قسمت پاياني
* مركز ديتا چگونه و در چه زماني بوجود  آمد؟
- سابقه تشكيل مركز ديتا به بيش از ده سال پيش بر مي گردد، اما كار جدي آن در سالهاي ۷۴ و۷۳ با تشكيل شبكه X25 شروع شد و سپس شبكه IP مطرح شد، به گونه اي كه تا به امروز شبكه X25 با ۵۰۰۰ كاربر (يعني ۵۰۰۰ پورت) و شبكه IP با ظرفيت ۱۵۰۰۰ پورت در حال توسعه است و در رأس آن IP قرار دارد.
* هدف از تشكيل ديتا و در نظر گرفتن نهادي از مخابرات به عنوان ديتا چيست؟ و چگونه وجود آن را الزامي دانستند؟
- ديتا و ارتباطات ديتا از نوترين تكنولوژي ها است كه در مخابرات سنتي وارد شده است، مانند موبايل كه در سيستم Voice دنيا بوجود آمده است و به عنوان يك تشكيلات داراي سازماندهي خاص خود است.
ديتا نيز با همين طبيعت وارد دنيا شد و به اين علت كه تكنولوژي تازه اي بود داراي تشكيلات خاصي شد تا بتواند به خوبي رشد و توسعه پيدا كند. از اين جهت ديتا نيز با يك مجموعه مستقل در شركت هاي مخابرات ايران به عنوان يك تشكيلات شكل گرفت. در اين روند سيستم سنتي هميشه وجود دارد، اما تكنولوژي نو رشد و توسعه خود را انجام مي دهد و كم كم سرويس هاي سنتي روي اين بستر ها قرار مي گيرد.
* طرح ملي شبكه ديتا چيست و داراي چه اهدافي است؟
- شبكه ملي ديتا شبكه اي است كه ارتباطات ديتا را تأمين مي كند. منظور از ارتباطات ديتا همان سرويس هاي مختلفي است كه مخابرات با تكنولوژي ديتا ارائه مي كند، مانند سرويس هاي اينترنت، Voice و ويدئو كنفرانس و چند سرويس ديگر. پس اين شبكه سرويس يكپارچه اي است كه كشور را تحت پوشش قرار مي دهد تا بتواند جديدترين تكنولوژي ها را ارائه دهد.
تلفن، Voice و اينترنت سرويس هايي شناخته شده هستند كه همه امروزه با آن كار مي كنند، همراه با اينها سرويس هاي ديگري نيز بر روي شبكه ديتا قابل ارائه است مانند: كار از راه دور (E-working) ، آموزش از راه دور (E-Education) و يا دولت الكترونيك (E-Government).
امروزه تمامي بخش هاي اجتماعي و سياسي نيازمند به چنين شبكه اي است. شبكه ملي ديتا اين بستر را براي آنها بوجود مي آورد و هر نوع مبادله ديتا را در سطح كشور تأمين و تضمين مي كند. به اين صورت كه با هر كاربرد و كاربري در كشور توسعه يافته و ۲۷۹ شهر را به هم متصل كرده است، كه در اين شهرها تجهيزات با رقمي در حدود پانزده هزار پورت شبكه ديتا نصب شده است.
اين شبكه مي تواند ظرفيت هاي مختلفي را در كليه شهرهايي كه در آنها تجهيزات نصب شده است ارائه نمايد. آنچه كه در برنامه آتي شبكه ملي ديتا است، پوشش ۵۰۰ شهر و شهرك است(يعني از ۲۷۹ شهر به ۵۰۰ شهر و شهرك هاي باقي مانده) به اين معني كه در واقع تا يكصد هزار پورت را بتواند در اين شبكه پوشش دهد. آنچه كه در اين شبكه تحت پوشش قرار مي گيرد، ايجاد سرويس هاي مطرح شده و دسترسي همه شهروندان كشور به ارتباطات ديتا است. اولين نيازي كه همه بخش هاي توسعه يافته كشور در هر جايي به آن نياز دارند، ارتباطات ديتا است، بخش هايي مانند: بانك ها، وزارت  كشور، اداره ماليات و يا ارگانهاي مختلف. اينها مي خواهند با تكنولوژي هاي جديد با هم ارتباط برقرار كنند و از آنها براي سيستم هاي مكانيزه و ارائه خدمات به مردم و ساير كارها استفاده كنند. بستر ديتا، يك بستر كليدي براي كليه ارگانها، وزارتخانه ها و بخش هاي خصوصي و دولتي مجهز شده مي باشد كه مي تواند ارتباطات آنها را با هم تنظيم نمايد.
