شنبه ۲۸ مرداد ۱۳۸۵
نفت در اوجي غيرقابل كنترل
ترجمه: محسن ايماني
002850.jpg
يك سال پيش، رئيس جمهور ونزوئلا با لحن تهديد آميزي به كشورهاي بزرگ مصرف  كننده طلاي سياه هشدار داد كه «جهان ديگر بايد با نفت ارزان وداع كند». آن روزها هر بشكه نفت در ازاي حدود ۵۳ دلار مبادله مي شد. هوگو چاوز روز پنج شنبه ۲۰ آوريل سال جاري در لندن خاطر نشان كرده بود كه قيمت نفت مي تواند به ۱۰۰ دلار در هر بشكه برسد. چاوز اين پيش بيني خود را در جريان اجلاس اوپك در كاراكاس نيز تكرار كرد هر چند اوپك مسئوليتي در قبال افزايش قيمت ها ندارد. موج اخير افزايش قيمت ها مؤيد اين نكته است كه يك شوك نفتي جديد براي جهان محتمل است. البته يك شوك كه از نظر شدت و ماهيت متفاوت با شوك نفتي سال۱۹۸۰ خواهد بود. در آن سال تبعات انقلاب اسلامي ايران و آغاز جنگ عراق و ايران قيمت نفت خام را به بشكه اي ۸۹ دلار (به قيمت امروزي) رساند. وضعيت به قدري نگران كننده است كه قيمت نفت خام در رأس دغدغه هاي وزراي دارايي گروه ۷ قرار گرفته است. رهبران هفت كشور اصلي صنعتي جهان كنترل اين پديده را خارج از توانايي هاي خود مي بينند؛ پديده اي كه در كل پنج دليل دارد. اين گزارش به بررسي دلايل پنج گانه مي پردازد.
تنش عرضه- تقاضا
در حال حاضر اقتصاد جهاني توانسته است در برابر تب طلاي سياه مقاومت كند. مطابق گزارش صندوق جهاني پول، بهاي نفت در سال۲۰۰۶ مي بايست رشدي ۹/۴درصدي را تجربه مي كرد. با اين همه، صندوق جهاني پول از تبعات بعدي افزايش بهاي نفت كه از اوايل ۲۰۰۲ ميلادي سه برابر شده است، ابراز نگراني مي كند. همچنين براساس اعلام آژانس بين المللي انرژي با رشد ۸/۱ درصدي تقاضاي نفت خام، روزانه ۱/۸۵ ميليون بشكه نفت در جهان دادوستد خواهد شد. گروه ۷ از كشورهاي مصرف كننده تقاضا مي كند كه در بخش انرژي صرفه جويي كنند. گروه۷ تمايل دارد كه كشورهاي توليد كننده، نفت بيشتري استخراج كنند، هر چند اوپك (با توليد۴۰درصد) تأكيد مي كند كه به اندازه كافي نفت در بازار موجود است و كشورهاي عضو با حداكثر توان خود در حال استخراج نفت خام اند.در صورتي كه براي جبران افت توليد در مناطق پرخطر، ذخاير نفت خام تضميني وجود داشتند، از تبعات اين تنش ها كاسته مي شد. عربستان سعودي به تنهايي از چنين امكاني برخوردار است؛ حدود ۵/۱ ميليون بشكه نفت خام سنگين كه پالايشگاه ها چندان به دنبال آن نيستند.
