عبرت‌ها و افق‌ها
بازرگاني عرصه در اخير دهه دو تجربه‌هاي بازنگري
اول تجارت و بازرگاني سياستهاي سالانه همايش نخستين
پژوهشهاي و مطالعات موءسسه سوي از امسال ماه شهريور
.شد برگزار تهران دردانشگاه بازرگاني
برنامه‌ريزي معاون "نهاونديان محمد دكتر" همايش اين در
بازنگري به سخناني طي بازرگاني وزارت اطلاع‌رساني و
از اعم -بازرگاني عرصه در كشورمان اخير دهه دو تجربه
عنوان به را تازه‌اي نكات و پرداخت -خارجي و داخلي
عرصه در دستكم كه نمود مطرح تجربه‌ها اين از جمع‌بندي
.دارد تازگي و است شده مطرح كمتر عمومي
.اقتصاد در دولت مديريتي دخالت يعني بازرگاني سياستگزاري
فرقي ببريم ، كار به را تعبير اين ما اينكه محض به و
يعني اقتصاد ، در دولت دخالت انواع ديگر با شده‌ايم قائل
شايد.كردن تصدي و كردن مديريت بين شده‌ايم قائل تميز
ما مديريتي تجربه از كه سال حدود 2019 از بعد الان
است ، گذشته (است افتاده ملت خود دست كشور سياست و اقتصاد)
كه دخالتي نحوه‌هاي آيا ببينيم باشدكه رسيده مناسبش وقت
نياتي و اهداف آن به را ما اقتصاد ، در كرده‌ايم تجربه ما
يا است رسانده داشته‌ايم ، تصميم‌گيري‌ها آن زمان در كه
خير؟
برخورد روش كه باشد اين بايد سياستگزاري ، در سوال اولين
چگونه واقع‌بينانه طور به اقتصاد ، در دخالت نحوه با
.نكند نايل نياتمان عكس به را ما كه باشد مي‌تواند
در خصوص به)مختلفي تجربه‌هاي ما سنوات ، اين طول در "قطعا
و اجتماعي عدالت نيت ، هميشه.داشته‌ايم (كشور بازرگاني
وضع كه است بوده اين نيت هميشه.است بوده اقتصادي رشد
درجه بالاترين ما كه مواقعي درهمان.بشود بهتر مردم
ما تفسير كه موقعي همان -كرده‌ايم عملي را اقتصادي تمركز
خارجي بازرگاني مطلق كردن دولتي اساسي ، قانون اصل 44 از
.است نبوده اين جز نيت -بود
واقع‌بينانه نگرش ضرورت
گزينه‌هاي ببينيم سياستگزاري امر در ما كه رسيده آن وقت
اداري ممنوعيت با كه كنيم فرض ما اگر.است ماكدام واقعي
مي‌كنيم ، ممنوع را كالايي واردات "واقعا واردات ،
افزايش با واقع در چون چرا؟.ننگريسته‌ايم واقع‌بينانه
ترتيب اين به و كرده‌ايم تشويق را قاچاق راه سودش ، حاشيه
خودمان كنترل تحت eحيطه كردن ، كنترل بيشتر با واقع در
همه در كه است تلخي بسيار واقعيت اين.كرده‌ايم كم را
.هستيم شاهدش اقتصاديمان بخشهاي
واقع ملاحظه عدم دليل به اقتصادمان ، قسمت هر در
در اما كنيم ، كنترل خواسته‌ايم ما سياستها ، اثر eبينانه
واقعيت اينكردهايم كوچك "مرتبا را كنترلمان حيطه واقع
پروانه‌مان بدون صنفي واحدهاي تعداد كه است تلخي بسيار
با صنفي واحدهاي برابر سه حدود استانها از برخي در
بخش از است گرفته فزوني غيررسمي بخش يعني ;باشد پروانه
.رسمي
وارداتمان روي كنيم تصور ما كه است تلخي واقعيت اين
حمايت لحاظ به را كالاها بعضي ورود مي‌كنيم ، كنترل اعمال
اما مي‌كنيم ، ممنوع نوزاد اصطلاح به و داخلي صنايع از
.مي‌كنيم برآورد كه باشد بالايي رقم قاچاق ، رقم
و صادرات مقررات در ما كه را چيزهايي همان ،"دقيقا
و صادرات مقررات دليل به نيايد كه مي‌خواهيم وارداتمان
.مي‌آيد وارداتمان
دولتي را بانكي سيستم تمام ما كه است تلخي واقعيت اين
اما مي‌كنيم ، مديريت اعمال كه كنيم تصور كه باشيم كرده
