دكترصادق زيباكلام
دكتر مايكل آكسوردي مولف كتاب شمشير ايران: نادر شاه افشار كه به تازگي در انگلستان منتشر شده را مي بايستي از برخي جهات مورخي غيرمعمول دانست. اين استاد كرسي بخش خاورميانه دانشگاه اگزيتر(Exeter) در جنوب انگلستان تا چند سال پيش جزء مقامات ارشد دستگاه ديپلماسي كشور بريتانيا بود. او بين سال هاي 2000-1998،  مسئوليت بخش ايران وزارت خارجه انگلستان را برعهده داشت و در خلال قريب به دو دهه خدمتش، سفرهاي متعددي به ايران مي نمايد. نكته حائز اهميت در خصوص اين ديپلمات ايران شناس ، تلقي و نگاه وي به ايران است. ظرف دو قرن گذشته كه ديپلماسي بريتانيا در ايران حضوري جدي و مؤثر داشته، ديپلمات هاي انگليسي متعددي سكان هدايت كشتي ديپلماسي آن كشور در ايران را به دست داشته اند. در يك تقسيم بندي خيلي كلي و خام مي توان اين ديپلمات ها را به دو گروه علاقه مند به ايران در يك سو و در نقطه مقابل آن گروهي كه چندان علاقه و اشتياقي به ميهن ما نداشتند تقسيم نمود. گروه نخست در مجموع ديدي مثبت و محبت آميز به ايران و ايرانيان احساس مي كردند در حالي كه دسته دوم احساس سرد، بدبينانه و نگاهي آكنده از بي اعتمادي و شك و ظن نسبت به كشور محل خدمتشان و مردمانش پيدا كردند. مايكل آكسوردي قطعاً  در گروه نخست  جاي دارد. او دست كم فاقد برخي احساسات ضدايراني كه امثال ليدي شل يا مثال اخيرتر آن، ريور لولارد نسبت به ايرانيان حس مي كردند است. ايضاً  آن نگاه سرد و بي تفاوت كه در امثال آنتوني پارسونز نسبت به ايران و ايرانيان وجود دارد نيز كمتر در آكسوردي به چشم مي خورد. شايد يكي از دلايلي كه سبب شد اين ديپلمات ارشد وايت هال (كاخ وزارت خارجه بريتانيا در لندن)، حرفه ديپلماسي را رها كرده و به دنياي آكادميك و رشته تاريخ روي آورد، علاقه و احساسي كه او نسبت به ايران پيدا كرده بود. آكسوردي فرشته حامي ايران نيست. در عين حال نه تنها بغض و كينه آن نسبت به ايران احساس ندارد بلكه برعكس رگه هايي از تمايل به ايرانيان و ايران دوستي نيز در آثار و نوشته  هايش به چشم مي خورد. از جمله در مناظره زنده اي كه اخيراً  از سوي تلويزيون بي بي سي در قطر برگزار گرديد و در آن دو موافق و دو مخالف پيرامون ايران و اينكه آيا اين كشور آن گونه كه جورج بوش معتقد است تهديدي براي صلح و امنيت منطقه به شمار مي رود يا خير، به عنوان مدافع ايران شركت مي نمايد.دكتر آكسوردي در سال 1380 از دستگاه ديپلماسي انگلستان كنار رفته و وارد دنياي آكادميك مي شود. آنچه كه باعث مي شد تا او بتواند وارد حرفه  استادي دانشگاه شود، سوابق تحصيلاتي درخشان وي بود. آكسوردي فارغ التحصيل دانشگاه معتبر كمبريج انگلستان مي باشد و قبل از پيوستن به وزارت خارجه در رشته تاريخ دكترايش را از آن دستگاه اخذ مي كند.آن سوابق به همراه دانش سياسي آكسوردي در بيش از دو دهه خدمت در حوزه خاورميانه وزارت خارجه سبب شدند تا او بتواند به بخش مطالعات خاورميانه دانشگاه اگزيتر راه يابد. جداي از تدريس، چاپ مقالات پژوهشي و شركت در كنفرانس هاي بين المللي، بخش قابل توجهي از مطالعات آكسوردي ظرف 5سال گذشته صرف مطالعه روي شخصيت و اقدامات نادر شاه افشار شده است.