سرمايه گذاري هاي پايين
كارشناسان غربي بر اين عقيده اند كه ظرفيت هاي توليد بسيار ناكافي اند. آنها كشورهاي پادشاهي حوزه خليج فارس را متهم به سرمايه گذاري كم در بخش نفت علي رغم درآمدهاي بي سابقه مي كنند. كشورهاي توليد كننده هر چند تلاش كمي در زمينه سرمايه گذاري دارند، اما بيشتر احتياط پيشه مي كنند چرا كه آنها مطمئن نيستند رفاه حاصل از درآمدهاي نفتي تا چه زماني دوام مي آورد و نيز از تدابير كشورهاي صنعتي براي حركت به سوي تنوع در منابع انرژي نگرانند. به اعتقاد برخي كارشناسان، كشورهاي توليد  كننده ۱۰ درصد از درآمدهاي نفتي خود را به سرمايه گذاري در صنعت نفت اختصاص مي دهند كه رقمي معادل ۳۰۰ ميليارد دلار در سال ۲۰۰۵ ميلادي بوده است. در سال ۲۰۰۶ اين رقم مي تواند به ۳۵۰ ميليارد دلار برسد.شركت هاي چند مليتي نيز با اين استدلال كه بخش اكتشاف در بسياري از مناطق نفت خيز دچار ركود جدي است، احتياط پيشه كرده اند. در برخي مناطق ظرفيت هاي لازم براي پالايش ايجاد نشده اند. بويژه در ايالات متحده، برخي قوانين و معيارهاي زيست محيطي (اضافه كردن اتانول به بنزين) مشكلاتي را براي بخش پالايش آن هم در آستانه مهاجرت هاي خودروسازان آمريكايي، فراهم كرده است.
عوامل ژئوپليتيك
گريگ پنينگتون، تحليلگر، معتقد است كه امسال توليد نفت خام در جهان وقفه هاي بسيار زيادي را تجربه كرده است: در عراق توليد غيرمنظم بوده و سطح آن پايين تر از دوران قبل از حمله آمريكاست. در نيجريه نيز به دليل حملات مكرر شورشيان عليه تأسيسات نفتي، ۲۰درصد از توليد كاسته شده است. چاد تهديد كرده است كه اگر بانك جهاني درآمدهاي نفتي بلوكه  شده اش را آزاد نكند، توليد نفت خام خود را (۲۵۰هزار بشكه در روز) به حالت تعليق در خواهد آورد. اما مهم ترين كانون تنش، مسئله ايران است؛ چهارمين توليدكننده جهاني در معرض تهديد نظامي آمريكاست.مركز مطالعات جهاني انرژي (CGES) در لندن، چنين ارزيابي مي  كند كه عواملي نظير جنگ (عراق)، شورش(نيجريه)، موانع سرمايه گذاري (ايران)، دخالت هاي دولت (روسيه) و بحران هاي سياسي داخلي (ونزوئلا و كويت) باعث يك كاهش روزانه ۲۰ ميليون بشكه اي از سال ۲۰۰۰ به بعد شده اند؛ اين ميزان كاهش يعني۱۰ درصد مصرف جهاني.
معاملات سهام
كلود مانديل، مدير اجرايي آژانس بين المللي انرژي، بر اين باور است كه بازار بورس باعث افزايش قيمت هاي نفت خام نبوده، بلكه در آن تأثير داشته است. واضح است كه با صعود قيمت ها سود بيشتري عايد سهامداران مي شود. مواد اوليه از جمله نفت خام از اين به بعد جايگاهي نظير سهام، تعهدات مالي و اموال غيرمنقول پيدا مي كنند.
خطر توفان ها
وضعيت آب و هوايي نيز بي تأثير نمي باشد. حدود ۱۰ماه پس از توفان كاترينا كه منجر به ويراني بخشي از تأسيسات زيربنايي خليج مكزيك شد، هنوز سكوها و پالايشگاه هاي جنوب آمريكا به وضعيت كاملاً  عادي برنگشته اند. در صورتي كه توفاني مشابه تا ماه سپتامبر بار ديگر اين منطقه استراتژيك را درنوردد، قيمت ها همچنان روندي صعودي طي خواهند نمود.
گراني ماده اي كه هنوز ناياب نشده است
روند صعودي بهاي نفت تا كجا پيش خواهد رفت؟ در ماه هاي اخير قيمت هر بشكه نفت خام به بهاي تاريخي بيش از ۷۱ دلار رسيد. ركورد قبلي در بورس نيويورك مربوط به سال ۲۰۰۵ ميلادي پس از ويراني هاي ناشي از گردباد كاترينا در زيرساخت هاي نفتي آمريكا بود.
برخي متخصصين مواد اوليه ارزيابي مي كنند كه قيمت هر بشكه نفت در كوتاه مدت به ۸۰ دلار برسد.