بازار يك تكوين و رشد و تولد به باشيم كرده كمك كنارش در
.بالا بسيار نرخهاي با غيررسمي ربوي پولي
سياستگزاري ، در كه است اين چيست؟ مثالها اين از مقصودم
روش آيا اينكه ملاحظه.نيست كافي داشتن خوب نيت صرف
يا مي‌كند حاصل نيت با منطبق نتيجه‌اي استفاده مورد
به‌طور بحثها اين روزها اين چون.است مهم بسيار نمي‌كند
طرح و است مطرح مطبوعاتي و سياسي و علمي محافل در جدي
است ، شده ارائه جامعه به خوشبختانه اقتصادي ساماندهي
كه داريم بندي يك اصل 44 ، ذيل ما.بجاست نكته اين تذكر
سه در را مالكيت بند ، اين.مي‌شود توجه كم آن به گاهي
اين در مالكيت" كه است گفته آن ذيل و است كرده ذكر بخش
كشور اقتصادي توسعه و رشد موجب..كه جايي تا بخش سه
آن وقت ".است..حمايت جامعه‌نشودمورد زيان مايه و گردد
كه نحوي به كشور در مالكيتي ببينيم‌ساختار كه است رسيده
قسمتهايي چه در آيا كرده‌ايم ، تجربه بسيا2سال در.باشد سياستي مطالعات جزء بايد مي‌رساند
ديگر ، جاهاي تجربه‌هاي و ما خود تجربه مورد در موارد
بعضي در و بوده خارجي‌مان سياست نيتمان بوده ، خوب نيتمان
چيزي حاصلش اما كرده‌ايم مبداايجاد در محدوديت موارد ، از
كالا مبدا همان از.است نبوده حمل اضافي هزينه تحميل جز
بر اضافي هزينه و چرخيده و ديگري جاي رفته اما است ، آمده
.است كرده تحميل ما
تجارت اساسي مشكل
يك در و ساده بسيار زبان به اگر ما تجارت اساسي مشكل
اينكه يكي:است نكته دو كنم ، عرض بخواهم كلي بسيار نگاه
و داريم تجاري‌مان تراز در شديد تعادل عدم نفت ، بدون ما
داخلي‌مان بازرگاني در دوم ، بكنيم فكري يك آن براي بايد
افزايش صنفي ، واحدهاي كثرت.داريم پاييني بسيار بهره‌وري
تحميل مصرف‌كننده بر كه بازرگاني هزينه‌هاي قبول غيرقابل
.كنيم حل بايد را مشكل دو اين.مي‌شود
.صادرات جز نداريم چاره‌اي كنيم ، حل بخواهيم اگر را اولي
رقابت در كه وضعي با باشيم ، داشته صادرات بخواهيم اگر
از بسياري" اينكه جز نداريم چاره‌اي هست ، بين‌المللي
استراتژيك سياست تابع هم را اقتصاديمان ديگر سياستهاي
به به‌ناچار فرصت ، بودن كم به‌لحاظ من."كنيم تجاري‌مان
.مي‌كنم اشاره فهرست‌وار ديگر نكته چند
دوم و اول برنامه گذشته در كه را تجربه‌اي ما اينكه
دنباله‌رو و حاشيه به‌عنوان را تجارت) داشته‌ايم توسعه
هدفگذاري يك يعني ،(كرده‌ايم تلقي اقتصادي ديگر سياستهاي
آن براساس و برنامه سالهاي طول در رشد براي كرده‌ايم
مازاد درواقع صادراتمان ، در رشدي نرخ يك به رسيده‌ايم
اين صادراتمان ، براي كنار گذاشته‌ايم را مصرف از توليد
همايش در من گذشته سال.نمي‌رساند هيچ‌جا به را ما "قطعا
شد ، مطرح آن در صادرات بحث كه بانكي و پولي سياستهاي
.كردم عرضه بود گرفته صورت كه را مطالعه‌اي آن حاصل
.مي‌كنم عرض اينجا بود ، مطالعه آن نتيجه كه را ارقامي
جهاني اقتصاد در ايران جايگاه
ديگر ، سال پنج نه آينده ، سال نه الان ، نه بخواهيم ، ما اگر
در سهممان سال 1400 ، در بخواهيم اگر ديگر ، سال بلكه 25
هم خيلي -جهاني جمعيت در جمعيتمان سهم بشود جهاني تجارت
را خودمان eعادله سهم بخواهيم اگر ،-نرويم بلندپروازانه
كرديم حساب جهاني ، تجارت رشد روند محاسبه با كنيم ، كسب