* نظر شما در ارتباط با شهر الكترونيك چيست؟
- بحث شهر يا شهرك هاي الكترونيك تعريف مشخصي دارد. شهر الكترونيك شهري است كه تمامي امكانات در آن به صورت الكترونيكي وجود دارد، مانند: مبادلات، تجارت(اما همه به صورت الكترونيكي) براي يك شهر الكترونيكي زيرساخت هاي الكترونيكي بسيار حائز اهميت مي باشد، اما تنها اين موضوع مهم نيست بلكه همان طور كه اشاره شد ديتا مي تواند براي هر شهر الكترونيكي مهيا باشد. مسئله اي كه بايد در آن اتفاق بيافتد بعد از ارتباطات ديتا، قوانين آن است، قوانين و مقرراتي كه يك شهر الكترونيكي به طرح كلي ويژگي هاي آن نيازمند است. مسئله شهر الكترونيك در جهان تجربه تازه اي است كه در بعضي از نقاط جهان بوجود آمده است و پيشرفت و توسعه چشمگيري پيدا كرده و در حال موفقيت است. اما زماني كه ما در ايران صحبت از شهر يا شهرك الكترونيكي مي كنيم بيشتر به ظواهر و مختصاتي مي پردازيم كه صرفا با ظواهر و مختصات يك شهر يا شهرك الكترونيكي فرق دارد. از جمله مسائلي كه بايد به آن توجه نمود و عزمي را در اين رابطه جذب نمود اين است كه براي ايجاد يك شهرك الكترونيكي بايد مقتضيات آن را در نظر گرفت تا به امروز كه در كشور جايي به عنوان شهرك الكترونيكي وجود ندارد، اما برنامه هايي براي آن در نظر گرفته شده و اهدافي دنبال مي شود.
* آيا اين مطلب صحت دارد كه قرار بود كيش به عنوان اولين شهر الكترونيكي ايران باشد؟
- موضوع شهر الكترونيكي كيش بحث قديمي است كه در يك سمينار مطرح شد و در واقع كيش در حال حاضر نيز با يك شهر الكترونيكي فاصله بسياري دارد. اما در هر صورت دولت طرح ها و برنامه هايي در نظر گرفته است كه مي تواند كيش را با سرعت و البته با دارا بودن امكانات ويژه به سمت يك شهر يا شهرك الكترونيكي پيش ببرد. با توجه به مرزي بودن جزيره كيش و امكانات خوبي كه براي جذب توريست دارد از جمله شهرهايي است كه مي تواند در اين عرصه مورد آزمايش و تمرين قرار بگيرد ما اميدواريم كه اين برنامه ها به عنوان آرزو نماند و به وقوع بپيوندد و همگي از تبعات و بركات آن بهره مند شوند.
* تعداد مشتركان اينترنت تا به امروز چند نفر هستند؟
- اينترنت در كشور به رشدي در حدود ۵/۲ تا ۳ درصد رسيده است، يعني ضريب نفوذ آن تقريبا دو ميليون كاربر اينترنت است. اين آمار نسبت به ظرفيت هايي كه استفاده مي شود و امكانات و سطحي كه اينترنت تحت پوشش قرار داده است، در برنامه ۵ ساله سوم با تكميل برنامه، رسيدن به رقم ۱۵ ميليون كاربر است.
