قاره فلات حقوقي ماهيت
(2) فارس خليج در كويت -ايران قاره فلات تحديد
موقعيت به اشاره با مقاله بخش نخستين در نويسنده :اشاره
روند در آن سياسي اهميت و قاره فلات استراتژيك و حساس
اعمال و منطقه بيگانه قدرتهاي دخالت به جهاني ، تحولات
پرداخته خويش ، منافع حسب بر گاهي چند از هر آنها حاكميت
تشريح به و دخالتها اين تاريخي پيشينه ترسيم به آنگاه و
دومين در يازيد ، دست حال و گذشته در آن جغرافيايي وضعيت
جايگاه و ماهيت به تا كوشيده نويسنده نوشتار ، اين بخش
فلات تعيين راه سر بر موجود موانع ونيز قاره فلات حقوقي
.بپردازد كويت و ايران كشور دو ميان قاره
ميلادي سال 1945 در بار دريايي ، نخستين قاره فلات موضوع
.گرديد وقت‌آمريكامطرح جمهور رئيس "ترومن" سوي از
در گاز و همچون‌نفت معدني ارزش با منابع به‌دليل‌وجود
اعلاميه‌اي طي آمريكا جمهور رئيس درياها ، بستر زير
در كشور اين قاره فلات بر متحده‌را دولت‌ايالات حاكميت
اعلاميه‌چنين اين در.داشت اعلام خود سواحل‌دريايي
واقع در مجاور درياي بستر كه آنجا از ":بود مطرح‌شده
مجاور آبهاي زير آمريكادر كشور خشكي دنباله‌قلمرو
حاكميت اعمال آمريكا دولت بنابراين مي‌شود ، محسوب ساحلي
و طبيعي حق را خود آبهاي‌مجاور زيربستر و بستر بر
از ترومن ، بسياري اعلاميه از پس ".مي‌داند خود قانوني
حق به آمريكا ، دولت تبعيت‌از به جهان كشورهاي ديگر
آن بر و اشاره‌نموده قاره فلات قلمرو در خود حاكميت
به دولتها از هريك كه آنجا از ليكن (7).ورزيدند تاكيد
وحاكميت‌بيشتر ، قلمروهاي حقوق خاطردستيابي‌به
اعلام خود به قاره‌متعلق فلات عنوان تحت را متفاوتي
فلات قلمرو مرج‌درتعيين و هرج آشفتگي‌و نوعي نمودند ،
منظور به جهت‌و همين به.نمود بروز كشورها قاره
آوردن در قاعده و نظم تحت ومرج‌و هرج پيش‌گيري‌از
كنوانسيون طي قاره ، فلات مورد در كشورها از يك هر قلمرو
:شد تعريف چنين قاره فلات ژنو ، سال 1958 در درياها حقوق
از درخارج واقع دريايي‌مجاورساحل مناطق كف زير و كف"
تجاوز صورت در يا عمق 200متر سرزميني‌تا درياي منطقه
فوقاني ، بهره‌برداري آبهاي عمق كه مكاني تا حد ، اين از
".مي‌سازد راممكن مذكور مناطق از
سال در حقوق‌درياها كنوانسيون‌جديد درماده 76 همچنين
:شد تعريف چنين فلات‌قاره تغييري ، اندك 1982با
وزيركف بستر از است عبارت ساحلي يك‌كشور قاره فلات"
طبيعي ادامه طول تمام سرزميني‌در ماوراي‌درياي در دريا
تا يا حاشيه‌قاره‌اي بيروني سمت‌لبه به قلمروخشكي
درياي آن از كه مبدا خطوط از دريايي مايل مسافت 200
بيروني كه‌لبه جايي در اندازه‌گيري‌مي‌شود ، سرزميني
(8)".است نيافته ادامه مسافت آن تا بيروني حاشيه
فارس خليج در قاره فلات
قاره فلات است ، كمتر متر از 100 آن عمق كه خليج‌فارس در
اينكه به توجه با ولي ندارد ، وجود آن در كلمه معناي به
