توسعه فرايند در جمعيت جايگاه
برفقرزدايي تاءكيد با ايران
نشان مختلف كشورهاي در جمعيت سالانه رشد سرعت مقايسه
.مي‌شود برابر دو سال ، هر 22 در ايران جمعيت كه مي‌دهد
سال ، هر 100 آلمان جمعيت مقابل در
به مصر و نيجريه كويت 19 كنيا 17 ، سال ، هر 63 اتريش
مي‌يابد افزايش برابر دو سال و 27 ترتيب 23
و است ايران در پايدار توسعه اصلي محور دو جمعيت و فقر
و بلندمدت برنامه‌ريزيهاي در ويژه‌اي جايگاه است ضروري
.شود گرفته نظر در آن براي مدت كوتاه
و جمعيت بين رابطه‌اي مي‌توان نظري ديدگاه از است طبيعي
را جمعيت اجتماعي علوم علماي از برخي.شد قايل توسعه
دانسته‌اند ، توسعه مانع را آن ديگر بسياري و توسعه عامل
رابطه به ديگر عده‌اي و معلولي و علت رابطه به برخي
اما.قايل‌اند توسعه و جمعيت بين متقابل و احتمالي
جهان كشورهاي كليه براي را جمعيت سريع رشد غالب ، انديشه
گروه اين استدلال مي‌داند ، توسعه اصلي مانع وچهارم ، سوم
زير ، شيوه‌هاي به جمعيت رشد كه است اين بر انديشمندان از
است ، زندگي سطح رفتن بالا اصلي عامل كه را سرانه توليد
.مي‌كند محدوديت دچار
سطح تامين براي را بيشتري توليدي سرمايه‌گذاري:الف
كه است حالي در اين.مي‌كند طلب جديد ، جمعيت زندگي
.است سرمايه در محدوديت دچار نيافته توسعه اقتصاد
بازده موجب و مي‌برد بالا را منابع به جمعيت نسبت:ب
.مي‌شود اقتصاد در نزولي
و سالخورده افراد نسبت و مي‌كند متحول را جمعيت تركيب:پ
دگرگون (6415) فعاليت سن در افراد به نسبت را خردسال
.مي‌گيرد را سرانه توليد ازدياد جلوي وضعيت اين و مي‌كند
به اختصاص جاي به را مالي منابع از بيشتري مقدار: -ه
... و آموزش و مصرف صرف بنيادي و پايه سرمايه‌گذاري
(1).مي‌نمايد (كودكان) جديد جمعيت
ادامه آيا است ، اين اساسي سئوال اكنون بالا مقدمه ذكر با
به ما سياسي اجتماعي اقتصادي فعلي شرايط در جمعيت افزاش
مي‌كند تشديد را توسعه است؟ سياسي و اقتصادي توسعه نفع
.مي‌شود آن روند كندي باعث يا
جمعيت رشد منفي تاثير پذيرش ضمن مقاله ، محورهاي طرح با
پايدار توسعه عملي راهكارهاي سياسي و اقتصادي توسعه بر
برنامه در جمعيت كنترل بر تاكيد با فقرزدايي بر مبتني
.مي‌گردد ارائه توسعه سوم ريزي
آن شاخص‌هاي و فقر -1
كشور در جمعيت رشد -2
توسعه برفرايند كشور جمعيت رشد تاثير -3
راهبردها و راهكارها -4
آن شاخص‌هاي و فقر
انسان به كه مي‌دانند درآمدي سطح آن را فقر اقتصاددانان
زيستن براي را لازم نيازهاي حداقل مصرف و خريد امكان
و پوشاك ، غذا ،(absiult poverty) مطلق فقر در نمي‌دهد ،
اختيار در زندگي استاندارد حداقل داشتن براي كافي مسكن
كه است سرانه‌اي درآمد (poverty Line) فقر خط.نيست فقير
:آن با بتوان
كالري با 2250 برابر كه را غذا به بدن نياز حداقل "اولا
.كرد تامين است ،