اين آمار بر طبق ظواهر و شواهد و ضريب نفوذ اينترنت محاسبه مي شود. اگر اينترنت در كشور ما رشد كمتري نسبت به كشورهاي پيشرفته دارد يعني ۵/۲ تا ۳ درصد، يكي از دلايل آن مربوط به امكانات و ديگري گران بودن و در دسترس نبودن اين تكنولوژي است. توسعه امكانات در اين زمينه با كمك بخش خصوصي رشد خوبي پيدا كرده است و شبكه ديتا نيز با توسعه اي كه در ۲۷۹ شهر پيدا كرده است، مي تواند دسترسي به اينترنت را در اكثر شهرها سهولت بخشد و اين به معني باز نمودن راهي براي همگان است كه بتوانند به اين امكانات دسترسي پيدا كنند. پس از دسترسي به امكانات و ارزان بودن و آزاد بودن اينترنت كه به عنوان قوانين آن مطرح است به بحث فرهنگ استفاده از آن در جامعه مي رسيم.
اگر در يك كشور مترو ايجاد شده است كم كم فرهنگ استفاده از آن نيز ايجاد مي شود. اينترنت هم ويژگي هاي خاص خود را دارا مي باشد و وجود آن نوعي فرهنگ سازي است، زيرا كه تكنولوژي  است كه بايد در سطح كشور به طور گسترده ايجاد شود. البته با توجه به قشر جواني كه در كشور وجود دارند ۱۵ ميليون كاربر رقم زيادي نيست. ما در آموزش و پرورش، دانشگاه ها، دانشجويان و قشر تحصيلكرده امكاناتي را ايجاد كرديم و در حال گسترش دادن آن مي باشيم، اميدواريم با توسعه اي كه اتفاق افتاده است اقشار مختلف كشور بتوانند از آن استفاده كنند و به نوعي توسعه فرهنگ را نيز به دنبال داشته باشد.
* آيا اين مطلب صحت دارد كه نقطه تماس اينترنت در اختيار دولت و يا شركت مخابرات است؟
- اين موضوع چند بحث را در بر دارد. بحث اول اين كه اينترنت بايد براي عموم آزاد باشد. ديگر اين كه ارائه كنندگان اينترنت بايد ضابطه مند شوند، يعني تحت شرايط خاصي مي توانند اين كار را انجام دهند. اين خود به نفع كساني است كه در اين حوزه كار مي كنند. طبيعتا كساني كه در اين مورد سرمايه گذاري مي كنند اگر در يك مجموعه بي قانون و بي انضباط قرار داشته باشند بيشتر از ديگران صدمه مي بينند و بدين ترتيب جامعه نيز توسعه نمي يابد.
ديگر اين كه نقطه تماس اينترنت در كشور محدود است. امروزه منحصر كردن نقطه تماس كار عجيبي نمي باشد، در بسياري از كشورها نقاط تماس تحت كنترل و زير نظر دولت است. حال اين كنترل در دست يك شركت يا دو شركت است. در هر صورت بحث كنترل حاكميت است. در ايران نيز نقطه تماس اينترنت شركت مخابرات است. در طي اين هدف و اجراي اين مصوبه آئين نامه اي تحت عنوان ICP براي شركت مخابرات، وزارت پست و تلگراف و تلفن تهيه شده است، طبق اين آيين نامه و با توجه به گستردگي و حجم آن اجراي قوانين به بعضي از شركت هاي خصوصي كه شرايط خاصي دارند محول شده است تا بتوانند ديتا را تحت مديريت، نظارت و پيمانكاري ايجاد كنند. در كشور اين توسعه يك توسعه بسيار پر سرعت مي باشد كه قوانين آن به لحاظ فني و اجرايي كاملا منطقي و قابل قبول است. در مجموع، آنچه كه امروز شاهد آن هستيم اين است كه با مجوزهايي كه براي ICP صادر شده است در جهت اجراي مصوبات شوراي علمي و فرهنگي گامهاي مؤثري برداشته شده است. البته هنوز فضاي بي نظمي در كشور وجود دارد و با توجه به اين كه ايران بايد مانند كشورهاي ديگر نقش قانونمند و اساسي را در محيط اينترنت ايفا كند و پاسخگوي مردم داخل كشور و جهان خارج از خود نيز باشد. امروز در محيط اينترنت تخلفات متعددي روي مي دهد كه اگر ما اينترنت را تحت يك مديريت و هدايت كلي قرار ندهيم طبيعي است كه حملات به سايت هاي مختلف دنيا از   ايران بيشترخواهد شد. پاسخگو چه كسي است؟