ويژگي مي‌يابد ، افزايش عمان درياي طرف به خليج‌فارس شيب
.مي‌خورد چشم به آن جغرافيايي گسترده مفهوم در قاره فلات
يك بايد را خليج‌فارس محدوده تمام كه گفت بايد واقع در
مختلف تعابير به نگرش با.آورد به‌شمار پيوسته قاره فلات
علم و بين‌الملل حقوق قلمرو در قاره فلات اصطلاح از كه
را ساحلي دولت يك اينكه به توجه با و دارد وجود جغرافيا
به سرزميني درياي ماوراي در خود مشروع حقوق از نمي‌توان
كرد ، منع جغرافيايي خصوصيات با قاره فلات نداشتن صرف
و حقوقي نظر از قاره فلات عملي مفهوم كه بود لازم
قرارداد در كه است چيزي همان اين و ;شود تفكيك جغرافيايي
و اجمال طور به ژنو دريايي 1958 حقوق كنفرانس قاره فلات
.شده‌است اشاره آن به مفصل طور به جديد كنوانسيون در
منابع از بهره‌برداري و اكتشاف قانون موجب به ايران دولت
موازين به باتوجه خرداد 1334 ، مصوب 28 قاره فلات طبيعي
خليج‌فارس از منطقه اين بر را خود حقوق بين‌المللي ،
همچنين و مناطق":قانون اين دوم ماده موجب به.كرد اعلام
سواحل در قاره فلات حدود دريا زيركف و كف طبيعي منابع
عمان درياي و خليج‌فارس در ايران جزاير سواحل و ايران
.مي‌باشد و بوده ايران حاكميت تحت و ايران دولت به متعلق
بين‌الملل حقوق اصول طبق عمل مبناي خزر درياي مورد در
".مي‌باشد و بوده بسته درياهاي به مربوط
مقابل ، و مجاور كشورهاي با قاره فلات حدود تحديد مورد در
فلات كه صورتي در":است مذكور چنين فوق قانون ماده 3 در
داشته بسط ديگري كشور سواحل تا قبل ماده در مندرج قاره
اختلاف صورت در باشد ، مشترك ديگري همجوار كشور با يا
اساس بر مزبور ايران ، اختلاف قاره فلات حدود به نسبت
اختلافات قبيل اين براي دولت و شد خواهد حل انصاف
".نمود خواهد را لازم اقدامات سياسي طريق از احتمالي
قاره فلات دكترين از عموما خليج‌فارس ساحلي دولتهاي
خليج‌فارس منطقه در سعودي عربستان و مي‌كنند طرفداري
آن كنترل و معين و محدود حاكميت تحت قاره فلات به قايل
حقوق مورد در نيز خليج‌فارس ساحلي شيخ‌نشينهاي.است دولت
ساحلي درياي مجاور زيركف و كف طبيعي برمبناي خود
صادر منطقه اين در حاكميت حق مورد در اعلاميه‌هايي
(9)".كرده‌اند
منظور به ايران دولت شد ، داده توضيح قبلا كه همان‌گونه
خليج‌فارس ساحلي كشورهاي با خود دريايي قلمرو تعيين
و مذاكرات تلاشها ، طي رابطه اين در و بوده پيشقدم همواره
چهار با را خود قاره فلات مرزهاي آمده ، عمل به توافقات
نموده تعيين و افراز "بحرين و قطر عمان ، عربستان ، " كشور
روح از الهام با ايران قاره فلات به مربوط قانون.است
بر حتي‌الامكان و گرديده تدوين درياها حقوق قوانين كلي
كشورهاي با ايران دريايي مرزهاي "منصف خط" دكترين اساس
خطوط موارد برخي در چند هر.است نموده مشخص را شده ياد
با ليكن نگرديده ، تعيين منصف خط با مطابق كاملا مرزي
