امين آزاد
يكي از روزهاي پاياني سال ۷۱ آسمان با غروب خورشيد بسيار زيبا بود اما براي خودروسازان آن روزها چندان زيبا نبود و به نظر مي رسيد خورشيد خودروسازان ايراني طلوع نكرده در حال غروب است درآن روزها خودروهاي كره اي به تعداد زيادي وارد ايران شده بود و مردم از هم سوال مي كردند خودروسازاني كه با ايران خودرو شروع به فعاليت كرده اند چگونه از همكاران ايراني خود اينقدر پيش افتاده اند؛ حال آنكه در آن سال ها ايران خودرو اندر خم داخلي سازي پيكان بود اما بالاخره فشار افكار عمومي كار خود را كرد و ايده قديمي خودروي ملي از زير خروارها خاك بيرون آمد و سمند متولد شد اما مدتي بعد انتقادها شروع شد كه اين خودرو در ايران طراحي نشده است و ... بله اين حرف تا حدودي درست بود تنها بدنه اين خودرو در ايران و به كمك مشاوران خارجي طراحي شده بود و پلات فورم اين خودرو پژو ۴۰۵ بود كه كمي تغير يافته بود. اين موضوع در هنگامي كه مشتريان تيزبين سمند كاپوت اين خودرو را بالا مي زدند و با آرم پژو برروي موتور خودرو برخورد مي كردند نمود بيشتري مي يافت آنها از هم مي پرسيدند خودروي ملي با موتور پژو ؟ اما در آينده نزديك موتور اين خودرو نيز با طراحي داخلي و با برند سمند وارد بازار مي شود اما آيا اين موضوع واقعيت دارد. براي دانستن جواب اين سؤال شايد خواندن داستان سمند و بعد موتور ملي چندان خالي از لطف نباشد.
شروع داستان
پرده اول
صنعت خودروي ايران پس از پايان جنگ يك دهه ركورد را تجربه كرده بود و همه از آن به عنوان صنعت مرده نام مي بردند و بسياري نيز عقيده داشتند، كارخانه هاي خودروسازي بايد تعطيل شوند و ضرورتي براي حضور صنعت خودرو در كشور وجود ندارد. در اين ميان اين صنعت دوباره راه خود را با پيكان شروع كرد و حال پس از واردات خودرو و ورود خودرو هاي متنوع كره اي فشار دوباره اي بر روي اين صنعت تشديد شده بود و اين سئوال مطرح شد: «چرا ما نمي توانيم خودرو طراحي كنيم و چرا حتي قيافه پيكان نيز مدت هاست تغيير نكرده است؟» از همه جالب تر آن بود كه پژو ۴۰۵ كه در ابتدا به صورت مونتاژ كامل وارد بازار مي شد، حتي اطلاعات فني اش در اختيار مهندسان ارشد ايران خودرو نيز قرار نمي گرفت.
طرح خودروي ملي كه ايده آن نيز چندان در ايران تازه نبود، دوباره پس از پايان واردات خودرو براي توليد يك پيكان جديد آغاز شد تا به همه اثبات شود ما هم مي توانيم مانند كره خودمان به طراحي خودرو بپردازيم. نخستين بار مردم در حاشيه بازي هاي فوتبال جام ملت هاي آسيا ۹۶ شاهد تيزري بودند كه نشان مي داد، طراحي خودروي ملي آغاز شده است.
در آغاز طرح خودروي ملي چندان مشكل به نظر نمي رسيد اما پس از شروع طرح عظمت آن كاملا مشخص شد. براي آغاز كار طراحي پلت فرم مطرح شد، هرچند در ابتدا اين كار غيرممكن به نظر مي رسيد، اما روش پروتن مالزي كه خودروي خود را با طراحي بدنه روي پلت فرم ميتسوبيشي قرار مي داد، انتخاب شد.
بعد از مدتي مشخص شد حتي طراحي بدنه نيز كار بسيار دشواري است در همين زمان در كشور تايوان شركت …فرست اتوميتو انگلستان طراحي نمونه اوليه خودرويي بر روي شاسي و قواي محركه خودرو پژو ۴۰۵ براي توليد در شركت تايواني را به پايان رسانده بود، ناگهان شركت تايواني ورشكست شد و شركت فرست اتوميتو كه براي طراحي خودرو بسيار هزينه كرده بود، اين طرح را به شركت هايي در ايران، آرژانتين و چين پيشنهاد كرد.