داشتن فقر خط نمي‌باشد انسان نياز تنها غذا چون:"ثانيا
لازم پول مقدار برابر سه حداقل كه است سرانه‌اي درآمد
.باشد غذايي مواد خريد براي
درآمد به چيز هر از بيش جهان ، سطح در فقر مقايسه نظر از
سرانه درآمد مقايسه اما.است شده توجه كشورها مردم سرانه
آنها در فقر و ثروت اندازه‌گيري براي خوبي وسيله كشورها
شاخص از استفاده فقر ، سطح شناخت براي ديگر شيوه.نيست
يك عملكردهاي از مجموعه‌اي شاخص اين.است زندگي كيفيت
سه تركيب از مي‌كند ، كه خلاصه عدد يك در را اقتصادي نظام
بدست اطفال مير و مرگ نرخ و زندگي به اميد باسوادي ، شاخص
بهداشت تغذيه ، تاثير دهنده نشان آخر عامل دو.مي‌آيد
مير و مرگ "مثلا.است عمومي زيست محيط و عمومي ، درآمد
پاكيزه آب عرضه وضع نشان‌دهنده تولد اول سال در نوزادان
.است مادران تندرستي و خانه محيط امكانات و بهداشتي شرايط
رفاه سطح معرف جامعه يك در وپرورش آموزش و سواد سطح
(2).است اقتصادي توسعه ضروريات از نيز و مردم
تشديد:است موءثر فقر تشديد يا ايجاد در گوناگوني عوامل
مستمري و كارگران دستمزد و حقوق خريد قدرت كه تورم فشار
غني‌تر را غني و فقيرتر را فقير" مي‌دهد كاهش را بيكاران
دامن را بيكاري اقتصادي ، ركود و افت بحرانهاي "مي‌كند
عدم.مي‌راند فقر خط زير به را جديدي گروههاي و مي‌زند
احساس كه اجتماعي طبقات و بين‌گروهها مصرف در تعادل
.برد نام مي‌توان را... و مي‌زند دامن را فقر و محروميت
و گسترده سطح در باشد ، داشته ريشه كه عاملي در فقر اما
شكست و اقتصادي نظام عملكرد بودن ناسالم نشانه آن شديد
و فقير طبقات پيدايش.است اجتماعي عدالت تامين نظر از آن
جامعه كه است حقيقت اين مبين فقر خط زير در افراد زيستن
بادرآمد اشتغال فرصت و كار كافي ميزان به است نتوانسته
.نمايد ايجاد (فزاينده و جوان جمعيت) كار نيروي براي كافي
(3)
ماهيانه سرانه روستاها در فقر خط سال 1373 ارقام براساس
و اصفهان مانند بزرگ شهرهاي و تهران براي و ريال هزار سي
اين در.است گرديده برآورد ريال هزار هفتاد... و مشهد
در مي‌كنند زندگي فقر خط زير در كه كساني تعداد سال
(4).است بوده درصد روستاها 3/26 در و شهرها 7/13
متوسط هزينه كه سال 1376 با مقايسه در رقم اين است طبيعي
است گرديده برآورد ريال هزار ده و يكصد از بيش خانوار يك
و نفت قيمت كاهش با فعلي شرايط در و است بوده گسترش روبه
از بسياري تعطيلي و عمراني برنامه‌هاي افتادن تعويق به
كاهش يا و رفتن بين از درنتيجه و توليدي كوچك مراكز
معضل اين كار ، جوياي و جوان جمعيت براي شغلي فرصت‌هاي
.شد خواهد فربه‌تر
كشور جمعيت رشد
ايران جمعيت شمسي ، سال 1279 در جمعيت مطالعات براساس
سرشماري اولين.است گرديده برآورد نفر ميليون نه حدود
مي‌دهد نشان تا 1375 سالهاي 1335 فاصله در گرفته انجام
