|
نگاهي به ويژگي هاي يك اسباب بازي خوب از ابعاد روانشناختي -آموزشي
من و اسباب بازي هايم
مهتاب صفرزاده خسروشاهي
عكس: جواد گلزار
|
|
|
اشاره: تنوع توليد و اشباع بازار از انواع اسباب بازي ها، هرچند كودكان را هر لحظه با دنياي جديدي آشنا كرده و روياهايشان را به واقعيت تبديل مي كند؛ اما همين تنوع، انتخاب بهترين گزينه را با اندكي دشواري روبه رو كرده است. توجه به خواست كودك از يك سو، ضرورت توجه به كيفيت اسباب بازي هاي انتخابي از سويي ديگر و تاكيد روانشناسان بر انتخاب بهترين گزينه، والدين و كودكان را كلافه و سردرگم كرده و قدرت انتخاب را از آنها سلب مي كند، اما مي توان با توجه به چند نكته ساده، انتخاب اسباب بازي را به سرگرمي شيرين تبديل كرد.
آنچه در پي مي خوانيم نگاهي است به ويژگي هاي يك اسباب بازي مناسب، به ويژه از ابعاد روانشناختي و آموزشي.
۱ نخستين ويژگي هر اسباب بازي برانگيختن حس كنجكاوي كودك است؛ به عقيده روانشناسان اسباب بازي خوب نه تنها نبايد براي او يادآور بازي خاص بوده و تكراري به نظر برسد،بلكه بايد حس كنجكاوي او را برانگيزد.
اين ويژگي به طور شاخص بايد جدا از هر خصوصيت ديگري مدنظر قرار گرفته و اسباب بازي با اين ويژگي براي كودك انتخاب شود. از سوي ديگر هر يك از قطعاتي كه با قرار گرفتن در كنار يكديگر شيء واحدي رامي سازند؛ بايد به تنهايي حس كنجكاوي كودك را برانگيزد. به طور مثال قطعات مختلف يك ماشين مانند چرخ ها، فرمان و... هر يك بايد ذهن كودك را به سوي بررسي و سپس نحوه اتصال آن با بخش هاي ديگر متوجه كند. به اين ترتيب كودك با كاربرد بسياري از قطعات و اشيا نيز آشنا مي شود.
اسباب بازي هايي كه هر بار بتوان شيء جديدي را با آن ساخت- مانند انواع لگو(Lego)- بهترين گزينه هستند. خريد انواع عروسك، شخصيت هاي كارتوني و... كه كودك با داستان آنها از طريق تلويزيون يا فيلم آشنا است نيز مناسب است. چون حس كنجكاوي كودك را براي خلق داستاني جديد تحريك مي كند؛ حتي خريد كتاب هاي نقاشي يا كتاب هايي كه با استفاده از برچسب(عكس برگردان)شخصيت ها را مي توان مشخص كرد: گزينه خوبي است؛ چرا كه كودك سعي مي كند تا با مراجعه به اندوخته ذهني خود نكاتي را يادآوري كند.
به طور خلاصه مي توان گفت بازي هاي سازه اي- بازي هايي كه كودك با اتصال قطعات به يكديگر سازه يا ساختار واحدي را مي سازد، مانند انواع لگو(lego)- به شدت بر روي ذهن كودك تأثير مثبت داشته و به خوبي ذهن او را به سوي شناسايي و ساخت تازه ها سوق مي دهد. يكي از نكات مورد توجه درباره اين بازي ها؛ فعاليت آزادانه ذهن كودك و امكان ساخت وسايل جديد در هر بار بازي با اين قطعات است.
روانشناسان معتقدند اين قبيل بازي ها نه تنها براي كودكان خلاق وسايل بازي بسيار مناسبي است؛ بلكه براي فعاليت كودكاني كه ذهن چندان پويا و خلاقي نيز ندارند توصيه مي شود چراكه ذهن اين كودكان را نيز براي فعاليت تحريك مي كند.
۲ اسباب بازي بايد پرسش هاي زيادي را در ذهن كودك ايجاد كند. نو بودن و غيرتكراري بودن اسباب بازي شاخص ترين مشخصه اي است كه مي تواند ذهن كودك را به پرسيدن و جستجو وادار كند. اين نو بودن به معني خريد دايمي اسباب بازي نيست بلكه به اين معني است كه كودك بتواند بارها و بارها بازي جديدي را با اسباب بازي اش تجربه كند. حتي عروسك نيز بايد از كيفيتي برخوردار باشد كه كودك با هر بار ديدن اين وسيله، به سوي بازي با آن جذب شود.
در برخي موارد كودك با تكرار بازي با وسيله اي از آن هم دلزده مي شود؛ براي جلوگيري از اين حالت مي توان با پنهان كردن موقتي اسباب بازي و ارايه مجدد آن به كودك حس كنجكاوي، اشتياق و پرسشگري كودك را تحريك كرد.
۳ بازي و اسباب بازي بايد پاسخگوي حس خلاقيت كودك باشد؛حس خلاقيت، حسي است كه در همه كودكان با شدت و ضعف مختلف وجود دارد بنابراين كافي است اين حس در كودك بيدار شود. نقاشي، بازي با لگو، بازي با اسباب بازي هاي فكري، كاردستي و... به خوبي حس خلاقيت كودك را سيراب مي كند.
۴ خط مشي بازي كودك را با ظرافت تعيين و هدايت كنيد؛ پژوهشگران به والدين توصيه مي كنند بدون آنكه مستقيماً كودك را به نقاشي كردن و يا بازي خاص سوق دهند بازي با اسباب بازي يا وسيله اي خاص را خود شروع كنند. مثلاً براي جلب نظر او با مدادرنگي شروع به نقاشي كنيد، به اين ترتيب كودك بدون توضيح، كار شما را تكرار خواهد كرد و با تكرار به شيوه اي صحيح او را به سمتي كه خواسته ايد هدايت كرده ايد. مدادرنگي، ماژيك و آبرنگ، پازل مناسب سن كودك، بازي هاي فكري و ... و كار كردن والدين با اين وسايل كودك را به بازي اين وسايل متوجه مي كند.
۵ بازي بايد مهارتي را به كودك بياموزد، كودك با بازي بايد مهارتي به مهارت هايش افزوده شود. اين مهارت مي تواند مهارت خواندن،نوشتن، صحبت كردن در جمع، برقراري ارتباط با ديگران، نقاشي، ساخت ساز ه هاي جديد، ارتقاي حس مسئوليت پذيري و... باشد.
در حقيقت والدين بايد با انتخاب صحيح وسايل بازي، مهارت هايي را به طور غير مستقيم به كودك بياموزند حتي اين مسأله درباره كودكان كم توان و ناتوان نيز مطرح است.
نكته جالب و پراهميت اين كه كودكان با تكرار رفتار والدين، مهارت هاي خود را ناخواسته افزايش مي دهند. به طور مثال بازي با عروسك ها(خاله بازي) تكرار زندگي واقعي آنها و والدين شان بوده و كودك با تكرار حركت هاي والدين در بازي خود مهارت هايي چون همكاري ، همفكري، مسئوليت پذيري، خريد كردن، نظافت و... را مي آموزد. بنابراين لازم است تا والدين نه تنها اسباب بازي هاي مناسب براي ارتقاي مهارت هاي كودك را انتخاب كنند بلكه در رفتارهايشان نيز دقت و ظرافت لازم را به خرج دهند.
۶ اسباب بازي هاي كودكان پيش دبستاني بايد آنها را براي ورود به مدرسه آماده كند؛ به عقيده روانشناسان بهترين شيوه آموزش، سوق دادن غير مستقيم كودكان به سوي آموزش هاي لازم براي شروع مدرسه است چرا كه آموزش مستقيم، كودك را از آموزش دلزده مي كند.
پژوهشگران معتقدند والدين بايد رفتارهايي چون نوشتن خاطرات روزانه، نامه، مطالعه كتاب و... را در حضور كودكان انجام دهند تا كودك به اين رفتارها حساس شده و براي تقليد از والدين از آنها كاغذ، قلم، دفتر، مدادرنگي، كتاب و...درخواست كند. به اين ترتيب كودك مهارت هاي اوليه را پيش از ورود به مدرسه مي آموزد.
۷ اسباب بازي نبايد كودك را به سوي خشونت و تكرار رفتارهاي خشن سوق دهد، بنابراين از خريد انواع سي دي، شخصيت هاي كارتوني عروسكي خشن، تفنگ، اسباب بازي ها با صداي گوشخراش و... خودداري كنيم.
۸ تعادلي ميان خريد اسباب بازي ها برقرار كنيد؛ به اين معني كه در مقابل خريد مدادرنگي، كتاب و... توپ ساير اسباب بازي هايي را كه باعث تحرك كودك مي شود،فراموش نكنيد. بازي هاي پرتحرك بخش ديگري از نيازهاي روحي-رواني كودك را برآورده مي كند. از طرفي با بازي هاي گروهي كودكان رفتارهايي چون مشاركت، گذشت، مسئوليت پذيري، رفتار با همسالان، يافتن دوست و... را مي آموزند.
۹ اسباب بازي را مناسب سن كودك انتخاب كنيد، بازي كودك با اسباب بازي كه از سن كودك پايين تر است او را از تلاش بازداشته و كودك را به دستيابي آسان به خواسته ها عادت مي دهد. اين مسأله درباره بازي هايي كه از سن او بزرگتر است نيز صادق است. به اين ترتيب كه سختي نامناسب اين بازي ها كودك را از تلاش دلزده كرده و او را از ادامه فعاليت باز مي دارد و تفكر شكست در مقابل تلاش را به ذهن او القا مي كند. بنابراين وسايل بازي بايد دقيقاً مناسب سن كودك انتخاب شوند.
۱۰ در نهايت اينكه وسيله بازي ابزاري براي رشد و بالندگي ذهني و جسمي كودك است بنابراين بايد طوري انتخاب شود كه كودك با وسايل بازي اش، لذت بازي و تفريح را تجربه كند.
منابع:http://www.turertoys.com
http://www.bbc.co.uk
|