پرده دوم
اين پيشنهاد با اقدامات اوليه براي توليد خودروي ملي همزمان بود و ايران خودرو اين طرح را با اشتياق پذيرفت، مركز تحقيقات ايران خودرو با جمع آوري فارغ التحصيلان ممتاز دانشگاه هاي اميركبير، صنعتي شريف و چند دانشگاه صنعتي ديگر در ايران طراحي خودرو ملي را در كنار مشاوران خارجي شروع كرد.
طراحي شركت فرست اتوميتو براي ايران معايب فراواني داشت. اين خودرو اتاق نسبتا كوچك و ارگونومي متناسب با افراد كوتاه قد شرق آسيا داشت. كارشناسان مركز تحقيقات ايران خودرو در كناركارشناسان فرست اتوميتو و بعضي كارشناسان خارجي ارگونومي و تا حدودي سيستم تعليق را دوباره طراحي كردند، اين طرح را حتي تا امروز شايد بتوان جدي ترين طرح كارآموزي كارشناسان داخلي در زمينه طراحي خودرو قلمداد كرد.
در طرح سمند مهندسان ايراني به صورت مشترك با تيم خارجي به بررسي محاسبات مهندسي خودروي سمند پرداختند و طراحي بدنه با گروه فرست اتوميتو انگليسي و با همكاري گروهي از مهندسان آلماني، اتريشي، كره اي و ايراني آغاز شد. طراحي قالب در كره و داشپورت آن نيز با الهام از خودروهاي گروه فولكس واگن از سوي تيمي مشترك از مهندسان آلماني، اتريشي و ايراني طراحي شد.
در نهايت تغييراتي نيز در سيستم فنربندي و فرمان خودرو به دليل تغيير گرانيگاه ها و ايجاد تعادل انجام شد. خودروي سمند در ابتدا قرار بود، پيكان جديد باشد و جايگزين اين خودرو با همان قيمت شود اما با ادامه كار و مشخص شدن هزينه هاي فراوان قيمت خود را به گونه اي افزايش يافت كه ديگر نمي توانست جايگزين پيكان شود. در ضمن بايد تيراژ اين خودرو براي رسيدن قيمت آن به حول و حوش ۹ ميليون تومان به ۲۰۰ هزار دستگاه در سال مي رسيد.
تيراژ اين خودرو بعد از چهار سال به نصف ۲۰۰ هزار دستگاه رسيده است و در نهايت اسم آن به x7 و سمند تغيير كرد. اين خودرو به دليل نشان ايراني آن مورد قضاوت هاي مختلفي قرار گرفت. عده اي آن را خودروي اسطوره اي مي دانند و عده اي براين عقيده اند پژو ۴۰۵ بسيار بهتر است اما به دليل اطلاع رساني نامناسب مدل هاي جديد خودرو معمولا اطلاعات درستي از خودروهاي جديد وجود ندارد. اين در حالي است كه مدل هاي جديد خودرو در اروپا بارها از سوي رسانه هاي مختلف امتحان مي شود.
در آغاز طرح خودروي ملي چندان مشكل به نظر نمي رسيد اما پس از شروع طرح عظمت آن كاملا مشخص شد. براي آغاز كار طراحي پلت فرم مطرح شد ، هرچند در ابتدا اين كار غيرممكن به نظر مي رسيد، اما روش پروتن مالزي كه خودروي خود را با طراحي بدنه روي پلت فرم ميتسوبيشي قرار مي داد ، انتخاب شد
* اما واقعيت هاي فني سمند چيست؟
بدنه خودرو۱.۵ برابر بيشتر از پژو ۴۰۵ نقطه جوش دارد. وزن خودرو نيز حدود ۲۰۰ كيلوگرم سنگين تر از پژو ۴۰۵ است. پلات فرم پژو ۴۰۵ و سمند تقريبا مشابه است اما در خودروي سمند پلات فرم در زمينه سيستم فرمان و تعليق تا حدودي اصلاح و توسعه يافته تر است. اين خودرو در انگلستان از سوي شركت …مايرا… استانداردهاي ايمني را كسب كرده و به گفته بعضي از كارشناسان ايران خودرو سمند آيروديناميك تر از پژو ۴۰۵ است.
اشكال اصلي اين خودرو بر روي ترمز و اشكال ترمزگيري و صداي ناشي از ترمزگيري است. البته ايران خودرو مدعي است كه سمندهاي مدل جديد اين مشكل را ندارند. بدنه اين خودرو در سال هاي گذشته سر و صداي زيادي داشت كه علت هم مهار نكردن قاب ستون هاي كناري بود.