زماني كه مديريت، نظارت و كنترل نباشد طبيعي است كه كسي هم پاسخگو نخواهد بود. در هر صورت اين ملت ايران است كه بايد پاسخگو باشد، به اين علت كه نمي گويند چه كسي از ايران به سايت ها حمله نموده است؟ بلكه مي گويند از طرف ايران به سايت ها حمله شده است. تنها راه پاسخگويي اين است كه بايد يك نظم و انضباط و مديريت فني روي شبكه وجود داشته باشد تا در صورت لزوم به پاسخگويي بتوان از يك نقطه شروع كرد. مضاف بر اينكه همين اتفاقات، بي نظمي ها، تعارضات، تجاوزات و حركات تروريستي در داخل كشور هم اتفاق مي افتد و ما بايد نسبت به مردم كشورمان نيز پاسخگو باشيم. پس اينها نيز به يك مديريت و نظم خاصي احتياج دارند. براي دفاع از صيانت ملي در عرصه عمومي و جلوگيري از اعمال تروريستي از طريق شبكه اينترنت در ايران حتما نوعي كنترل و مديريت لازم است كه ايران بتواند پاسخگوي مجامع بين المللي باشد. تعدد مراكز بين المللي هم حتما بايد تحت كنترل باشد و در مصوبه و چارچوب قانوني قرار بگيرد. در اين موضوع هيچ كشوري اختلاف نظر ندارد و همه كشورها داراي همين ضوابط براي ايجاد نظم در عرصه تكنولوژي مي باشند. با اين حال ايران در اين حركت بسيار دير حركت كرده است و حركت مصوبه شوراي عالي فرهنگي در واقع با تأخير چند ساله صورت گرفته است.
اگر ارگانهاي قانونگذار كشور زودتر به اين مسائل فكر كرده بودند و نظم و انضباطي را ايجاد كرده بودند قطعا ما از مراجع تصميم گير و قانونگذار ديگر هم چنين قوانيني را مي خواستيم، كه متأسفانه در اين عرصه ما بيشتر به اختلافات و منازعات مي پردازيم تا خود مسئله. در واقع شوراي عالي انفورماتيك مي تواند با اجراي آيين نامه، يك چارچوب مناسب را براي كشور فراهم آورد.
* آيا شما معتقديد عملكرد كاربران كشورها در اينترنت متوجه دولتها خواهد بود و آيا اساسا قانون مدوني در اين ارتباط موجود است؟
- زماني كه از كشوري به نام چين يا ايران و يا هر جاي ديگري به سايت هاي اطلاعاتي كشور ديگري حمله مي شود، طبيعتا به لحاظ شبكه و شناسنامه اطلاعاتي، آن سايت مسئول اين قضيه است .يعني وقتي از چين به آمريكا حمله مي شود، آن سايت شناسايي مي شود و اگر اين اتفاقات در حد معمولي باشد، در همين ارتباط سايت با سايت و يا بلاك  كردن آن سايت در مجموعه يا سايت خود صورت مي گيرد و به آن پرداخته مي شود.
اما اگر كشوري مانند چين بخواهد يك حضور فعال در محيط IT يا اينترنت داشته باشد، طبيعتا اين گونه جرايم، جرايم شخصي و فردي نيست كه از طريق اين كشور اتفاق افتاده است و كم كم به صورت جرايم دولتي و حكومتي در مي آيد و بايستي پاسخگوي آن باشند. در محيط هاي بين المللي پاسخگويي هاي دولتي مطرح مي شود و پاسخگويي هاي فردي در آن مطرح نيست. براي پاسخگويي هاي فردي راه حل هاي خاص خود وجود د ارد، اما پاسخگويي دولتي و حكومتي پاسخي است كه جهت سامان  بخشيدن به محيط اينترنت در جهان است. از اين رو كشورها در حال پيش  رفتن به اين جهت مي باشند. با توجه به ارتباطاتي كه در حال پيشرفت است و با توجه به جديد بودن اين تكنولوژي ها و همه گير شدن آن در بخش هاي مختلف كشور، به عنوان يك موضوع مهم در عرصه بين المللي مطرح است و هر دولتي بايد پاسخگوي كشور خود باشد.