حاصل اين پنج سال تحقيق كتاب شمشير ايران: نادرشاه مي باشد كه اخيراً  از سوي انتشارات معتبر I.B.Tauris انتشار يافته است. كتاب قريب به 350 صفحه، شامل 10 فصل به همراه يك مقدمه 20صفحه اي است. نويسنده در اين فصل شرح زندگي نادر را دقيق و موشكافانه پي گرفته است؛ از سقوط صفويه تا به قدرت رسيدن نادر، فتح هند و سرانجام به قتل رسيدن نادر. آكسوردي در مجموع تلاش كرده تا تصويري متوازن از نادر ارائه دهد. او توانسته هم ويژگي  هاي مثبت و هم جنبه هاي منفي شخصيت نادر را به همراه اقدامات و سياست هاي او اعم از موفقيت  آميز تا تخريبي را با دقت و در عين حال منصفانه به خواننده ارائه دهد. بخش ديگري از كتاب در برگيرنده تشريح تبعات و آثار اقتصادي و اجتماعي سياست ها و اقدامات نادر است. بررسي استراتژي نادر در قبال امپراتوري عثماني همسايه قدرتمند ايران قرن هجدهم بخش ديگر كتاب را تشكيل مي دهد. از جمله بخش هاي جالب كتاب، تحليل سياست هاي مذهبي نادر از جمله تلاش هاي وي به منظور ايجاد پيوندي استراتژيك ميان دو مذهب شيعه و سني است. در بخش پاياني كتاب نويسنده تلاش مي نمايد تا به مخاطب نشان دهد چرا و چگونه نادر در اواخر فرمانروايي اش آنچنان اسفناك دستخوش تلاطمات روحي و رواني بيمارگونه مي شود و آن تغييرات چه تأثيرات منفي براي ايران در بردارد. از سال 1938 (1317) كه مورخ ديگر انگليسي لارنس لاكهارت اثر معروف نادرشاه را منتشر ساخت تا سال 1385 كه مايكل آكسوردي كتاب حاضر را به چاپ مي رساند، هيچ اثر ديگري به انگليسي پيرامون اين مقطع از تاريخ ايران بيرون نيامده (البته مطالبي كه در بخش هفتم تاريخ كمبريج ايران پيرامون نادر و سلطنت وي آمده را بايد مستثني كرد). كتاب حاضر بدون ترديد اثر ارزشمندي براي شناخت اين مقطع از تاريخ ايران است. آكسوردي در حقيقت به موازات پرداختن به زندگي نادر، تحولات سياسي و اجتماعي ايران نيمه اول قرن هجدهم را نيز با استادي خاصي ترسيم كرده است. به علاوه او گنجينه گرانبهايي مشتمل بر فهرست كاملي از آثار و منابع غربي و ايراني پيرامون اين مقطع از تاريخ ايران را نيز گردآوري كرده است. مطالعه اين كتاب بدون ترديد فرصت مغتنمي را براي علاقه مندان به اين مقطع از تاريخ ايران فراهم مي آورد. مقطعي كه در آن نادر ظهور مي كند مصادف است با مقطعي كه اروپا دارد وارد مرحله انقلاب صنعتي مي شود. آكسوردي تصوير جالبي از ايران در اين مقطع به دست مي  دهد كه مي تواند كليد درك بسياري از چراهاي بعدي باشد. ترجمه اين كتاب را يكي از مترجمين خوب كشورمان در دست گرفته و  ان شاءالله بتواند در فرصت نه چندان طولاني  آن را از انگليسي به فارسي برگرداند.

علي الله سليمي
همراه با خيام شناختنامه شاعر پرآوازه بحريني ابراهيم العريض (1908- 2002) است كه به همت موسي احمدزاده به رشته تحرير درآمده و توسط انتشارات خورشيد باران در تهران چاپ و منتشر شده است.
اين كتاب محصولي مشترك بين مراكز فرهنگي 3 كشور است (مركز الشيخ ابراهيم الخليفه - بحرين، مؤسسه عبدالعزير البابطين - كويت و مؤسسه فرهنگي گفتگوي ايران و عرب جمهوري اسلامي ايران) چاپ اول آن با تيراژ 3000 نسخه در بهار 1385 در بازار كتاب ايران براي كتابخوانان فارسي زبان توزيع شده است.
خوانندگان فارسي زبان با شاعران بحريني آشنايي چنداني ندارند اما واقعيت امر آنست كه هر چند بحرين كشوري كوچك و كم جمعيت است، ولي در چند دهه اخير نشان داده است كه كوچك بودن زمين لزوما به معناي كم رنگ بودن فرهنگ و كم تأثير بودن ادبيات نيست. زيرا اين مجمع الجزاير كوچك اكنون داراي ادبياتي پوياست كه در جمع بيست و دو كشور عرب زبان، از جايگاهي قابل توجه برخوردار است. دليل اين سخن، تعداد شاعران و نويسندگان امروز اين كشور است كه در سطح ادبيات جهان عرب آوازه اي بلند يافته اند. كتاب همراه با خيام درباره وضعيت كنوني ادبيات بحرين حرف نمي زند بلكه نيم قرن به عقب برمي گردد و از زندگي و آثار كسي سخن مي گويد كه بدون شك مهم ترين فرد و عامل براي حركت و تحول ادبيات امروز بحرين بوده است.
معمولا در ادبيات جهان، نام هر كشوري با نام يكي از شاعرانش پيوند مي خورد. در كشور ما مي توان نام حافظ و شايد هم به موازات او نام فردوسي را مرادف ايران نوشت. در انگليس نام شكسپير در هندوستان تاگور، در پاكستان اقبال، در تونس ابوالقاسم الشابي و در بحرين نام ابراهيم العريض با نام كشورش چنين پيوند يافته است.
كتاب حاضر در 9 بخش به معرفي و توصيف زندگي، آثار، شخصيت و روحيات اين شاعر شهير ادبيات عرب مي پردازد.
بد نيست بدانيد نكته جالب در مورد زندگي استاد ابراهيم العريض آنجاست كه او تا حدود 20 سالگي، اصولا نمي توانسته به زبان عربي گفتگو كند چه رسد به اين كه طلايه دار ادبيات عرب شود. العريض متولد دوم مارس 1908در بمبئي هندوستان است. در 2 ماهگي مادر خود را از دست داد و به مدت چهار سال نزد زني هندي پرورش يافت. شش سال بعدي را نيز يك زن هندي ديگر كه در همسايگي شان بوده، عهده دار تربيت او شد.
از ده سالگي به بعد يكي از افراد خانواده به نام قنبر سرپرستي او را به عهده گرفت و پدر بارين كه او را در سايه حمايت خود قرار داده بود اما در تحصيل او دخالت نمي كرد. در سال 1922 در چهارده سالگي به سرزمين اجدادي اش بحرين سفر كرد و مدت هشت ماه را در آنجا گذراند.
او در اين سفر مدتي را در مدرسه خليفيه منامه به سر برد و باقي مدت را در كنار تجار مرواريد سپري كرد. پس از بازگشت به هند به تحصيل ادامه داد و در سال 1926 پس از پايان دوره متوسط و زماني كه هجده سالش شده بود براي هميشه به بحرين كوچ كرد. بعد از بازگشت به بحرين، به مطالعه پيگير ادبيات عرب و خواندن ديوان شاعران بزرگ پرداخت و از شاعران بزرگ جهان تاثيرات زيادي گرفت. در بين شاعران عرب از متنبي از قرن چهارم هجري و ايليا ابومافي از قرن بيستم. از بين شاعران انگليسي، از شكسپير، شلي و فيتز جرالد. از ميان شاعران قاره هند از تاگور و اقبال لاهوري و از جمع شاعران ايراني از عمر خيام و سعدي شيرازي.
