مبارزات در مطبوعات و احزاب
انتخاباتي
- مجلس‌مشروطه پنجم دوره انتخاباتي مبارزات و سياسي احزاب
آخر قسمت
كشور مهم مناطق سطح در خصوصا احزاب حركات
مشكلات‌احزاب بر پيش از بيش خراسان گيلان ، آذربايجان ، مانند
به مناطق‌نتوانستند و مركز سطح در سياسي احزاب و افزود
نوسازي زمينه مشروطيت‌در نهضت از برآمده اساسي نيازهاي
بيش و بدهند قاطع روشن‌و جوابي اقتصادي و سياسي اجتماعي ،
.آورند فراهم داخلي‌را مرج و هرج موجبات پيش از
منازعات‌سياسي اين ميان در به‌تدريج نظاميان قدرت‌يابي روند
با نظاميان جنبش بصورت كه بود خارجي ملاحظات برخي و داخلي
نشانگر موجود اطلاعات.شكل‌گرفت نظامي كودتاي يك ايجاد فكر
تدارك گسترده طيف يك در مختلفي واشخاص گروهها كه است آن
بود چاره‌جويي روشنگر تفكر اينراميديدند نظامي يك‌كودتاي
بدان مختلف‌سياسي دست‌اندركاران و سياسيون روشنفكران ، كه
سياسي احزاب آغازسقوط نقطه انديشه اين و بودند يافته دست
ش.-ه حوت 1299 سوم واقع‌كودتاي بهبود قدرت معادلات در
سياسي گروههاي و احزاب افزون تضعيف‌روز در اساسي مرحله‌اي
كم يك‌توافق ايجاد در را خويش كارايي مدتهاعدم از كه بود
ثبوت به اقتصادي و اجتماعي اصلاحات و امورسياسي در
جديدي دوره ترتيب بدين.كرد مجدد تاييد.رسانيده‌بودند
يكسري‌صلاحات ايجاد و قدرت كردن قبضه جهت نظاميگري باماهيت
گروههاي و اين‌احزاب تلاش‌هاي واپسين اينجا در ما.گشت آغاز
خواهيم بررسي پنجم دوره انتخابات مبارزات در را سياسي
.كرد
:مبارزات‌انتخاباتي در تحول روند و پنجم دوره مجلس
وگرايش چهارم مجلس در آمده فراهم زمينه‌هاي به توجه با
از برخورداري سپه‌جهت سردار جانب به مجلس سوسياليست اقليت
نفوذ گسترش به باتوجه و انتخابات براي متقابل حمايت
اكثريت يك قدرت‌يابي جهت لازم تمهيدات ايالت دو در نظاميان
توسط كه انتخابات قانون.آمد فراهم سردارسپه نفع به
اصلاح‌بود و بازبيني حال در چهارم دوره ازنمايندگان تعدادي
گذشت تصويبمجلس از سابق بصورت متنفذ افراد نفوذ اعمال با
.انتخابات‌انجام‌گيرد سابق شيوه به تا گرديد ومقرر
مبني انتخابات در خويش استراتژي تحقق جهت نيز سوسياليست‌ها
همكاري به توجه با پنجم درمجلس اكثريت آوردن بدست بر
محافل در را نگراني‌هايي بامستوفي‌الممالك آنها نزديك
برخي رفع جهت نيز مستوفي‌الممالك.كردند سياسي‌ايجاد
دربسياري اينكه به عنايت با و خود مخالف جناح ازنگراني‌هاي
نظامي وفرماندهان برقراربود نظامي حكومت كشور نقاط از
تشكيل هنگام وي‌در مي‌كردند ، اعمال را فراواني قدرت
مجلس پنجم دوره انتخابات دادكه قول موتلفه هيئت فراكسيون
روساي و حكام تعويض به نسبت و انجام‌داده قانون مطابق را
امر ، اين تحقق عليرغم ليكن.نمايد نظميه‌اقدام و نظامي
.دادند ادامه خويش فعاليت به حرارت و شور با همچنان احزاب
آستانه‌انتخابات در سياسي ، واحزاب گروهها تجلي آخرين
و احزاب وفعاليت كار گسترش.يافت ظهور پنجم دوره
روزنامه‌نگاران استهزاء مورد كه بود حدي به سياسي گروههاي