برابر سه از بيش ساله چهل فاصله يك در كشور جمعيت كه
شصت حدود و سال 1335 در نفر ميليون 19) است يافته افزايش
دهه‌هاي در جمعيت رشد ميزان (سال 1375 در نفر ميليون
و است ، بوده جهان در جمعيت رشد نرخهاي بالاترين مذكوراز
درصد رشد 9/3 نرخ با كشور جمعيت تا 1365 دهه 1335 در
رشد نرخ الي 1370 سالهاي 1365 فاصله در و.يافت افزايش
نرخ برابر دو با برابر درصد بر 45/3 بالغ كشور جمعيت
.است بوده جهان جمعيت رشد متوسط
كاهش درصد به 8/1 سرشماري 1375 در خوشبختانه ميزان اين
كشور ، جمعيت رشد نرخ ميزان كاهش علي‌رغم اما است يافته
بيست تا كه است اين بر جمعيتي مسايل كارشناسان پيش‌بيني
به و برسد نفر ميليون حدود 100 به كشور جمعيت آينده سال
در جمعيت پر كشور پانزدهمين مقام از ايران ديگر پيش‌بيني
داشتن با سال 2025 در پرجمعيت كشور نهمين به سال 1993
(5).رسيد خواهد جمعيت ميليون 162
نشان مختلف كشورهاي در جمعيت سالانه رشد سرعت مقايسه
.مي‌شود برابر دو سال ، هر 22 در ايران جمعيت كه مي‌دهد
كنيا سال ، هر 63 اتريش سال ، هر 100 آلمان جمعيت مقابل در
برابر دو سال و 27 ترتيب 23 به مصر و نيجريه كويت 19 17 ،
.مي‌يابد افزايش
بر علاوه ايران در جمعيت افزايش بالاي نرخ عمده دلايل از
بالاي نرخ يكسال ، زير فرزندان مير و مرگ فوق‌العاده كاهش
در و است ايران 1/6 در نرخ اين كه بطوري است باروري
رشد اساسي علت نمايانگر (/3) جهاني نرخهاي با مقايسه
(6).است كشور در جمعيت
توسعه برفرايند كشور جمعيت رشد تاثير
مواردي ايران در توسعه روند بر جمعيت تاثير بررسي در
.مي‌گيرد قرار بررسي مورد آنها "ذيلا كه است اهميت حائز
انساني نيروي ساختار بر تاثير -1
ايران در سني گروههاي تركيب -11
جمعيت رشد ميزان بودن بالا درنتيجه كه پيچيده‌اي مسايل
اصطلاح به و جمعيت تركيب نامتوازن تغيير مي‌آيد ، پديد
به اول مرحله در رشد اين.است جمعيت جواني پديده بروز
(سال زير 15 افراد) سني هرم پايين در جمعيت تعداد افزايش
(6415) فعال سني گروههاي زماني تاخير با و مي‌انجامد
رشد ميزان چقدر هر حال مي‌دهد قرار تاثير تحت را سال
افراد) سني هرم پايين در شده اضافه جمعيت حجم باشد بالا
.است بيشتر (سال زير 15
آماري 1370 سالنامه براساس ايران در جمعيت سني ساختمان
يك جدول شرح به
.باشد مي
حسب بر ديگر مناطق با ايران در سني گروههاي تركيب مقايسه
كه(شماره 2 جدول)شده‌اند بندي تقسيم اقتصادي وضعيت
.است ديگر مناطق به نسبت ايران جمعيت بودن جوان مبين
كشور از پس ايران سال 1991 ، در توسعه جهاني گزارش براساس
سوم مرتبه در جوان جمعيت داشتن حيث از نيجريه و كنيا
كه مي‌دهد نشان سال جمعت 140 درصد بالابودن.قراردارد
تعلق سني گروه به ايران در جمعيت از ملاحظه‌اي قابل سهم
كار بازار وارد نرسيده ، اشتغال مرحله به هنوز كه دارد
