جوزف كلمن مترجم:محسن پيريايي
زمانيكه در اوايل سال جاري بيش از ۲۰۰ آموزگار ژاپني از اداي احترام نسبت به پرچم و سرود ملي در جشن هاي مدارس دولتي توكيو خودداري كردند، جريمه بسيار سنگيني در انتظارشان بود. دستمزد آنها موقتاً قطع شد، مورد سرزنش هاي ملال آوري قرار گرفتند و مجبور شدند تا بصورت كتبي به اشتباهات خود اعتراف كنند.
اين روحيه جديد، رسمي و اجباري ميهن پرستانه، اخيرا ًدر يك پايگاه نظامي نيز به نمايش گذاشته شد، كودكاني كه با پوشيدن لباس نظامي، در يك بازي جنگي كامپيوتري اهداف خود را به پودر تبديل مي كردند در واقع به تقويت روحيه ميهن پرستانه خود مي پرداختند.
زيارتگاه ياسوكاني در توكيو يادآور افتخار ملي بازسازي شده ژاپني هاست، مكاني كه هم اكنون (۸ اكتبر) نخست وزير و ديگر اعضاي كابينه به منظور بزرگداشت مقام كشته شدگان ژاپني جنگ جهاني دوم، بازديد رسمي سالانه خود را از آنجا انجام مي دهند.
شش دهه بعد از پايان جنگ دوم جهاني، وطن پرستي در ژاپن در حال احيا شدن است. بعد از شكست سال ،۱۹۴۵ ژاپني ها در كلاس هاي درس، پادگان ها و دهليزهاي قدرت، مزيت اقتدار، غرور و علاقه ملي را در كنار برخورداري از آزادي هاي گسترده تر،تحسين مي كنند. اين روند بازسازي غرور ملي در اوايل سال جاري با اعزام نيروهاي نظامي ژاپن به عراق تسريع شد، هر چند كه به قيمت ناديده گرفتن قوانين مقرر سال هاي پس از جنگ دوم جهاني تمام شد، مقرراتي كه طي آن ژاپن نظامي گري را ملغي اعلام كرده بود.
در يك اقدام جالب توجه ديگر، سال گذشته رأي دهندگان در توكيو با اكثريت قاطع آرا شينتارو ايشيهارا، يكي از مشهورترين ناسيونالست هاي ژاپني را مجدداً به سمت فرماندار خود انتخاب كردند. وي يكي از ستيزه جوترين مولفيني است كه كتابش در سال ۱۹۸۹ با عنوان «ژاپني كه مي تواند نه بگويد» بسيار فروش داشت.
عده زيادي عقيده دارند كه اعزام نيروهاي نظامي ژاپني تحت عنوان واحدهاي بشردوستانه به عراق به منظور پيوستن به نيروهاي ائتلاف به رهبري آمريكا، نقض قانون اساسي ژاپن است و مي تواند اين كشور را به سمت جنگ ديگري بكشاند. علاوه بر اين، مسئله تازه تري نيز وجود دارد كه بنوبه خود مي تواند باعث تنش بيشتري شود. چين و كره جنوبي نسبت به ديدار جونيشيرو كويزومي، نخست وزير ژاپن از زيارتگاه ياسوكاني اعتراض كرده اند. براساس رأي يك دادگاه در سال جاري، ژاپني ها قانون جدايي مذهب و دولت را نقض كرده اند. كويزومي نذر كرده تا عبادتش را در اين عبادتگاه ادامه دهد، ژاپني هاي زيادي آرزو دارند تا كشورشان را در حال گسترش صلح و آرامش در جهان ببينند، آنها از برخورداري از آزادي هاي گسترده تري كه با كمك آن بتوانند بدون نظامي گري غرور ملي شان را به تصوير بكشند لذت مي برند. اما درعين حال، آنها مي دانند كه در زمان جنگ بيشتر عقايد و نظرات بوسيله رهبران جنگ به طرز ماهرانه اي كنترل شده و شكل داده مي شوند. ژاپني ها در حسرت يك ميهن پرستي آلوده نشده به گذشته امپرياليستي مانده اند.
تحولات استراتژيك ژاپن در ۱۲ سال گذشته، از زمانيكه اين كشور در مأموريت هاي حفظ صلح شركت كرده و همكاري هاي نظامي خود را با ايالات متحده تقويت كرده است، بخصوص پس از حملات ۱۱ سپتامبر، از طرف واشنگتن مورد استقبال بيشتري قرار گرفته است. اين روابط نزديك، نياز به يك مديريت همراه با مراقبت در مقابل حساسيت هاي همسايگاني مانند چين ، كره شمالي و جنوبي دارد. بويژه اينكه چين به صراحت در مورد ديدار از معبد ياسوكاني اعتراض كرده است.
