علي شاكري
بيست و سومين دوره رقابت هاي بسكتبال قهرماني مردان آسيا هفته پيش در دوحه قطر با چهاردهمين قهرماني تيم چين به پايان رسيد و تيم هاي لبنان و قطر حريفان هميشگي ايران در منطقه غرب هم در اين بازيها دوم و سوم شدند. اين سه تيم به عنوان نمايندگان آسيا سال آينده در مسابقات قهرماني جهان ۲۰۰۶ ژاپن حاضر خواهند بود و تيم ملي بسكتبال ايران هم با همه سروصداي راه انداخته پيرامون خود و حضورش در مسابقات جهاني حسرت به دل ماند!
بلندقامت ترين تيم تاريخ بسكتبال ايران با همه اميدي كه به موفقيت آن مي رفت در خاتمه نه تنها برآورنده انتظارات نشد بلكه با يك پله سقوط نسبت به دوره قبل در «هاريين» چين در جاي ششم ايستاد تا همچنان دلخوش به مقام چهارم سال ۱۹۹۳ جاكارتاي اندونزي باشيم.
بهترين دستاورد بسكتبال ايران طي ۱۲ دوره حضور از ۲۳ دوره از مسابقات قهرماني آسيا همين مقام چهارمي است كه ۱۲ سال پيش در روز و روزگاري كه هيچ ادعايي در اين عرصه نداشتيم به دست آمد و حالا درست در دوره ادعاي ما با پشتوانه قهرماني در رده هاي جوانان و اميدهاي قاره زيردست تيم هايي ايستاده ايم كه به لحاظ تاريخي فرسنگ ها بين بسكتبال ايران و اين كشورها فاصله است. رشته اي كه در المپيك ۱۹۴۸ لندن حاضر بود و در نخستين حضور خود در بازيهاي آسيايي ۱۹۵۱ دهلي مدال برنز گرفت و حالا ليگ برتري به تعداد ۱۶ تيم همپا با فوتبال و واليبال دارد. چنين بود كه مقام ششمي آسيا در دوران طلايي اين ورزش حتي واكنش محمود مشحون رئيس فدراسيون بسكتبال را نيز به همراه داشت و او با صداقت و روحيه ورزشي عنوان كرد: اين عنوان هرگز با توانايي هاي كنوني بسكتبال ايران همخواني نداشت. واقعيت آنكه برنامه ريزان بسكتبال ما پس از موفقيت هاي درخشان در رده هاي جوانان و اميدها در محاسبات خود دچار اشتباه شدند و ديدگاه آنان در رده بزرگسالان و مكانيسم حاكم بر اين رده در ميان مدعيان آسيايي غلط از آب در آمد.
نگاه جدي تر به بسكتبال
بسكتبال آسيا تا قبل از مرزبندي رايج كه از سوي كنفدراسيون قاره كشورهاي عضو را به پنج منطقه تقسيم كرد، چندان پويايي لازم را نداشت و از يك دهه پيش بود كه با به اجرا گذاشتن اين سياست جديد كشورها به تكاپو افتادند تا نگاه جدي تري به اين ورزش داشته باشند. در دهه هاي ۶۰ تا ۹۰ همه بسكتبال آسيا در شرق آسيا خلاصه مي شد و تيم هاي ساير مناطق از جمله ايران هيچ نقشي در معادلات قدرت آن روزها نداشتند.
در دوره هاي اوليه به نوعي اين بازيها فقط كشورهاي شرق آسيا مثل چين تايپه، ژاپن، كره و فيليپين را در بر مي گرفت و دامنه آن با حضور ايران از سال ۱۹۷۳ و چين از سال ۱۹۷۵ ابعاد وسيع تري يافت. در طول نزديك به نيم قرن با گسترش بسكتبال، استقبال تيم هاي آسيايي به اندازه اي افزايش يافت كه كنفدراسيون بسكتبال قاره را وادار كرد تا با ايجاد فيلتر و تقسيم بندي مناطق درصدد مقابله با هجوم تيم ها برآيد. شيوه اي كه چندين بار باعث شد تا تيم ملي و نمايندگان باشگاهي ما با متوقف شدن در سد حريفان منطقه اي قادر به حضور در مرحله نهايي نشوند.