موسي احمد زاده در بخش اول كتاب با عنوان پيش گفتار با نگاهي كلي جايگاه ابراهيم العريض در ادبيات جهان و عرب را بررسي كرده است و در بخش دوم (سيري در زندگي شاعر) به تفصيل در مورد زندگينامه شاعر توضيح داده است. بخش سوم كتاب به گفتگو با ابراهيم العريض اختصاص يافته كه توسط علي عبدالله خليفه صورت گرفته و در طي آن به جنبه هاي مختلف زندگي و آثار اين شاعر بحريني در يك گفت و شنود رو در رو پرداخت شده است. در اين گفتگو كه با عنوان از هر دري سخني   نامگذاري شده است، العريض موضوعاتي همچون كودكي، تاثيرپذيري ها، شعر مناسبتي، شعر سرقتي، شعرهاي نخستين، تجربه من با خيام، متنبي و شكسپير، ابهام در شعر، شعر و تعهد، ادبيات ما و بحران مخاطب، پاسخ هاي مشروح داده است.
در بخش چهارم كتاب با عنوان نقد و نظر ديگران 5 مقاله به قلم 5 نويسنده از جمله 2 تن از فرزندان ابراهيم العريض درباره وي درج شده است. دكتر ثريا العريض (دختر شاعر) در مقاله اي تحت عنوان چه كسي ابراهيم العريض را دوست دارد به بخش هايي از خاطرات خود از پدر اشاره كرده و برخي از ويژگي هاي زندگي و آثار او را يادآوري مي كند. همچنين دكتر جليل العريض (پسر شاعر) در مقاله اي با عنوان پدرم آنگونه كه من شناختم به ابعاد ديگري از زندگي و آثار ابراهيم العريض مي پردازد.
ابراهيم العريض‎/ ميان نوعروسان و شمع ها مقاله ديگر اين بخش است كه به قلم دكتر ماهر حسن فهمي به رشته تحرير در آمده و در آن نگاهي نقادانه به شعرهاي اين شاعر بحريني معطوف گشته است.
عبدالحميد المحادين، منتقد ديگري است كه در مقاله اي با عنوان ابراهيم العريض / شاعري دست و دل باز جنبه هاي ديگري از شعر العريض را در دايره نقد ريخته است.
آخرين مقاله اين بخش با عنوان العريض، آنگونه كه من ديدم. به قلم دكتر محمد جابر الانصاري است.
بخش پنجم كتاب به 2 خاطره اختصاص يافته، اولي با عنوان من و پدرم و العريض به قلم دكتر علوي الهاشمي و دومي خاطره اي از دكتر غازي القصبي به نام استاد... و من  
در بخش ششم نامه هاي ابراهيم العريض مورد بازخواني و كنكاش قرار گرفته كه از جمله بخش هاي خواندني همراه خيام است.
جذاب ترين بخش كتاب براي خوانندگان فارسي زبان آن ترجمه رباعيات خيام است. در اين بخش رباعيات ابتدا به زبان اصلي (فارسي) آمده و در كنار آنها ترجمه عربي آنها توسط ابراهيم العريض ارائه شده است. ابراهيم العريض يك صد و پنجاه و دو رباعي خيام را ترجمه كرده است.
نمونه اي از شعر العريض بخش ديگري از كتاب است كه نمونه هاي عربي و فارسي آنها در كنار يكديگر به خوانندگان فارسي زبان ارائه شده است. شاعر در يك نگاه بخش پاياني كتاب است كه در آن علاوه بر روزشمار زندگي شاعر به 15 كتاب منتشره از آثار ابراهيم العريض هم اشاره شده است.

نشست تخصصي حزب ملل اسلامي: مجموعه سخنراني ها و ضمايم، ناشر: موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي، نوبت چاپ: اول، 1385، شمارگان: 1000 نسخه، حجم: 99 صفحه، قيمت:  1000 تومان.