گفته مي شود كه ۴ تا ۵ دهه ديگر نفت تمام خواهد شد ولي در حال حاضر نفت ماده كميابي نيست. مديركل آژانس بين المللي انرژي، كلود مانديل معتقد است كه به هيچ وجه دنيا با كمبود نفت خام مواجه نمي باشد. افزايش تقاضاي جهاني نفت به خصوص توسط آمريكا و چين در حال حاضر به سقف ۸۵ ميليون بشكه در روز رضايت داده است. البته واقعيت اين است كه قدرت مانور توليد جهاني محدود است (حداكثر دو ميليون بشكه در روز) و اين در حالي است كه توانايي هاي برخي كشورها براي حفظ سقف توليدشان با ترديدهايي روبه روست.
ناآرامي هاي داخلي در چاد و به خصوص در نيجريه، اولين تأمين كننده در آفريقا، همچنين تنش هاي مربوط به ونزوئلا و عراق خلاءهايي را در بازار ايجاد كرده اند، اما وضعيت ايران نگران كننده تر از بقيه عوامل مي باشد. ايالات متحده و اروپايي ها بر ايران فشار مي آورند تا از برنامه هسته اش منصرف شود و اين احتمال وجود دارد كه ايران براي حفظ خود در برابر تحريم هاي اقتصادي يا حتي اقدام نظامي از سلاح نفت بهره  ببرد.
ايران با توليد روزانه ۴ ميليون بشكه نفت خام، چهارمين توليد كننده جهاني است و همچنين كنترل تنگه هرمز را كه گذرگاه يكي از كليدي ترين گذرگاه هاي انتقال نفت خام است به دست دارد. روزانه حدود ۱۶ ميليون بشكه نفت خام (نزديك به ۲۰ درصد توليد جهاني) از اين تنگه ترانزيت مي شود.
اين وضعيت ژئوپليتيك شكننده نخستين علت افزايش قيمت هاست. كريستين بالم از اتحاديه صنايع نفتي فرانسه، بر اين باور است كه نفت بيش از پيش سرمايه ها را به طرف خود جذب مي كند. سرمايه داران خرد و كلان به دنبال كسب سود در كوتاه مدت مي باشند و امروزه حجم قابل توجهي از سرمايه هاي شناور به سمت بازارهاي مواد اوليه گسيل مي شوند. از دو سال پيش بدين سو بازارهاي فولاد، سرب و حتي مس به شدت ملتهبند. رشد اقتصادي چين و هند مي تواند منجر به كمياب شدن مواد اوليه بشود. خريدهاي فعلي نفت خام براي تحويل در يك يا دو ماه آينده مي باشند. برخي از واسطه هاي نفتي بر اين باورند كه در صورت اخلال ناگهاني در صادرات نفت ايران، قيمت نفت به حالت انفجاري خواهد رسيد. حتي اگر شعله هاي تنش بين تهران و واشنگتن فروكش نمايد، بحران هاي ديگري در حال رخ نمايي اند. به دليل  تأخير در فعاليت هاي پالايشگاهي پس از وقوع توفان كاترينا، ذخاير سوختي در آمريكا در پايين ترين سطح خودهستند. نزديكي فصل توفان ها، اواخر اوت يا اوايل سپتامبر، اتفاقاً  دليل ديگر افزايش نگراني هاست. اين نگراني ها در مجموع بدبينانه ترين سناريوها را متصور مي سازند: برخي تحليلگران از افزايش قيمت نفت تا سقف ۱۵۰ دلار در بشكه صحبت مي كنند.
واضح است كه عواقب اقتصادي چنين وضعيتي براي شهروندان و كارخانه ها وحشتناك خواهد بود. صندوق بين المللي پول به ازاي هر ۱۰ دلار افزايش قيمت نفت، رشدي معادل ۴/۰ درصد را پيش بيني مي كند.
منبع: fr. www.Elemonade

اقتصاد انرژي
امكان تحقق ضريب برداشت ۳۰ درصدي از مخازن نفتي
ايسنا: ازدياد برداشت از مخازن با تزريق آب، گاز و يا تناوب آب و گاز انجام مي شود كه در تمام روش ها، پژوهش انجام مي شود و برحسب پشتيباني شركت نفت علاقمنديم در تمام پروژه هاي كارشناسي ارشد و دكترا روي پروژه هاي مورد نياز كشور كار كنيم.