تا قبل از اجراي سيستم جديد شركت تيم هاي آسيايي به سختي امروز نبود و تقريبا همه تيم ها مي توانستند شانس خود را براي كسب مقام امتحان كنند. در دهه اخير با مرزبندي بوجود آمده و حضور تيم ها در كنكور بازيهاي انتخابي و عيان شدن عيار قدرت تيم ها شانسي بودن كسب مقام به پائين ترين حد خود رسيده است و تيمي برحسب تصادف كمتر مي تواند سر از سكو و مقام مثل گذشته درآورد.
تغيير استانداردها
با گذشت زمان و پيشرفت تكنولوژي و كوچك شدن جهان به تدريج كشورهاي آسيايي با روي آوردن به استانداردهاي جهاني و جذب بازيكنان بلندقامت و راه اندازي ليگ حرفه اي و ورود بازيكنان خارجي به ديدگاه تازه اي رسيدند. اگر تا دهه هاي قبل فيليپين، كره و ژاپن با اتكا به سرعت در بسكتبال آسيا خودي مي نماياندند، امروز ديگر در سايه اين فاكتور كاملا محو قدرت حريفان شدند.
امروز كشورهايي در بسكتبال قاره آسيا مطرحند كه در دل ليگ هاي منظم به كشف استعدادهاي بلندقامت همت مي گمارند و با استفاده از دانش روز بسكتبال علم را به استخدام ورزش درآورده اند.
چين، لبنان، قطر و تا حدودي ايران از اين دسته اند. ديگر خبري از ژاپن، فيليپين، هنگ كنگ، كره جنوبي و چين تايپه نيست و چين هم اگر همچنان به حفظ موفقيت گذشته خود نايل آمده است، چيزي نيست جز راهي كه قدرت هاي مطرح اين رشته در جهان مي روند.
پروسه ناموفق
تيم ملي بسكتبال ايران بلافاصله در پايان ليگ برتر دوره پيش برنامه هاي خود را براي حضور در مسابقات قهرماني آسيا و راهيابي به مسابقات قهرماني جهان با حضور در تورنمنت جام خليج فارس آغاز كرد.
مسابقاتي كه هرگز سنگ محك مناسبي به دليل نبود تيم هاي خارجي نبود و رودررو قراردادن اين تيم با تيم بازيكنان منتخب خارجي حاضر در ليگ برتر هم پيامد مثبتي به همراه نداشت.
حضور در بازي هاي كشورهاي اسلامي شايد بهترين ميدان تداركاتي براي تيم ملي بود. در عربستان نيز تيم ايران هرگز در اندازه هاي خود ظاهر نشد، هرچند در پايان بر روي سكوي سوم ايستاد. شكست در مقابل جمهوري آذربايجان و الجزاير نخستين نشانه هاي اختلاف بروز كرده بين بوسنياك سرمربي صربستاني تيم با مدير تيم هاي ملي بود. تا آن روز همواره از كوچ قومي و استعدادهاي اين مربي خارجي به نيكي ياد مي شد، بازشدن مشت هاي بوسنياك در جده و همان دو شكست كافي بود تا مسئولان بسكتبال نارضايتي خود از نحوه بازي گرفتن او از بازيكنان را ازجمله دلايل ناكامي تيمي قلمداد كنند كه شايسته دستيابي به عنواني بهتر بود.
تاوان سنگين مدارا با بوسنياك
با وجود نتايج نه چندان خوب تيم ملي در بازي هاي كشورهاي اسلامي نه تنها از شعاع عمل بوسنياك با وجود مورد انتقاد واقع شدن كاسته نشد، بلكه او همچنان در راس تيم هاي اميد و ملي ماند و به كار خود ادامه داد. درحالي كه به نظر مي رسيد پس از آن بازي ها مسئولان فدراسيون با تغيير ديدگاه خود نسبت به عملكرد ضعيف «بوسنياك» با كاهش مسئوليتش واكنش نشان دهند كه در عمل عدم اقدام آنها در اين زمينه به نوعي مدارا با او بود. مدارايي كه بسيار گران تمام شد و با رفتن او از تركيه به كشورش و درست به هنگامه آغاز مسابقات قهرماني آسيا صدمه سنگيني به لحاظ روحي به تيم ملي وارد كرد. هرچند كه خود «بوسنياك» پس از خروج و نيمه تمام گذاشتن ماموريتش در ايران در گفت و گو با خبرگزاري «ايسنا» گفت: به دليل به تنگ آمدن از دخالت اطرافيان در كارش مجبور به انتخاب اين راه شد. البته او پيش تر نيز در زمستان سال ۸۳ و در گفت وگوي اختصاصي با همشهري به نوعي حرف از دخالت به ميان آورد و اعلام داشت كه «نناد ترايكو ويچ» هم او را به همين دليل از حضور در ايران و كار با تيم ملي بر حذر داشته بود.
واقعيت آنكه بسكتبال ايران در طول تاريخ تجربه خوبي در استفاده از مربيان خارجي نداشت و كمتر شاهد اقامت بيش از دو سال يك مربي خارجي در اين رشته ورزشي بوده ايم. «نناد ترايكوويچ» كه بنا به اعتقاد مسئولان بسكتبال و مربيان اين رشته از توانايي و دانش بالايي نيز برخوردار بود بيش از يك سال دوام نياورد و بوسنياك هم سرنوشتي دردناك تر از ساير همتاهاي خارجي خود پيدا كرد.
ايزدپناه فاقد تجربه لازم
پس از رفتن «بوسنياك» مسئولان فدراسيون بسكتبال بهترين گزينه را براي جانشيني سرمربي خارجي در چهره محمد مهدي ايزدپناه ديدند. دستياري كه در طول حضور بوسنياك در ميان مربيان ايراني حاضر در كادر فني تيم ملي بزرگسالان ايفاگر نقش اول بود. اما واقعيت آنكه ملي پوش اسبق بسكتبال كارنامه درخشاني نسبت به ساير همتاهاي خود مثل مصطفي هاشمي و مهران شاهين طبع نداشت كه هركدام آنان چه در تيم ملي و چه در تيم هاي باشگاهي موفق تر از او ظاهر شده بودند. او حتي سال گذشته با پيكان با جمعي از برترين هاي بسكتبال ايران هم جايگاهي بهتر از سومي نتوانست دست و پيدا كند. مهم ترين عنصري كه مربي سابق تيم جوانان در مسابقات پر اهميتي چون قهرماني مردان آسيا كم داشت عنصر تجربه بود.
شكست برابر تيم هايي چون كره جنوبي و به خصوص ژاپن را نمي توان فقط به نبود انسجام تيمي و ناهماهنگي ربط داد و بدون شك عدم استراتژي صحيح و كمبود تجربه بيشترين دخالت را در پذيرش اين دو شكست داشت. شك نكنيد كه اگر تيم ايران در روي نيمكت از مربيان باتجربه تر و مربياني كه مي توانستند ارتباط منطقي و نزديك تري با اعضاي تيم برقرار مي كردند مطمئنا نتايج بهتر از مقام ششمي از خود به جاي مي گذاشت، نكته اي كه اكثر كساني كه از نزديك بازي هاي تيم ملي را ديده اند بر اين نكته صحه مي گذارند.
البته نكات برشمرده بالا بخشي از عوامل ناكامي تيم ملي بسكتبال را در مسابقات قهرماني آسيا تشكيل مي دهد و منتظر مي مانيم تا ببينيم كميته بررسي شكست تشكيل شده در فدراسيون بسكتبال چه عوامل ديگري را اعلام مي دارد. خوشبختانه مديران بسكتبال ايران در واكنش هاي اوليه خود نشان دادند كه به دنبال توجيه شكست نيستند، اما برخي ها با عوض كردن بازي و با تمام تلقي كردن قصه مسابقات قهرماني آسيا خيلي زود قصد بستن پرونده اي را دارند كه موشكافي در آن مي تواند به بسياري از مشكلات كنوني اين ورزش و رسيدن به سرمنزل مقصود كمك كند.
بازيكنان ايران در يك نگاه
مهين گرجي از جمله همكاران مطبوعاتي است كه در اكثر رويدادهاي مهم آسيايي بسكتبال حاضر است. ديدگاه او را با اشرافي كه در اين رشته دارد در مورد نفرات تيم ملي بسكتبال در بيست و سومين دوره مسابقات قهرماني مردان آسيا مي خوانيد. او يكي از تماشاگران پروپا قرص اين رويداد مهم قاره اي بود.
* مهدي كامراني: او خوب بازيسازي مي كرد و برحريفان فشار وارد مي ساخت، اما برخلاف هميشه درصد پاس هاي اشتباهش بسيار بالا بود. در يكي از دو بازي سرنوشت ساز تمركز هميشگي را نداشت و در يكي دو مورد هم از او خوب استفاده نشد. او در مجموع ۴۸ امتياز براي تيم ايران به دست آورد.
* سعيد تابش نيا: كاپيتان تيم ملي فرصت چنداني براي هنرنمايي پيدا نكرد در سه الي چهار مرتبه اي كه به عنوان يار تعويضي به ميدان رفت تأثير خاص خود را گذاشت.
بازي با ژاپن تنها ديداري بود كه تابش نيا به عنوان يار اصلي در ميدان حاضر شد.
* محمد شاهسوند: او هر چه در بازي با تيم هاي متوسط و ضعيف بهترين چهره را از خود به نمايش مي گذارد، مرد بازيهاي بزرگ نيست. او در بازي با چين در كمتر از يك دقيقه ۳ بار مرتكب فول شد. بازيكني كه در بازي با ازبكستان يك ستاره تمام عيار بود، در بازي هاي نزديك هرگز قادر به استفاده از همه توانايي هاي خود نيست.
* صمد نيكخواه بهرامي: او تأثيرگذارترين بازيكن ايران در دوحه قطر بود. بازيكني كه با ۸۳ امتياز بالاترين نمره را در نزد بازيكنان حاضر گرفت. او اگر آرامش خاطر داشته باشد، رقيبي براي خود نمي شناسد.
* ايمان زندي: بهترين و كم نوسان ترين نمايش را در جمع بازيكنان ايران داشت. ريتم بازي او بسيار جلب توجه مي كند. او همواره در پرتاب ها موفق عمل كرد.
* حميد آفاق: او بسيار خوب ظاهر شد و جواب بسياري از منتقدان خود كه اعتقاد به حضور او در تيم ملي نداشتند را داد. پرتاب هاي سه امتيازي آفاق عالي بود.
* آيدين نيكخواه بهرامي: حضور درخشان او ثابت كرد كه بي جهت زودتر از اينها به تيم ملي راه پيدا نكرد.
در ريباندها و پرتاب هاي سه امتيازي موفق ظاهر شد و هر گاه كه به ميدان رفت جواب اعتماد مربيان را داد، اما حيف كه كمي احساساتي است.
* پويا تاجيك: همچنان مشكل دفاعي دارد و اگر بر اين مشكل فائق آيد كارش بيشتر جلوه خواهد داشت. در مجموع بسيار با انگيزه بود و با وجودي كه از او درست استفاده نشد در ريباندها بسيار كمك حال تيم بود.
* جابر روزبهاني: بسيار نااميد كننده ظاهر شد. كمتر تن به كارهاي سخت مي دهد و به اندازه قامت بلندش نتوانست تأثيري در روند حركتي تيم ايران ايفاء كند. به نظر مي رسد كه در تيم ملي برنامه خاصي براي بازيكنان بلند قامت وجود ندارد. او كمتر نشاني از روزهاي خوب مسابقات جوانان آسيا در هند و اميدهاي قاره در تهران داشت.
* حامد حدادي: سايه اش هم ترس در دل حريفان ايجاد مي كرد وليكن خيلي ها را اعتقاد بر اين بود كه او نمي بايست در قطر در تركيب تيم ملي بود.
* حامد سهراب نژاد: در لحظاتي كه بازي گرفته شد، خوب نشان داد، اما هنوز قادر به استفاده از تواناييهاي خود نيست. خطاهاي زياد و عصبانيت ارزش كارهاي فني او را كاهش مي دهد.
* امير اميني: يك گارد مكمل خوب براي مسابقات نبود. هنوز توانايي بازي در رده بزرگسالان را ندارد. به خاطر همين تأثيرگذاري مسابقات اميدها را در تيم ملي بزرگسالان نداشت و به عنوان نفر دوم كمتر توانست عصاي دست مربيان باشد. او بيشتر ميل به نفوذ داشت و نتوانست وظيفه خود را در بازي سازي انجام دهد.
نتايج تيم ايران مقابل حريفان
* ايران ۶۱ _ چين ۷۶
* ايران ۸۴ _ ازبكستان ۴۳
* ايران ۶۵ _ تايوان ۵۷
* قطر ۷۹ _ ايران ۵۸
* ايران ۷۹ _ اردن ۶۴
* كره جنوبي ۸۷ _ ايران ۷۵
* ايران ۷۹ _ عربستان ۳۴
* ژاپن ۷۲ _ ايران ۶۱