* نظر شما در ارتباط با چگونگي فيلتر نمودن اينترنت در ايران چيست؟
- به طور كلي فيلتر كردن براي بستن سايت هايي است كه هر كشور به لحاظ فرهنگي، يا سياسي و يا اجتماعي مقررات و چارچوبي براي آن دارد. اين در همه كشورهايي كه چنين محدوديت هايي را دارا مي باشند وجود دارد، اما انواع مختلفي دارد. موضوع فيلتر كردن در مجموع به خانواده ها وs ISP  بر مي گردد، كه چه نوع سرويسي را بايد ارائه بدهند و طبيعتا داراي قوانين و مقررات خاص خود نيز مي باشند و در واقع كنترل و محدوديت ها به مقتضيات فرهنگي هر كشور بستگي دارد. اين كنترل و محدوديت  در كشورهاي غربي به گونه اي وجود دارد و در كشورهاي جهان سوم به صورت ديگر. هر كشور بنا به فرهنگ و سليقه خود اين كار را انجام مي دهد. در بعضي كشورها سايت هايي را به طور كامل بسته اند، در بعضي ها هيچ محدوديتي وجود ندارد و بعضي محدوديت هاي بسيار جدي وجود دارد. ما بايد اينترنت را در دسترس همگان قرار دهيم، تا از امكانات وسيع آن استفاده كنند. ولي مضرات آن را از بين ببريم. در واقع با اين كار مضرات جامعه نيز كم مي شود. اگر ما هر چه بيشتر محيط را براي بهره برداري جوانان مفيد كنيم جامعه به سمت توسعه پيش مي رود. در صورتي كه كنترل خوبي بر روي اينترنت وجود نداشته باشد طبيعتا توسعه آن دچار توقف خواهد شد.
* طرح شارع چيست؟
- طرح شارع از طرح هاي ملي ديتا است كه در واقع در شبكه ديتا در حال شكل گيري است و به موازات آن احداث شده و در حال اجرا مي باشد. در صورت راه اندازي اين طرح يك سرويس ملي در كشور بوجود مي آيد كه مي تواند ارتباطات الكترونيكي و نامه نگاري مطمئن را در كشور ايجاد كند. در واقع طرح شارع طرحي است كه با تكنولوژي هاي نوين در حال اجراست. ما اميدواريم كه اين طرح با تكنولوژي هاي نوين و ملزومات فني و تخصصي مناسبي در شش ماه آينده بتواند به بهره برداري برسد و در دسترس كاربران قرار بگيرد تا بتواند يك ارتباط ملي را در سطح كشور بوجود آورد.
* يكي از مسائلي كه تهران به آن نياز دارد فيبر نوري است، كدام سازمان در اين زمينه  فعاليت دارد ديتا يا مخابرات؟
- فيبر نوري در واقع از جمله كارهايي است كه به عنوان امور زيرساخت به شمار مي رود و توسط معاونت توسعه و مهندسي صورت مي گيرد. آنچه كه بعد از آن بايد شكل بگيرد ارتباطات ديتايي است. در حال حاضر در شهرهاي مختلف از جمله تهران ارتباطات فيبر نوري به نحو قابل قبولي ايجاد شده است و در حال توسعه مي باشد. جهت ايجاد شبكه ديتا هم در تهران بستر خوبي ايجاد شده است كه با سرعتي معادل ۸۰ گيگابايت در حال توسعه است . در حال حاضر ما در حال رسيدن به سرعت ۸۰ گيگابايت در فيبر نوري هستيم و زماني كه اين سرعت فيبر نوري در تهران افزايش يابد طبيعي است كه در شهرهاي ديگر نيز اين ارتباطات از منازل و ادارات مي  تواند روي فيبر نوري بيايد. اين مورد مي تواند بستر ارتباطات مورد نياز يك مكان به عنوان شهر يا شهرك الكترونيكي باشد.