دكتر ايرج گودرز نيا، مسئول بخش مهندسي نفت دانشگاه صنعتي شريف، درباره چگونگي تحقق برنامه دولت براي افزايش ضريب برداشت از مخازن نفتي تا مرز ۳۰ درصد تا پايان برنامه چهارم توسعه تاكيد كرد: ما توان علمي اين كار را داريم و راه تحقق افزايش ضريب برداشت از مخازن و استفاده از دانش فني موجود اين است كه شركت نفت، پروژه ها را تعريف كند و در اختيار دانشجويان قرار دهد و پس از اتمام تحقيقات علمي ، آنها را به اجرا درآورد. وي با بيان اين كه ضريب برداشت از هر مخزن نفتي عدد مخصوصي است و به نوع آن مخزن بستگي دارد، اظهار كرد: مخازن نفتي در كشورهاي مختلف با يكديگر تفاوت دارند و چون بيشتر مخازن نفتي ايران با شكست همراه هستند، بنابراين پژوهش براي برداشت از مخازن نفتي ايران منحصر به فرد هستند و بايد توسط متخصصان ايراني انجام شود.
او با بيان اين كه لابه لاي خلل و فرج بافت يك مخزن، نفت وجود دارد، افزود: گاهي لايه هاي مختلف كف دريا كه بر اثر فشار ايجاد شده اند، در اثر حركات زمين، زلزله يا آتشفشان مي شكنند كه در اين صورت مخزن از لايه هاي گسسته تشكيل مي شود و برداشت بهينه از مخزن شكست دار، متفاوت است.
مسئول بخش مهندسي نفت دانشگاه صنعتي شريف در مورد ميزان برداشت اوليه از مخازن نفتي توضيح داد: اگر مخزن از مواد سنگين تشكيل شده باشد و به طور علمي  برداشت انجام نشود، ممكن است تا ۹۰ درصد از ذخيره نفتي در آن باقي بماند؛ در حالي كه اگر نفت سبك تر باشد و از روش ازدياد برداشت مناسب استفاده شود، مقدار برداشت بيشتر خواهد بود.
گودرز نيا خاطرنشان كرد: در زمان هاي ابتداي برداشت از چاه هاي نفتي، خارجي ها به فكر ما نبودند و چندان به موضوعات علمي و فني توجه نمي كردند؛ به طوري كه گاهي گاز خارج شده از چاه را آتش مي زدند و فقط از نفت آن استفاده مي كردند؛ در صورتي كه لازم است روش هايي پيدا كنيم كه از گاز نيز استفاده كنيم و حداقل اگر سوزاندن آن اجباري است، از انرژي حرارتي آن بهره برداري كنيم. وي با اشاره به اين كه در چاه هاي ايران، نفت بالا مي آيد و فوران مي كند، يادآوري كرد: در همه كشورها تا زماني كه نفت با فشار خودش بالا مي آيد به طور طبيعي آن را برداشت مي كنند و پس از آن روش هاي ثانويه و ثالثيه را به كار مي برند. وي افزود: ازدياد برداشت با تزريق آب (معمولا آب دريا)، گاز و يا تناوب آب و گاز انجام مي شود. براي نمونه اگر گرانروي مخزني بالا باشد، با تزريق بخار آب با درجه حرارت بالا به مخزن، گرانروي نفت را كاهش داده و برداشت آن را راحت تر مي كنند. اين استاد دانشگاه در مورد نوع بافت مخزن و تاثير آن در نوع ماده تزريقي در برداشت ثانويه تشريح كرد: بعضي بافت هاي سنگين آب دوست و برخي نفت دوست هستند كه هر دو نوع مخزن در ايران وجود دارد و در نتيجه كار پژوهشي مشخص مي كند كه هر مخزن چه نوع بافتي دارد و بهتر است چه سيالي به آن تزريق شود؛ ولي از آنجا كه منطقه ما زلزله خيز است، بافت كربنات گسسته بيشتر ديده مي شود. وي، درباره طرح برداشت صيانتي از مخازن و اجراي آن در شرايط كنوني تصريح كرد: شركت نفت از نظر اطلاعاتي بسته است و ما آگاه نيستيم كه آيا از مخازن به نحو بهينه استفاده مي شود يا خير و يا اين كه برداشت چقدر و چگونه بوده است.