باشيم ، داشته بخواهيم را موقع آن درصد ما 03/1 اگر
بكنيم هم فرض.باشد دلار ميليارد صادراتمان 200 مي‌بايد
داشته هم موقع آن داريم الان كه نفتي مقدار همين كه
هم دلار ميليارد ، 20-ندارند قبول خيلي‌ها كه -باشيم
دلار ميليارد بايد 180 ما نفت ، صادرات براي بگذاريم كنار
.باشيم داشته غيرنفتي صادرات
براي كه درصدي رشد 4/8 نرخ با ارقامي چنين يك ، "قطعا
وصول و حصول قابل بود ، شده گذاشته دوم برنامه در صادرات
به 20 رسيد خواهيم موقع آن درصد اين 4/8 با.نيست
داريم الان كه فاصله‌اي همان "دقيقا يعني دلار ، ميليارد
دلارمان ميليارد رقم 3 ما الان.باشيم بايد كه آنچه با
عادله سهم تا باشيم داشته بايد كه است چيزي آن دهم يك
اگر.بود خواهد همين هم موقع آن باشيم ، داشته را خودمان
ما كه نيست اين در جز دگرگوني‌اش كنيم ، دگرگونش بخواهيم
به و ببينيم جهاني اقتصاد مجموعه در را خودمان اقتصاد
شغل تعيين ما براي جهاني كار تقسيم در ديگران اينكه جاي
جايگاه و كنيم برنامه‌ريزي بگيريم ، تصميم خودمان كنند ،
.كنيم تعيين جهاني بازار در را خودمان
حصول غيرقابل و روءيايي بسيار است ممكن آرماني ، ارقام اين
سال ، ظرف 20 توانستند كشورهايي اگر ليكن آيد ، نظر به
تجارت در را سهمشان يا و كنند برابر را 70 صادراتشان
ظرف 25 را سهممان مي‌توانيم هم ما كنند ، برابر جهاني 20
متوسط سالانه رشد حصول كار ، اين لازمه.كنيم برابر سال 3
سالهاي برخي در خود ما.است كشور صادرات در درصد 18
تجربه هم را درصد تا 100 حتي و درصد رشد 33 گذشته
را صادرات مستمر رشد يك كه است اين مهم.كرده‌ايم
.كنيم برنامه‌ريزي
با اساس ، براين و داشتن تجاري استراتژيك سياست يعني اين
بازار در چيزي چه ديگر سال مي‌خواهيم 25 ما كه اين تشخيص
و كشاورزي‌مان سياست صنعتي‌مان ، سياست كنيم ، عرضه جهاني
.شد خواهد تعيين مالي‌مان و پولي سياست
حمايت شيوه
.دارد تغيير به نياز حمايت به نسبت ما ديدگاه ، "اصولا
استفاده مي‌خواهيم بهينه به‌طور ما كه حمايتي ابزارهاي
.داريم كه حمايتي روشهاي با داشت خواهد تفاوت كنيم ،
اين از مصرفي ، يارانه‌هاي اين از مي‌دهيم كه يارانه‌هايي
يارانه‌هاي به بشود تبديل بايد توليدي كور يارانه‌هاي
بايد نوزاد صنايع از ما حمايتهاي توليدي ، هدفمند
نداشت ، زمان نوزاد صنايع از ما حمايت اگر.باشد زمان‌دار
ديگر به دهنده ياري بايد كه صنعتي اين) نوزادمان صنعت
ماند خواهد نوزاد هميشه براي (باشد كشور اقتصادي بخشهاي
.بگذاريم لبش كنار كه است شيري بطري محتاج هميشه و
و سازگاري" سياستها ، "ثبات" سياستهايي ، چنان در ، "قطعا
اصلي نكته سه سياستها "بودن هدفمند" و سياستها "هماهنگي
.شود رعايت بايد كه است
جزء تجاري كارايي بردن بالا كه اصلاح اين مقابل در البته
بلكه مالي ، نگاه عنوان به نه تعرفه‌ها ، به نگاه است ، آن
به نگاه الان.مي‌باشد آن جزء نيز تجاري نگاه عنوان به
.بيايد در خزانه براي پولي يك آن از كه است اين تعرفه‌ها
بايد را تعرفه‌اش را كالايي چه ما اينكه ملاحظه "اصلا
داشته نفوذ امكان هدف بازار فلان در كه كنيم تنظيم چگونه
خيلي و مي‌خواهد ديد تغيير اين و نيست مدنظر اين باشيم ،
.ديگر كارهاي
از دوتا يكي به.دارد هم موانعي "قطعا تجاري اصلاح اين