بمنظور فرونشاندن جو بيزاري از جنگ در ميان عموم مردم ژاپن، دولت و ارتش با كنترل كامل اوضاع به دنبال ترسيم چهره اي غيرتهديدآميز از غرور ملي ژاپن تحت عنوان نيروهاي دفاع مشروع هستند. آمارها نشان مي دهد كه اكثريت ژاپني ها مخالف صف آرايي در مقابل عراق هستند و به همين دليل دعاوي حقوقي فراواني را در مورد فعاليت هاي دولت ژاپن در اين زمينه مطرح كرده اند.
كويزومي و ديگر دولتمردان ژاپني معتقدند كه قانون اساسي جنگ گريز ژاپن كه ۵۷ سال است بدون تغيير باقي مانده، قانوني است كه به دليل شكست ژاپن از ايالات متحده در پايان جنگ دوم جهاني ترسيم شده و به منظور اجازه دادن به ارتش براي پيوستن به نيروهاي چند مليتي آنسوي آب ها بايد اصلاح شود. همچنين از ساختار قانون آموزش و پرورش ژاپن انتظار مي رود تا دستورالعمل هايي را براي تعليم مفاهيم ميهن پرستانه ارائه نمايد. اما اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه سايه سنگين حملات اتمي به هيروشيما و ناگازاكي در آگوست ،۱۹۴۵ همچنان بر روند تصميم گيري در ژاپن تأثير گذار است.
منتقدين معتقدند كه توكيو قصد دارد بوسيله عذرخواهي و اعتراف به بي رحمي هاي گذشته خود از تاريخ ستيزه جوي خود فاصله بگيرد. بهر حال اين گذشته حل نشده مي تواند مسائل ساده اي مانند پرچم و سرود ملي را به مشكلات پيچيده اي تبديل كند.
هنگاميكه هينومارو، پرچم ملي ژاپن، با نواختن سرود كيميگايو كه در سال ۱۹۹۹ بعنوان سرود ملي رسمي و در تمجيد از امپراتور انتخاب شده بود، به اهتزاز درآمد، مخالفت ها بالا گرفت. علت اين مخالفت ها، همراهي اين سمبل ها با ارزش هاي زمان جنگ بود. مقامات، بعضي از منتقدين را با اطمينان دادن به اينكه دانش آموزان ژاپني هيچگاه مجبور نخواهند بود، تا به ارزش هاي زمان جنگ افتخار كنند، ساكت كردند. اما سركوب اينگونه افكار در سال هاي اخير نشان از پوچ بودن اين وعده ها دارد.
هيأت مديره مدارس دولتي توكيو اكتبر گذشته رهنمودي را منتشر كرد كه به معلمان دستور مي داد تا از فرامين اطاعت كنند. اكثريت قاطع معلمين نيز چنين كردند اما در حدود ۲۵۰ نفر، در جشن هاي مدارس با اين دستورات مخالفت كردند و مورد توبيخ قرار گرفتند، حقوق آنها موقتاً قطع شد و در صورت تكرار تهديد به اخراج شدند. معلمان با اين سياست مخالف هستند و يكي از دادگاه هاي توكيو نيز اخيراً به منظور پايان دادن به مجازات هاي معلمين، بررسي اين دعاوي را به حالت تعليق درآورد.
معلمين معترض مي گويند آنها مشكلي با احترام به ژاپن ندارند، برخي از آنها اصرار دارند كه دولت اقدام به تعويض پرچم و سرود ملي كند اما احترام به اين پرچم و سرود ملي جديد هم نبايد براي عموم اجباري باشد.
تلاش ژاپن براي يافتن راه جديدي كه با پيمودن آن بتوان عظمت كشور را بعنوان يك دولت مستقل و البته بدون رواج دوباره جنگ، ارتقاء داد، همچنان ناكام است. دليل اين مسئله شايد نوعي نقص مزمن سياسي و يا كمبود خواست سياسي باشد.
بنظر مي رسد موضع جديد و داراي اعتماد به نفس ارتش ژاپن، بيشتر از اينكه محصول يك استراتژي گسترده ملي باشد واكنش عملگرايانه در مقابل چالش هاي سريع عصر پس از جنگ سرد باشد. احتمالاً فقط اتحاد با واشنگتن مي تواند از ژاپن در برابر يك چين احيا شده و يك كره شمالي متخاصم محافظت كند.
