اصلاحات درون سازمان ملل گفته شده، فردي خارج از فهرست كانديداهاي موجود به دبيركلي منصوب شود.