منافع آن ، جدي بسيار مانع يك.مي‌كنم اشاره جدي موانع
اوايل -زماني يك.است كشور تجاري موجود سيستم از منتفعان
نتيجه اين به دلسوزان تجاري ، سيستم اصلاح براي -انقلاب
گروههاي و افراد دست از بايد خارجي بازرگاني كه رسيدند
بود آنها قبضه در عمده طور به كشور تجارت كه خاصي
با الان.شود دولتي كه بود رسيده نظرشان به لذا دربيايد ،
نجات مي‌بايد ما ، اقتصاد و تجارت دولت‌زده تركيب به توجه
اين از منتفعند كه كساني "طبعا و كرد طراحي را دومي
مقابله آن با ما ، اقتصاد و تجارت دولتي "شديدا سيستم
سيستم از نيست دولتي مديران برخي فقط غرض ، .كرد خواهند
واسطه‌هاي مي‌شوند ، منتفع دولت خارج در كساني دولتي
بدون بخواهيم اگر -ماست خود تجربه هم داخلي و خارجي
كه كشورهايي همه تجربه هم و -كنيم صحبت هم با رودربايستي
.كرده‌اند اداره دولتي و متمركز را اقتصاديشان سيستم
بايد منافع اين با مقابله شهامت و برنامه‌ريزي ، "طبعا
.باشد داشته وجود اصلاحي اقدامات اين در
مورد در مطالعه‌اي جهاني بانك اقتصاددانان از جمعي ;دوم
مختلف كشورهاي در كه تجاري اصلاح برنامه‌هاي و سياستها
تاكيد مورد كه نكاتي از يكي.داده‌اند انجام گرفته ، صورت
موفق تجاري سيستم اصلاح كه است اين داده‌اند قرار جدي
"خصوصا اقتصادي ، ديگر سياستهاي اينكه مگر نمي‌شود
.باشد هماهنگ آن با اقتصادي كلان سياستهاي
."نيست امكان‌پذير حاد تورم شرايط در تجاري اصلاح"
مراكش ، خاص ، مطالعه آن در كرده‌اند ذكر كه تجربه‌هايي
كشورها اين كه زامبيا ، و آرژانتين حادتر طور به فيليپين ،
حفظ و كلان ، سياستهاي در لازم شرايط نكردن فراهم لحاظ به
اصلاح سياستهاي از برگشت به مجبور قيمتها ، در نسبي ثبات
بايد هم را ما خود تجربه ليست ، اين به.شده‌اند تجاري
.كرد اضافه
در ماشد توقف دچار سال 74 از پس تعديل سياستهاي
.داشته‌ايم برگشت نوعي تجاري سياستهاي به مربوط قسمتهاي
چرا.كرديم افول به ناچار بلكه و متوقف را صادرات "عملا
ما مالي سياست و ما پولي سياست اينكه جهت به شد؟ طور اين
سياست مي‌شود مگر.است نكرده حركت هماهنگ واقعي معناي به
ارزي تعهدات ذخيره حساب كه شرايطي در داشت تجاري اصلاح
اسمش گرچه كند؟ كشور نقدينگي در درصد بالاي 40 پمپاژ ما
بودجه كسري اثر از غير اثري مگر نگذاريم ، بودجه كسري را
داشت؟ ما اقتصاد در
كند ، عمل آنگونه ما مالي -پولي وضع كه شرايطي در
سياستهاي.ندارد توفيق به اميد تجاري اصلاح سياستهاي
نحوي به مي‌بايد "حتما سرمايه‌گذاري ، سياستهاي مالياتي ،
.كند كمك صادراتي جهش اين به كه شود هدايت
بازرگاني سياستهاي همايش ما همايش اگر اينكه ، آخر نكته و
و روندي به برسيم كه است اين ما همه هدف "قطعا است ،
و چرخه" متاسفانه.تصميم‌گيري و سياست‌سازي براي مسيري
بسيار مشكل دچار ما كشور اقتصاديات در تصميم‌گيري روند
كنم ، تاكيد مي‌خواهم اكنون كردم ، اشاره "قبلا."است جدي
در كشور بازرگاني سياستگزاري‌هاي و تصميم‌گيري‌ها اختيار
موازي متعدد دستگاههاي مورد اين در نيست بازرگاني وزارت
واگذار را مسئوليت اينكه مگر نداريم اي چاره.دارد وجود
اين با متناسب و معادل اختيارات دستگاه ، يك به كنيم
مسئوليت و كنيم ارائه دستگاه آن به هم را مسئوليتها
بخواهيم
|