سايه روشن اقتصاد
تأكيد بر ضرورت تصويب قانون براي پيشگيري و مقابله با فساد
گروه اقتصادي- مركز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي بر ضرورت تصويب قانوني براي پيشگيري و مقابله با فساد در كشور تأكيد كرد.
به گزارش همشهري به نقل از دفتر اطلاع رساني مركز پژوهش ها، دفتر مطالعات اقتصادي اين مركز در يك اظهارنظر كارشناسي پيرامون «لايحه ارتقاي سلامت نظام اداري و مقابله با فساد» خاطرنشان ساخت كه قانونگذاري در زمينه پيشگيري و مقابله با فساد ضرورت دارد زيرا تاكنون در امر پيشگيري و مقابله با فساد - در ايران- قانوني به تصويب نرسيده است و خلأ قانوني در اين زمينه احساس مي شود و از طرفي نيز اخيراً بحث مبارزه با فساد در ايران و حتي در سطح بين المللي در اولويت بيشتر برنامه ها قرار گرفته است و به همين دليل قانونگذاري در اين زمينه ضرورت دارد.
مركز پژوهش ها سپس در تشريح نكات قوت اين لايحه متذكر شد كه توجه به ايجاد ستادي واحد و «كارگروهي» براي پيشگيري و مقابله با فساد، بيان وظايف و مسئوليت هاي سنجيده و هدفمند براي ستاد مبارزه با فساد از جمله در زمينه سياستگذاري، هماهنگي و اجرايي و توجه به امر آموزش و اطلاع رساني عمومي در امر پيشگيري و مقابله با فساد از جمله مهمترين نقاط قوت اين لايحه به شمار مي روند. دفتر مطالعات اقتصادي مركز پژوهش ها همچنين از عدم ارائه تعريف دقيقي پيرامون فساد، عدم تبيين شفاف ساختار ستاد مبارزه با فساد و كافي نبودن تعداد اعضاي در نظر گرفته شده در ساختار اين ستاد به عنوان عمده ترين ضعفهاي اين لايحه نام برده است.
مركز پژوهش ها در ادامه خواستار تشكيل ساختاري قانوني، جديد و منطبق با قانون اساسي زير نظر مقام  معظم رهبري يا رئيس جمهور در زمينه پيشگيري و مقابله با فساد شده و افزود: در نظر گرفتن پايگاه يا واحد مشخصي براي همكاري هاي بين المللي در زمينه پيشگيري و مقابله با فساد، توجه به آموزش و تبليغات در امر پيشگيري و مقابله با فساد و ارتقاي سطح فرهنگ و آموزش عمومي  مردم و شفاف سازي اطلاعات، تعريف دقيق مصاديق فساد و تشديد جرايم مربوطه با تأكيد بر شاخص هاي سلامت نظام اداري و نظارت و ارزيابي نيز در اين زمينه ضرورت دارد.
چهاردهمين اجلاس منطقه اي « كار» در كره جنوبي برگزار مي شود
ايسنا: چهاردهمين اجلاس منطقه اي سازمان بين المللي كار در كره جنوبي برگزار مي شود.
به گزارش روزنامه كره تايمز، لي سانگسو ـ وزير كار كره جنوبي ـ با اعلام مطلب فوق گفت: كره جنوبي خود را براي برگزاري چهاردهمين اجلاس منطقه اي سازمان بين المللي كار آماده مي كند و قرار است اين اجلاس از ۲۹ ماه جاري به مدت دو روز در بوسان برگزار شود.
وي افزود: به همين رو جلسه اي برگزار شد كه نظرات مختلف در خصوص چگونگي آماده سازي براي اين رويداد مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
او از سازمان هاي مختلف خواست تا براي برگزاري هر چه بهتر اين اجلاس تمامي تلاش خود را به كار بگيرند.

اقتصاد
اجتماعي
سياست
شهرآرا
ورزش
هنر
|  اقتصاد  |   اجتماعي  |  سياست  |  شهرآرا  |  ورزش  |  هنر  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |