پارسا ارباب
فضاي شهري به تركيبي اطلاق مي شود كه از فعاليت ها، بناهاي مختلف فرهنگي، اجتماعي، اداري، تجاري و مانند آن و عناصر و اجزاي شهري به صورتي آراسته، هماهنگ و واجد نظم و بالطبع با ارزش هاي بصري سازمان يافته است. فضاي شهري جزئي جدايي ناپذير از ساختار فضايي شهر در ادوار مختلف تاريخ شهر است و از اين روي همچون ساخت كلي شهر تابع شرايط اجتماعي و اقتصادي متغير بوده و در هر فرهنگي به صورت هاي گوناگون چون ميدان، خيابان، تكيه، بازار، گذر و ... جلوه كرده است. شهر يك رويداد هيجان انگيز در محيط است. شهر مكان زندگي مردمي است كه تحرك، تشكل و توسعه و استمرار آن است؛ تحرك در فضاي اجتماعي، تحرك در فضاي اقتصادي و تحرك در فضاي مكاني. در نتيجه براي اين كه بتوان چهره اي انساني تر به ساخت شهر بخشيد، ناگزير بايد به فضاهايي روي آورد كه همگاني اند و زنده ترين حركت  هاي شهري در آن ها رخ مي دهد، در غير اين صورت شهر خسته كننده و بي روح جلوه كرده و ناتوان از پاسخ گويي به نيازهاي كليدي مردم آن، تجربه اي شكست خورده است.
هرگونه فضايي را در شهر نمي توان فضاي شهري دانست، بلكه ارتباطات ويژه بصري و حركتي در فضايي با خصوصياتي ويژه، موجد فضاي شهري است، در غير اين صورت بيشتر از حفره اي در ميان ساختمان ها نخواهيم داشت. كالن نويسنده كتاب منظر شهري و از نخستين نظريه پردازان نظم ساختاري بين اجزاء و محيط معتقد به هنري در شهر وراي معماري است، هنري مبتني بر ارتباط. به گفته وي آميختگي عناصري مانند بنا، طبيعت، ترافيك، تبليغات و ... محصولي ايجاد مي كند كه تسلط بر طراحي اين مجموعه (كل مرتبط) با تكيه بر مفهوم ارتباط امكان پذير است. رابطه ميان عناصر تشكيل دهنده فضاي شهري بايد براي فرد ناظر قابل ادراك بوده و فرد بتواند از رابطه موجود، ساختاري در ذهن خود ايجاد كند. به اين ترتيب فضاي شهري هدفمند بوده و بستر رويدادهاي تعريف شده اي خواهد شد.
فضاي شهري به مثابه يكي از اركان اصلي ساخت كالبدي شهر داراي مفهومي عام و اجتماعي است. فضاي شهري فضايي است كه به همه مردم اجازه مي دهد به آن دسترسي داشته باشند و در آن فعاليت كنند. در اين فضا فرصت آن وجود دارد كه برخوردهاي از پيش تدوين نشده به وقوع بپيوندند و افراد در يك محيط اجتماعي جديد با هم اختلاط كنند. بنابراين شرط اساسي براي اين كه يك فضاي عمومي، فضاي شهري باشد برقراري تعاملات اجتماعي در آن است. طبق آنچه بيان شد فضاي شهري مصنوعي است سازمان يافته، آراسته و واجد نظم به صورت بستري براي فعاليت ها و رفتارهاي انساني. انسان جزئي از اين فضا است و با ارزش ها و هنجارهاي خود به اين فضا معني و مفهوم مي بخشد.
توسعه سريع تكنولوژي و توليد كارخانه اي، سيماي شهرها را در نيمه اول قرن بيستم به كلي دگرگون كرد. جمعيت شهرها افزون و افزون تر شد و در پي آن مدرنيسم نيز در پاسخ به مسائل زمان، گذشته را به كلي ناديده گرفت. كج روي در بهره گرفتن از دستاوردهاي تكنولوژيك كه با هجوم اتومبيل و ايجاد ساختمان هاي بلند سيماي شهرها را به كلي دگرگون كرده و در لابه لاي بتن و آهن بر غفلت انسان افزوده، آزردگي هاي رواني گوناگوني را در پي داشته است. اگر در گذشته فضا عامل شكل دهنده بود از اين پس اين ساختمان ها و توده ها هستند كه فضا را تعريف مي كنند و در آن استقرار يافته اند.
پاسخ به پرسشي اساسي
چگونه مي توان با بهره مندي از مواهب تكنولوژي در فضايي انساني زيست؟ اين اساسي ترين سؤالي است كه نام آوران طراحي شهري و معماري، نزديك به نيم قرن است به دنبال پاسخ آن هستند و تقريباً همه متفق القولند كه بايد معيارها و قواعد شكل دهنده فضاهاي گذشته را شناخت و از آن ها درس گرفت. فضاي شهري قديمي بهترين آزمايشگاه فراگيري و ادراك است. بهترين راه ادراك فضاي شهري نگاه دقيق به تجربه طراحي فضا در طول تاريخ است. ادموند بيكن از نام آوران طراحي شهري عقيده دارد جوهر مطالعه و بررسي آثار با ارزش معماري و شهرسازي همان خصوصيت فضايي است و تا زماني كه ادراك نشود سرگرداني در طراحي فضاهاي شهري و معماري ادامه دارد؛ چرا كه خصوصيت فضايي در واقع جوهر روابط فرهنگي، اجتماعي و فعاليت هاي شهروندان است. هدف از مطالعه فضاي شهر، بحث در خصوص صورت خاكي، دنيوي و مادي توده و فضاي ساختماني در كل ساختار شهر است. معمولاً در تاريخ هنر هر دوره اي، تدريجاً بر پايه تلفيقي از عناصر شكلي و عملكردي دوره هاي گذشته استوار مي شود. لذا ناديده گرفتن تاريخ تحليلي معماري و شهرسازي به طراحي سبك سرانه براي زمان حال مي انجامد و چنين حالي براي ساختن آينده نيز حرفي نخواهد داشت.
به بياني روشن تر فضا، مكاني است در همه ادوار، استوار بر گذشته اي وزين، حالي زنده و انعطاف پذير براي آينده. بنابراين امروز هم بايد از فضاهاي گذشته استفاده كرد و اگر جوابگو نيست، بتوان با مهارت و استادي فضاهايي نيز بدان افزود، همان طور كه تاريخ تكوين فضا اين امر را به خوبي نشان مي دهد. بحث تاريخي موضوع جفت وجور شدن كهنه و نو را پيش مي كشد و بايد گفت كه اين امر شدني است. از آنجا كه شهر، زنده و پويا بوده و نيازهاي آن نو به نو مي شود، برنامه ريزي منجمد و ايستا در سازندگي فضاي شهري راهي ندارد و همياري متخصصيني را از قبيل شهرساز، معمار، گرافيست محيطي، مجسمه ساز، نقاش، جامعه شناس، روان شناس و ... كه هوشمندي لازم را براي برنامه ريزي قابل انعطاف و همچنين گسترش پذير دارند، طلب مي كند.
زيگفريد گيدئون از محققين شهرسازي و معماري و نويسنده كتاب فضا، زمان و معماري نيز در ارتباط با شهر مي گويد: شهر يك پديده آني و گذرا نيست، بلكه حاصل و نتيجه فرهنگ هاي مختلف در اعصار گوناگون است. شهر را تنها بر اين اساس كه از زمان صنعتي شدن تاكنون از آن سوءاستفاده شده و يا چون ساخت آن در اثر ورود يك ابداع تكنيكي كه همان ماشين باشد تغيير يافته، نمي توان به نابودي و انقراض محكوم كرد. به اين مسئله مي بايست با ديدي وسيع تر نگريست و سؤالات ديگري را مطرح كرد.

گروه شهري- هنوز چشم هاي نگران بسياري به سال 86 دوخته شده است تا سرنوشت مبهم و پر فراز و نشيب بنزين و نحوه استفاده از آن روشن شود. شايد امروزه كمتر كارشناسي بر لزوم سهميه بندي بنزين و كاهش مصرف آن ترديد داشته باشد. در طول سال هاي گذشته مبالغ قابل توجهي از منابع مالي كشور براي واردات بنزين اختصاص داده شده است، كه اين امر بسياري از صاحب نظران را نگران كرده و به تصميم گيري قاطع دولت در اين باره انجاميده است. اما اين طرح هنوز با ابهامات بسياري روبه روست. از جمله اينكه وضعيت حمل و نقل عمومي شهرهاي كشور چگونه خواهد بود؟
شايد از اين رو است كه وزارت كشور براي ساماندهي اين امر و امكان برقراري نظامي كه بر اساس آن شهروندان كشور بتوانند از امكان جابه جايي مناسب بهره مند شوند، اقدام به اجراي طرح ثبت نام خودرو هاي شخصي كرده است. با توجه به اين نكته كه پيش بيني ها خبر از ثبت نام 175 هزار خودرو شخصي براي استفاده از تسهيلات خودرو هاي عمومي در سال 86 مي دادند، تا به امروز تنها 100 هزار خودرو ثبت نام كرده اند كه از اين مقدار تنها 34 هزار و 113 خودرو سهم تهران بوده است.
اين مقدار ، تنها ميزان مسافربرهاي شخصي است كه مي توانند در هر شبانه روز در حدود 8 ساعت به كار بپردازند. بي ترديد با سهميه بندي بنزين و افزايش تقريبا 34 هزار مسافربر شخصي به ناوگان 40 هزار دستگاه شركت تاكسي راني تهران مي توان اميدوار بود كه سهم اين شركت در حمل و نقل مسافر در تهران افزايش يافته و بسياري از نگراني ها رفع شود. البته امكانات جديدي كه شركت اتوبوسراني تهران براي افزايش ظرفيت خود به كار گرفته شده نيز قابل توجه است.از قرار گام هاي متعددي كه در حوزه هاي مختلف حمل و نقل اعم از اتوبوس و تاكسي و مترو و... در پايتخت برداشته شده است اگرچه در نگاه اول ناشي از اجباري است كه سهميه بندي بنزين علت تام و تمام آن بوده اما بي ترديد فرزندي خلف را در پي خواهد داشت كه آن سامان يافتن سيستمي است كه سالها مورد نقد بسياري از كارشناسان و صاحب نظران بوده است.

گروه شهري- به واسطه گرم شدن زمين و همراه شدن آن با توفانهاي شديد، انگار مردم نيويورك بايد با جزيره Coney Island خداحافظي تلخي داشته باشند.   پيش بيني هاي رايانه اي از زير آب رفتن اين جزيره بزرگ در
سال هاي آينده خبر داده اند.
به عقيده كارشناسان، سطح آب اطراف اين جزيره تا سال 2050 ميلادي بين 15 تا 19 اينچ بالا خواهد آمد و تا سال 2080ميلادي نيز اين سطح 3 فوت افزايش خواهد يافت.
همچنين با شكسته شدن يكي از بزرگترين توده هاي يخي جزيره اي در آركتيك كانادا نگراني هاي بسياري در مورد عواقب گرم شدن زمين ميان دانشمندان به وجود آمده است. اين شكستگي يخ بزرگترين شكستگي در طي 25 سال گذشته است در حالي كه بزرگي اين قالب يخ به اندازه 66 كيلومتر مربع است. اين پديده در آگوست سال 2005 روي داده و دانشمندان هشدار داده اند كه اين توده بزرگ يخ كه بزرگتر از شهر مانهاتان است اگر تا تابستان آينده به سمت مناطق حفاري نفت و خطوط كشتي راني حركت كند، مي تواند خرابي هاي بسياري به بار آورد.
گفتني است حدود 90 درصد توده هاي يخي در شمال كانادا از سال 1906 شروع به آب شدن كرده اند كه اين پديده در 25 سال گذشته بزرگترين آب شدگي توده هاي يخي در جهان بوده است. اين تصوير شايد آينده شهر نيويورك باشد كه در اثر آب شدن يخ هاي مناطق اطراف قطب شمال در سالهاي آينده بر اثر گرم شدن زمين به واقعيت تبديل شود.