از يكي گفته به:نوشت كار روزنامه.مي‌شد واقع سياسيون و
سموات نجوم عدد به نفري هزار شهر 250 يك در مطلع رفقاي
.مي‌كنند كار وكالت براي نفر پانصد و وهزار شده احزابتشكيل
سابق انتخابات شبيه‌به انتخابات اين:نوشت اتحاد روزنامه
روزنامه همين.شده‌اند نفرداوطلب هزار تهران در فقط و نيست
تهران در:مي‌گويد مطلعين از يكي ازقول خود شماره 82 در
لياقت كه وجمعي شده تشكيل انتخابات براي بسيار مجامع
.مي‌باشند كردن خرج پول و پروپاگاند مشغول وكالت‌ندارند
مطلق دمكرات حزب ، دو بصورت انشعاب با دمكرات حزب تهران در
را مجزايي كانديداهاي‌دوازده‌گانه مستقل دمكرات حزب و
علي‌اكبر:مقدمه‌اي ذكر با مطلق دمكرات حزب.كردند ارائه
ملك‌زاده ، مهدي‌خان معظم ، مشير اصفهاني ، نقيبزاده ساعت‌ساز ،
خان محمدصادق ميرزا مخبرالسلطنه ، حاجي سيدابوالفتح‌علوي ،
منصور سالار ماليه ، العموم مدعي حسن‌خان دكتر طباطبائي ،
را ممتازالدوله و الملك معزز السلطنه ، مصدق قزويني ،
مستقل دمكرات حزب و.معرفي‌نمود نمايندگي كانديداي به‌عنوان
راه يك ايجاد طرح و آن دلايل و خصوص‌انشعاب در شرحي ذكر با
خود كانديداي عنوان به را ذيل افراد جهت‌اصلاحات متعادل
محمدعلي مشيرالدوله ، الملك ، عدل تدين ، :معرفي‌نمود
زاده ، احتشام الملك ، موتمن السلطنه ، تهراني ، احياء
.مديرحلاج ميرزاحسن و دربار مويد اميراعلم ، نظام‌الدوله ،
روشنفكر -داور اكبر علي رهبري به راديكال حزب ديگر ، جناح
تقويت و همكاري ايده با كه بود - خواه تجدد و نوپرداز
وي -بود آمده ميدان به مقتدر حكومتي تشكيل براي سپه سردار
به مهم عامل سه به‌عنوان را حزب و روزنامه مجلس ، نمايندگي
مساعدت و همكاري با چهارم مجلس نيمه در داور -گرفت خدمت
و خوار نمايندگي عنوان به توانست امراي‌قشون و سپه سردار
ش.-ه سال 1301 اواخر در سپس و يابد راه به‌مجلس ورامين
آنهابراي.نمود عضوگيري به اقدام راديكال حزب باتشكيل
نمايندگان‌كانديد از تن از 7 ولي نداشتند نماينده تهران
تدين ، رهنما ، :از عبارتند كه كردند حمايت تهران
.علائي ، حكيم‌الملك تقي‌زاده ، الملك ، موتمن مشيرالدوله ،
فعاليت‌هاي‌سياسي دوره اين سياسي فعالان از يكي بهار محمدتقي
دسته دو در فعاليت‌انتخابات:مي‌دهد توضيح چنين را چپ جناح
طباطبائي ، رياست به حزباجتماعيون دسته يك.شد شروع قومي
جمعيت ديگري و مستوفي دولت زيرحمايت و ميرزا سليمان
محلات در كه اعتداليون از قسمتي و ودموكرات اصلاح‌طلب
مراجع يكي‌از ميان اين در.بودند آورده بوجود اتحاديه‌هايي
مجلس آستانه‌انتخابات در اعلاميه‌اي طي نيز عراق ساكن تقليد
كميته همچنين.حمايت‌كرد كاشاني سيدابوالقاسم از پنجم
نمايندگان حقيقي به‌ماهيت كه مي‌كرد توصيه مردم به رنجبران
و علم خصيصه وجود به معارف‌پرور جمعيت.نمايند توجه
با نيز قزويني عارف.تاكيدداشتند نمايندگي در فداكاري
تبليغ طباطبائي الدين سيدضياء نمايش‌براي و كنسرت اجراي
.مي‌كرد