* در حال حاضر اروپا به نام اروپاي الكترونيكي شناخته شده است، آيا مي توان انتظار داشت كه نه اين كه كل شهر تهران بلكه تنها ثبت نام دانشگاه ها الكترونيكي شود؟
- بحث اروپاي الكترونيكي در واقع همان توسعه IT در تمام زواياي فعاليت هاي مختلف اروپا است، كه خوب طبيعي است تا تهران به اين مرحله برسد و اينچنين نتيجه اي را بگيرد چند سالي طول خواهد كشيد. اما خيلي بسترها ايجاد شده است و جهت گيري ها مانند ساير كشورها مشخص شده است. وزارتخانه ها در حال انتقال سرويس هاي خود به صورت الكترونيكي هستند و اين موارد كم كم در تهران راه اندازي خواهد شد و در نهايت IT  در تهران توسعه چشمگيري پيدا خواهد نمود.
* رابطه نرم افزار با سخت افزار به چه صورت مي باشد و آيا در زمينه شهر الكترونيكي ما از همين امكانات و ساختارهايي كه موجود است استفاده خواهيم نمود؟
- شايد كه پيشي گرفتن نرم افزار و سخت افزار از هم خيلي معني نداشته باشد. هميشه نرم افزار و سخت افزار يك نوع انطباق و توسعه  همگوني با هم دارند، هر چند توسعه و تكنولوژي نرم افزاري امروزه بيشتر از توسعه سخت افزاري است. اگر شما سوئيچ هاي مختلف ارتباطي، موبايل و ديتا را بررسي نماييد، متوجه مي شويد كه با نسل هاي جديد فرقي كه دارند اين است كه Upgrade مي شوند. تكنولوژي پيشرفت پيدا مي كند، نرم افزار ها توسعه مي يابند و در نتيجه توسعه پيچيده تر و سريع تر و ارزان تر مي شود. بحث اصلي اين است كه ما چقدر مي توانيم از اين دو توليد اطلاعات داشته باشيم و بستري كه ايجاد مي كند تا چه حدي در مسائل شهري، فرهنگي و سياسي كاربرد دارد. اين مسئله به ميزان توسعه كشور در بحث IT بر مي گردد. دو بحث نرم افزار و سخت افزار نه تنها ارتباط تنگانگي با هم دارند، بلكه توانسته اند كاربردهاي مختلف را تعريف كنند و مجموعه ها را مكانيزه نمايند.
* مقدار حجم اطلاعاتي كه در ثانيه، شركت ديتا به كل كشور سرويس مي دهد چقدر است؟
- اين موضوع دو بحث را شامل مي شود: يكي اين كه ديتا تا چه سرعتي مي تواند به كاربران سرويس  دهد و ديگر اين كه كشور از چه ميزان پهناي باندي برخوردار است. در واقع مشتركين كشور با همين شبكه حاضر تا ۲MB يا ضريب آن مي توانند به شبكه متصل شوند اين شامل هر ۲۷۹ شهر مي شود. در حالي كه ارتباطات بين المللي در يك ماه آينده به ۴۵۰ MB توسعه پيدا مي كند، كه در واقع در حال حاضر ما يك سوم اين ظرفيت را دارا مي باشيم و معادل همين نيز توسط بخش خصوصي ارائه مي شود. (يعني رقمي در حدود MB ۳۰۰).
البته مشتركين ديتا بسيار زياد هستند و پاسخگويي به آنان كار بسيار دشواري است و فعاليت هاي گسترده اي در بخش هاي خصوصي نيز صورت مي گيرد. عمده مشكل مردم به علت نبودن امكانات است كه در برنامه آتي حل خواهد شد.