اين كتاب ششمين عنوان از سري كتاب هايي است كه حاصل نشست هاي تخصصي موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي منتشر مي شود. نشست ششم در مهر سال 84 در محل موزه عبرت و با همكاري موزه عبرت ايران با حضور برخي از اعضاي حزب ملل اسلامي و برخي از پژوهشگران برگزار شده است. كتاب حاوي سخنراني هاي دكتر سيدكاظم موسوي بجنوردي، موسس حزب ملل اسلامي، حجت الاسلام دكتر محمدجواد حجتي كرماني و آقاي سيدابوالقاسم سرحدي زاده از اعضاي حزب ملل و نيز سخنراني ابراهيم ذوالفقاري، پژوهشگر تاريخ معاصر است. 14 صفحه از كتاب نيز به پرسش هاي حاضران و پاسخ صاحب نظران مزبور اختصاص يافته است. در پايان كتاب نيز يك بخش 44 صفحه اي به ارايه برخي از اسناد مربوط به حزب ملل اختصاص يافته است. حزب ملل اسلامي كه در سال 1344 توسط ساواك شناسايي و تقريباً تمام اعضاي آن دستگير شدند، پس از هيأت هاي مؤتلفه اسلامي اولين گروه مسلحانه اسلامي و سال هاي مبارزه به شمار مي رود.
شميمي از گلزار معرفت،  نويسنده: محمود شاهرخي(جذيه)، ناشر: سوره مهر، نوبت چاپ: اول، 1385، شمارگان: 2200 نسخه، حجم: 157 صفحه، قيمت: 1500 تومان.

استاد محمود شاهرخي (جذيه) كه جزو چهره هاي ماندگار به شمار مي روند، هم نسل بزرگاني چون دكتر سيدجعفر شهيدي بوده اند و در علوم ديني در حوزه نجف اشرف تا حد اجتهاد تحصيل كرده اند، ايشان كه اكنون قريب به هفتاد و پنج بهار از زندگي پربركت خود را سپري كرده اند، از متتبعان غزل عرفاني به خصوص شيوه حافظ شيرازي عليه الرحمه به شمار مي روند و آثار قلمي ايشان در حوزه نثر نيز بيشتر ناظر به پژوهش  هاي ذوقي- تأويلي در حوزه ادبيات عرفاني بوده است. كتاب حاضر نيز، پس از ترجمه كتاب مشارق الانوار به قصد تبيين و تفسير مباني عرفان و تصوف و در افق آن كتاب تحرير شده است در جاي جاي فصل هاي كتاب، اشعار ايشان نيز به عنوان مكمل بحث آمده است:
در عشق تو عقل سرنگون گشت
جان نيز خلاصه جنون گشت
خود وصف دلم چگونه گويم
كان كار به جان رسيده چون گشت
خون دل ماست يا دل ما
كز روزن ديدگان برون گشت
يك چيز ديگر، نويسنده: كاترين كيو، تصويرگر: كريس ريدل، مترجم: نسرين وكيلي، ناشر: مبتكران، پيشروان، نوبت چاپ: 1384، اول، حجم: 27 صفحه، قطع: رحلي، قيمت: 1150 تومان، شمارگان: 3000 جلد.

اين كتاب، برنده جايزه يونسكو در سال 1997 است. كاترين كيو، فلسفه را در دانشگاه آكسفورد آموخته و اكنون در انگليس زندگي مي كند. اين كتاب علاوه بر اين در سال 1994 نامزد دو جايزه اسمارتيز و كيت گرين ادي بوده است.
داستان كتاب حجمي بسيار كمتر از صفحات كتاب دارد و در هر صفحه چند سطر از داستان پي گيري مي شود و از اين جهت كتاب بيشتر تصوير محور و مربوط به سال هاي پايين تر مقطع سني الف مي شود.
چهار عروسك ولگرد، سراينده: شايا تجلي، ناشر: انتشارات آل طه، نوبت چاپ: اول، 1385، حجم: 125 صفحه، قيمت: 1300 تومان.
اين كتاب مجموعه ترانه هاي شايا تجلي ، شاعر و ترانه سراي جوان مازندراني است كه در قم سكونت دارد. شايا تجلي پيش از اين چهار دفتر ترانه  ديگر منتشر كرده است. تنها دفتر او كه مستقلاً به شعرهايش اختصاص دارد، عنوان كاشكي پرنده پر نداشت دارد. يك بند از ترانه ساز شكسته از اين دفتر:
ساز شكسته م، چه جور بخونم
جوني نداره زه كمونم
سربي ترين بغض توي گلومه
شب و سياهي باز روبه رومه
سهم من از عشق زخم جنونه
تو چشم من اشك ترجيع خونه