مصرف فقط و نداشته مشاركتي اقتصادي فعاليت‌هاي در و نشده
(7).است كننده
غيرفعال و فعال جمعيت تركيب -21
1355 ،-سالهاي 1345 فاصله در را كشور جمعيت اضافه اگر
در فعال جمعيت سهم افزايش نسبتكنيم مقايسه هم با 1365
نخست دوره در كه طوري به كرد خواهيم ملاحظه را جمعيت كل
شده ، اضافه جمعيت بر كه نفري از 7920000 (5545) سالهاي
و سال سني 140 گروههاي) غيرفعال جمعيت سهم آن درصد 9/41
در گروههاي طرفي از و نيستند فعال "عملا (بيشتر و سال 65
فعاليت به همگي (سال افراد 1564 يعني) فعاليت سن
لذا (غيره و خانه‌دار زناني محصلين ، مانند) نمي‌پردازند
مذكور جمعيت اضافه در غيرفعال و فعال جمعيت واقعي نسبت
.مي‌كند تغيير كلي به
-سالهاي 1345 جمعيت اضافه در غيرفعال جمعيت سهم چنانچه
/9(بيكارها و شاغلين) فعال جمعيت سهم و درصد 1355 ، 1/72
جمعيت نفر هزار از 5 1365-دهه 1355 امادر است درصد 27
و افزايش درصد به 8/80 غيرفعال جمعيت سهم شده ، افزوده
.است يافته كاهش درصد به 2/19 فعال سهم‌جمعيت
-سالهاي 1345 فاصله در ايران در كار نيروي سالانه رشد
بوده درصد و 4/2 درصد ترتيب 6/2 به و 1365 و 1355 1355
به (غيرفعال) جمعيت بقيه سالانه رشد كه حالي در است
.است بوده درصد و 3/4 درصد ترتيب 8/2
با 25 برابر كشور فعال جمعيت سال 1365 ، در كلي طور به
در كودكان تعداد اين اما است بوده نفر هزار و 473 ميليون
و است رسيده نفر هزار و 6/3 ميليون به 32 سال 1372
ميليون سال 1377 ، 38 در تعداد اين كه است شده پيش‌بيني
.باشد نفر
سال 1385 ، 13 تا يعني آينده دهه در پيش‌بيني‌ها براساس
اضافه سال فعال 6415 جمعيت به نفر هزار و 800 ميليون
.شد خواهد
تغييري با جمعيت افزايش كه گرفت نتيجه مي‌توان بنابراين
تاثير تحت را كار بازار مي‌كند ايجاد جمعيت ساخت در كه
عرضه افزايش تاثيرگذاري آن نهايي نتيجه كه مي‌دهد قرار
(8).است تقاضا با آن تعادل خوردن هم بر و كار نيروي
سبزه‌اي محمدتقي
دارد ادامه
:پي‌نوشت‌ها
كريمي ، احمد ترجمه "فقر جامعه‌شناسي" جانت راچ جك ، راچ -1
ص 199 دوم 1356 ، چاپ اميركبير تهران ،
اشتغال ديدگاه از فقر بررسي. محمدحسين فطرس ، -2
ص 144 و 111 ش 112 يازدهم سال "اقتصادي سياسي اطلاعات"
اطلاعات "آن با مبارزه راههاي و فقر" علي رشيدي ، -3
و 132 ص 133 و 111 ش 112 يازدهم سال اقتصادي سياسي
در سخنراني "فقر خط محاسبه و فقر".جمشيد پژوهان ، -4
سلام 24/7/75 اقتصاددانان انجمن
تيرماه 1373 اف رسول توسعه و جمعيت سمينار -5
توسعه براي تهديدي جمعيت ، نامتناسب رشد" افسانه قنبر ، -6
سازمان و 13 ، ش 14 (پژوهشي علمي فصلنامه) جمعيت "انساني
ص 107 تهران13740 كشور ، ثبت‌احوال
ص 108 همان -7
سمت ، تهران ، ."شغل و كار جامعه‌شناسي" غلامعباس توسلي ، -8
صص 202205 1375
|