اين خودرو با آنكه نخستين تجربه ايران در زمينه طراحي بوده ولي با مشاركت مهندسان ايراني در كنار مشاوران خارجي سبب كارآموزي جدي شده است. ساخت داخل بالاي اين خودرو در ابتدا و انتخاب بهترين قطعه سازان و حركت آنها براي توليد قطعات اين خودرو و طراحي بعضي از قطعات به صورت مجدد در كنار قطعه سازان داخلي جهشي را در صنعت خودروي ايران به وجود آورد. همين خودرو با ساخت داخل بالاي ۷۰ درصدي توليد شد به اين دليل بهترين قطعه سازان داخلي انتخاب شدند و در اين زمينه سرمايه گذاري هنگفت نيز انجام شد. براي طراحي خطوط توليد كارهاي عجيب و در عين حال طاقت فرسايي صورت گرفت، پردازنده هاي كامپيوتري به كار رفته در ماشين آلات عظيم كارخانه آن قدر قوي بود كه فروش آنها به خاطر ممنوعيت فروش تكنولوژي با كاربردهاي نظامي منوط به تاييد كابينه انگلستان شد.
خط رباتي با همكاري كارخانه هاي كره اي ساخته شده و امكانات نرم افزاري و قطعات الكترونيك آن نيز از شركت زيمنس تامين شد.
پرده سوم
بعد از طراحي سمند و هزينه سر سام آور پروژه اين بحث مطرح شد كه چگونه بايد اين پروژه ادامه يابد و چگونه بايد مسير خودروساز شدن حفظ شود حال آنكه كاتريناي جهاني سازي در راه ايران بود و اين سوال مطرح مي شد كه آيا مي شود هم وارد بازار جهاني شد و هم خودروي ملي داشت؟ اين سوالات با بركناري مدير عامل ايران خودرو در سال ۸۱ همراه شد و دو دستگي در صنايع خودروسازي افزايش يافت ؛خودروي ملي يا مشاركت با خودروسازان خارجي ؟
يك نظريه مي توانست به اين تنشها پايان دهد. راه تركيبي اما بعد از مطرح شدن اين راه باز هم كنش بين دو گروه ادامه داشت و درست در اين كنشها دو پروژه كه تفكر راه تركيبي را دنبال مي كرد استارت خوردو در آخرين روزهاي سال ۸۲ قرار داد موتورملي و ال ۹۰ منعقد شد.
پرده چهارم
كيلومتر شش جاده مخصوص كرج ساختمان عجيبي خود نمايي مي كند ساختماني كه بالاي سر در آن شاتون و پيستونهايي خود نمايي مي كند .داخل ساختمان كه مي شوي جمعي از مهندسان جوان را مي بيني ؛مهندساني كه در حال طراحي موتور ملي هستند .جواناني كه بسياري از آنها راكسي در گذشته قبول نداشت ولي اين گروه جوان مي خواهند ثابت كنندكه مي توانند موتور ملي را طراحي كنند.
اين گروه هم اكنون در حال طراحي موتور ۱.۴ليتري از خانواده موتور ملي هستند و موتور اول كه حاصل كار آنها در كنار مهندسان مركز تحقيقات موتور آلمان است به زودي بر روي خودروي سمند نصب مي شود.
جزئيات پروژه موتور ملي
بر اساس پروژه مشترك مركز تحقيقات موتور ايران خودرو با مركز تحقيقات موتور آلمان، مجموعه خانواده موتور ملي در حال طراحي است كه اولين نسل از اين موتورها به انتهاي مرحله طراحي رسيده است و به زودي به توليد انبوه خواهد رسيد.
بر اساس طرح مشترك بين اين دو مركز، موتور اول توسط طرف آلماني طراحي شده و مهندسان ايراني در اين بخش طراحي موتور را مي آموزند. در موتور دوم كه يك موتور ۱۷۰۰ سي سي توربوشارژ دار است، طراحان ايراني و آلماني كار طراحي را به صورت مشترك انجام مي دهند و در موتور سوم كه يك موتور ۱۴۰۰ سي سي است، مهندسان ايراني موتور را طراحي كرده و مهندسان آلماني نقش نظارتي دارند.
۱۲ درصد از كل توليد اين موتور به منظور نصب بر روي خودروهاي سمند صادراتي پيش بيني شده است. بازار هدف براي اين خودروها در ۳۰ كشور در مناطق خاورميانه، آسياي مركزي، منطقه قفقاز، اروپاي شرقي و اروپاي جنوبي است.
گفتني است موتور ملي با كد ef7 داراي حجم موتور ۱.۷ ليتري و تنفس طبيعي، با ۱۰۰ سي سي حجم موتور كمتر نسبت به موتور حال حاضر سمند كه طراحي گروه psa فرانسه است، در حالت كار با بنزين ۲۰ درصد و در حالت استفاده از گاز حتي از موتور كنوني سمند بنزين سوز توان بيشتري دارد.
اتاق احتراق اين موتور براي گاز طبيعي طراحي مي شود، اما توانايي كاركرد با بنزين را نيز خواهد داشت.
قدرت موتور ۱.۷ ليتري در حدود ۱۱۰ اسب بخار هدف گذاري شده كه موتور مجهز به توربو شارژ قدرتي معادل ۱۵۵ اسب بخار دارد، موتور۱.۴ ليتري نيز قدرتي در حدود ۸۵ اسب بخار دارد. اين موتور در حالت گازسوز به دليل طراحي بر پايه گاز تنها پنج درصد افت قدرت خواهد داشت.
۸۰ درصد قطعات موتورهاي اين خانواده موتور مشترك هستند و موتور در ايران تكميل مي شود، البته بعضي قطعات از داخل و بعضي نيز از سازندگان جهاني تامين مي شود .
اين خانواده موتور داراي سيستم انژكتوري چند نقطه اي براي سوخت بنزين و گاز به صورت زمان بندي چهار تايي است. اين موتورها ۴ سيلندر خطي و داراي دو ميل سوپاپ به همراه سيستم متغير سوپاپ بوده و مغز هوشمند اين موتور كه وظيفه هدايت موتور را بر عهده دارد بر اساس فرهنگ رانندگي و شرايط آب و هوايي ايران طراحي شده است .
در سيستم هايي كه در ايران استفاده مي شود، پاشش سوخت به صورت دائم يا دوبه دو است. به اين صورت كه در هر دور چرخش ميل لنگ در دو سيلندر پاشش سوخت را انجام مي دهند، در صورتي كه يك سيلندر احتياج به سوخت دارد و به همين دليل تركيب سوخت و هوا با تركيب ايده آل فاصله دارد، اما در سيستمي كه در اين موتور استفاده خواهد شد، در موقع احتياج فقط براي يك سيلندر پاشش صورت مي گيرد كه اين امر يك تركيب ايده آل و در نتيجه كاركرد مناسب در موتور را سبب مي شود.
در محفظه احتراق با عدد تراكم۱۱.۵ موتور در شرايط مناسب با سوخت گاز كار مي كند و براي بوجود نيامدن ضربه در حالت بنزين نيز با خنك كاري مناسب و كنترل مقدار هوا به سوخت نوع مخلوط و كنترل شعله و سرعت و پيش روي شعله از بوجود آمدن ضربه جلوگيري مي شود.
نسبت هوا به سوخت در اين موتور متغير است در مواردي يك به ۱۴ و مواردي بسيار رقيق و يا غليظ شده كه اين موارد بر اساس دستور مغز هوشمند موتور و شرايط رانندگي و آب و هوايي خواهد بود. جرقه اين موتور نيز مانند سيستم هاي مدرن انژكتوري تك تك زده مي شود و توسط مديريت هوشمند بر اساس شرايط مختلف زمان بندي اعمال جرقه نيز متفاوت خواهد بود.
پرده آخر
كاتريناي جهاني سازي در حال نزديك شدن به ايران است و بسياري معتقدند اين طوفان صنعت خودرو را نابود مي كند و شعاري چون توليد خودروي ملي تنها يك اسطوره پردازي است .هزينه طراحي يك خودرو به طور متوسط يك ميليارد يورو است و احتياج به ورزيدگي فراواني دارد و براي حضور در بازارهاي جهاني و بازار رقابتي احتمالي آينده ايران و براي نفوذ به بازارهاي خارجي خودروهاي متنوع لازم است اما جالب است بازارهاي دنيا نيز تقسيم شده اند و براي ورود به آن بايد وارد زنجيره جهاني شد تمام اين مسائل سبب مي شود اين سوال مطرح شود آيا صنعت خودرو مي تواند به معني واقعي خودروساز شود يا آنكه ....
در حال حاضر صنعت خودروي ايران بدون داشتن استراتژي مشخص دچار روزمرگي شده است.
ادامه دارد