داراي كه دمكراتها جانب از تبليغات عمده شهرستانها در
حزبي نظر از و مي‌گرفت انجام بودند ايالتي گسترده تشكيلات
شهرستانها در فعال‌ديگر گروههايبود سياسي حزب متشكل‌ترين
اتحاديه و دمكراتها آزاديخواهان ، سوسيال:از بودند عبارت
اتحاديه خراسان ، قزوين ، دمكراتهاي آذربايجان ، فلاحين
جمعيت و فارس دمكراتهاي فارس ، اتحاداسلام انزلي ، كارگران
و گروهها كرمانشاه ، پوش زره فارس ، دمكرات كارگران
اين روزنامه‌هاي و جرايد در كه بودند دستجات‌شهرستاني
.است گرديده درج آنان با انتخاباتي دوره‌فعاليت
واز اعتراض‌داشته انتخابات برگزاري روند بر اتحاد روزنامه
انتخابات عدم‌برگزاري نوشت و مي‌كرد انتقاد شدت به مستوفي
تا است سوسياليست‌ها جهت‌انتخاب در ولايات و تهران در همزمان
.شوند كانديدا ديگر جاي در راي‌نياورند تهران در چنانچه
مشكلات ولايات در نظامي حكومت وجود تعلل‌دولت بر علاوه
مسئله و بود كرده ايجاد انتخابات براي افزونتري‌را
.بود آشكار و محرز تقريبا نظامي روساي اعمال‌نفوذ
به احترام ضمن مردم:نوشت زمينه اين در روزنامه‌كار
لباس‌نظام از آذربايجان نظامي حاكم مي‌بينند امروز نظاميان
رسيده قزوين‌مراسلاتي از...است تعدي و ظلم مشغول و استفاده
مي‌زنند چوب كرده رادستگير ملك‌آرا مخالفين نظامي حكومت كه
متحدالمالي سپه سردار است لازم كه مي‌نويسد ادامه در و
در نظامي هر نمايد قيد آن در و صادر به‌ولايات (دستورالعمل)
.مي‌شود ومجازات احضار فوري كند انتخابات‌دخالت
منتظرالوكاله‌ها:مي‌نويسد شديدي حمله در طوفان روزنامه
است لشكري اداره خطرناكتركانديداهاي همه از هستند زياد
اميراعلم وثوق‌السلطنه ، ملك ، حسن‌آقاي حاج معلوم قرار به
كه طوري به مي‌باشند ، لشكر اداره كانديداي افتخار سردار و
پيشنهاد جنگ وزير را نفر چهار اين داشته اظهار لشكر امير
سرنيزه زور به ولو شوند انتخاب مشهد از بايد كه كرده
از مستوفي جانبداري و مشكلات اين بروز با.باشد
در رئيس‌الوزراء هواداران ميزان از بتدريج سوسياليست‌ها
يكباره 16 به ش.-ه سال 1302 حمل ماه در شده كاسته مجلس
پشتيبانان و موتلفه فراكسيون از اكثريت نمايندگان از نفر
مستوفي از جانبه همه حمايت و گرفتند كناره مستوفي‌الممالك
انداختن اكثريت از طريق از سوسياليست‌ها هرچند.گرديد سلب
.نمايند جلوگيري وي دولت سقوط از تا كردند تلاش مجلس جلسات
اين همه:نوشت راديكال حزب رهبر داور زمينه اين در
[طباطبائي و ميرزا سليمان] سياست‌باز دو آن سر زير تقصيرها
اجتماعيون اجرائيه كميته مي‌كند فكر مستوفي آيا...بود
...مي‌رسد دولتش جان به كاراخان نطق يا مي‌دهد نجاتش بالاخره
در.نيست حاضر اجتماعيون حكومت قبول براي ايران گفت بايد
دولت و گرفت كناره استيضاح اثر در مستوفي دولت نهايت
اوضاع بهبود جهت جديد كابينه جلسه اولين در مشيرالدوله
را ايالات به انتخابات جهت متحدالمالي صدور دستور انتخابات
ادامه همچنان تمهيدات عليرغم نظاميان فشار ليكن.كرد صادر
دولت اهالي شكايات و نظاميان فشار اثر بر دامغان دريافت
از.كرد اعزام وي جاي به را ديگري و احضار را آنجا حاكم
تهيه مشغول جبرا و قهرا قشون رسيدرئيس گزارش سقز
است...آراء
نظاميان‌و فشار اثر بر نيز مشيرالدوله دولت نهايت در
سپه وسردار نمود استعفاء و شده تسليم چهارم مجلس تعطيلي
مجلس نقش اهميت كه‌به وي گرديد ، انتخاب رئيس‌الوزراء سمت به
در عقبنشيني از پس -بود پي‌برده چهارم دوره مجلس نيمه از
ابتداي در چهارم دوره نمايندگان به نزديكي با -مجلس مقابل
را ديگري دخالت‌هاي نظامي حكام طريق از پنجم انتخابات‌مجلس
سياسي‌اين فعالان از يكي دشتي.نمود اعمال انتخابات درسير
رضاخان -درخواست‌طرفين از ناشي را سپه سردار اقدامات دوره
در دخالت به وي‌را كه مي‌داند -چهارم مجلس نمايندگان و
سپه سردار كابينه تركيب.مي‌كردند تحريض و تشويق انتخابات
بر علاوه وي كابينه دربود تعاملي چنين نشانگر نيز
وزارت كفالت خصوصا حضورداشتند نيز اجتماعيون نظاميان ،
واقع به كه بود صوراسرافيل ميرزاقاسم‌خان برعهده داخله
مطلقه‌اش قدرت وجود با سپه سردار مي‌شد ، انتخابات‌محسوب مجري
ازپذيرش ش.-ه حوت 1299 سوم كودتاي از پس دركابينه‌هاي
فرستادن:اولا مي‌كرد دنبال را مقصود دو رئيس‌الوزرايي
طريق از عمومي محبوبيت كسب ثانيا و مجلس به هوادارانش
تشكيل ضمن سپه سردار راستا اين در.كشور سطح در آراء اخذ
به را لازم اختيار پنجم ، دوره انتخابات جهت كميته‌اي
امراي و كرد واگذار مستقل دمكرات حزب افراد و خدايارخان
نمايندگان از تعدادي سپه سردار اشاره با شدند مامور لشكر
از تهراني محمد شيخ ميان اين در.يابند راه مجلس به
ورامين و خوار از اعتمادالاسلام الدين سيدعلاء و آذربايجان
بهار.شدند معرفي نماينده عنوان به نظاميان اشاره به
در حتي نشدند انتخاب طبيعي وكلا از نفر مي‌نويسدپنجاه
.مي‌شد ديده نظاميان نفوذ نيز دشتي علي اعتبارنامه بررسي
اين اعتبارنامه‌هاي بررسي در پنجم دوره انتخابات بازتاب
طولاني و مفصل مذاكرات دوره اين در.است توجه خور در دوره
تاثير و تقلب فشار ، :قبيل آن‌از مشكلات و انتخابات پيرامون
عرصه در را مهمي مباحث مخالف جناح‌هاي توسط نظاميان
و بود بي‌سابقه خود نوع در كه ساخت مطرح پارلماني مبارزات
ايجاد اقليت و اكثريت نمايندگان ميان در را طولاني مجادله
اعتبارنامه طرح موقع در مخالف اولين عنوان به مدرس.نمود
و شدت به را خويش مخالفت سرخس و كلات نماينده معتمدالسلطنه
هستم مخالف نفر باچهار بنده:گفت وي داشت ابراز قدرت با
مي‌كنم صحبت جا يك را همه آن موارد بودن يكسان جهت به كه
جهت مذكوراز نمايندگان با را خود مخالفت اجمالي دلايل وي
بايد اول گفت‌مجلس‌از و كرد ذكر آقايان انتخابات كيفيت
از انتخابات اين كه است اين من عقيده و بكند را خود معرفي
سر طرفدار تديناست اختيارنشده روي از و شده فشار روي
وارد سخنان ميان در مجلس سخنگوي‌اكثريت و سپه سردار سخت
ضمن صحبت ادامه در مدرس و كذبست خلافست ، :گفت و شده
شريعت‌زاده آقاي [پرونده] دوسيه در مثلا:گفت ذكرمواردي
شمال تيپ رئيس از اجازه بايد من است گفته حكومت مي‌گويد
قمشه در مثلا يا است؟ ملي انتخابات انتخابات ، بگيرم‌اين
در و داده‌اند انجام را انتخابات و كردند تبعيد را نفر 30
است ايشان بخت گفت‌از معتمدالسلطنه به طنزآميز اشاره‌اي
شوند انتخاب بايد رئيس‌الوزراء آقاي الفرموده حسب هميشه كه
ندادم راي ايشان به بنده و شد همينطور هم سابق دوره در
در خبيث كه‌روح شد آن خواستار آمرانه دفاعي در تدين
سپه سردار از شدت به موافق عنوان به وي نكند طلوع اين‌مجلس
بر دال مداركي چنانچه تا شد آن خواستار و نمود پشتيباني
گرفتن بالا با.گردد ارائه دارد وجود ايشان نفوذ اعمال
راي‌گيري خواستار نمايندگان از نفر تدين 16 و مدرس مباحثات
نفر مجموع 87 از آراء نتايج كه‌براساس شدند مخفي صورت به
رد معتمدالسلطنه نمايندگي و داده كبود راي نفر حاضر 57
مخالفت نيز كازروني و شريعت‌زاده اجاق ، سيدحسن با مدرسشد
نماينده اجاق خصوص در خود مخالفت نهايت در كه كرد
و گرفت پس را بوشهر نماينده كازروني و كرمانشاه
.آورد را لازم راي وي مخالفت عليرغم شريعت‌زاده اعتبارنامه
اعتبارنامه با نيز پنجم مجلس اكثريت جناح جانب از
.شد مخالفت تدين توسط تهران نماينده آشتياني ميرزاهاشم
تهران اقليت نمايندگان از با 4نفر متقابل حركت يك در تدين
اعمال و تهران در انتخابات سوء را آن دلايل و كرد مخالفت
.شد تحقيق كميسيون در موضوع طرح خواستار و دانست نفوذ
به پنجم مجلس اقليت تواناي سخنگوي و پرشور نماينده مدرس
در و كرد دفاع شدت به تهران انتخابات از موافق عنوان
اقليت منظور] ما با هم دولت افزودحتي گفته‌هايش تاييد
بعدي سخنران راديكال حزب رهبر داور.است نبوده [پنجم مجلس
وي پرداخت آشتياني و تهران انتخابات از دفاع به كه بود
هم باز كنيم حذف هم را اختلاف مورد آراي اگر حتي:گفت
هرچه -موتمن‌الملك -مجلس رئيس.آورده‌اند را لازم راي ايشان
موضوع يك در اكثريت ولي شود اعلام مذاكرات كفايت تا خواست
اينجا درآيد بدست لازم نصاب حد تا ندادند اجازه تهاجمي
طرفداران و تدين به نسبت سخت حمله‌اي در مدرس كه بود
مي‌خواهند را بيروني جنگ ايشان:گفت مجلس در اكثريت
شدن خارج حين در تدين سخن اين دنبال به مجلس توي بيندازند
مجلس و فراخواند خروج جهت را تجدد فراكسيون مجلس صحن از
نمايندگان اكثريت راي با بعدي جلسه در و افتاد اكثريت از
مجلس اكثريت ميان اين در.شد تصويب آشتياني اعتبارنامه
گيرد قرار تصويب مورد به‌سرعت اعتبارنامه‌ها تا داشتند تلاش
به امر اين تا بود آن بر مدرس و شود شروع رسمي جلسات تا
جلسه اولين در مدرس تلاش‌هاي همه عليرغم بيفتدليكن تاخير
با ش.-ه سال 1302 حوت تاريخ 30 به پنجم دوره مجلس رسمي
آن بررسي و قرائت جمهوري به سلطنت تغيير نامه اكثريت فشار
.گرفت قرار كار دستور در
علت‌محدوديت به محترم ، خوانندگان از پوزش با:توضيح
.شده‌است حذف مطلب پانوشته‌هاي تمامي صفحه
|