اساس بر و درياها حقوق كنوانسيون كلي رهنمود از استفاده
در همسايه كشورهاي با كشور اين ميان في‌مابين توافقات
مرزهاي رابطه اين دراست شده مشخص "دوفاكتو" قالب
،"عراق و ايران" همچنين و "كويت و ايران" ميان دريايي
.است نگرديده مشخص و تعيين تاكنون
شده ياد كشور سه ميان قاره فلات تعيين موضوع چه اگر
مي‌روند ، شمار به جداگانه‌اي و مستقل موضوعات ظاهرا
در كشور سه دريايي مرزهاي قلمرو تداخل دليل به ليكن
را آنها دريايي مرزهاي نهايي فصل و حل يكديگر ، قلمرو
تعيين مثلا كه طوري به.است ساخته وابسته هم به كاملا
عراق مرزهاي فصل و حل گرو در كويت و ايران دريايي مرزهاي
.دارد قرار عراق و ايران نيز و كويت و
با رابطه در موجود مسائل تبيين منظور به قسمت اين در
ابتدا ،"كويت" و "ايران" كشور دو ميان قاره فلات افراز
آمده عمل به تلاشهاي و مذاكرات تاريخچه به كوتاهي اشاره
ميان قاره فلات مساله طرح به سپس و نموده كشور دو سوي از
.پرداخت خواهيم آن افراز راه سر بر موجود موانع و كشور دو
كويت و ايران دريايي مرزهاي
ايران كشور دو ميان قاره فلات افراز براي تلاش نخستين
درآوريل.بازمي‌گردد ميلادي دهه 1960 اوايل به كويت و
از "آرام عباس" ايران وقت خارجه وزير ديدار طي سال 1964 ،
دريايي قلمرو تحديد منظور به كشور دو ميان مذاكرات كويت ،
به اقدام كشور دو ديدار ، اين دنبال به.مي‌شود آغاز
پس يكسال.مي‌نمايند منظور همين به مشتركي كميته تشكيل
و مي‌رسد امضا به كشور دو ميان پروتكلي مذاكرات ، اين از
"سالم‌الصباح عبدالله شيخ" سال 1965 اكتبر در آن از پس
در را ايران با خود دولت توافق‌نامه موضوع كويت ، امير
كويتي هيات يك ماه همان در.مي‌نمايد اعلام كويت پارلمان
آن بازرگاني وزير "جابرالصباح عبدالله شيخ" رياست به
و مي‌كند ديدار تهران از مذاكرات ادامه براي كشور ،
سفر كويت به سال 1966 فوريه در ايراني هيات يك متقابلا
بهار در و تهران در كشور دو مذاكرات بعد ماهمينمايد
دسامبر درميشود پيگيري تهران و كپنهاگ در سال همان
دنبال به و مي‌كند مسافرت ايران به كويت امير سال 1967
.مي‌كند سفر كويت به نيز ايران شاه سال 1968 نوامبر در آن
دو نمايندگي هياتهاي و رهبران سفرهاي و ديدارها عليرغم
مطلوبي نتيجه متاسفانه طولاني ، مذاكرات انجام و كشور
به مربوط مسائل فصل و حل كه چرا(10)نمي‌شود حاصل
برخورد اساسي مانع چند به كشور دو دريايي مرزهاي
كشور دو ميان قاره فلات افراز و دقيق تعيين كه مي‌نمايد
اساسي عوامل و موانع.مي‌باشد آن‌موانع رفع به منوط
است مواردي قالب در كشور دو نهايي توافق راه سر بر موجود
.مي‌شود داده شرح ذيلا كه
دوكشور ميان قاره فلات تعيين راه سر بر موجود موانع
بدين كويت ، سوي از ساحلي‌ايران آبهاي عرض پذيرش عدم -1
از خود سرزميني آبهاي عرض افزايش با ايران دولت كه معنا
خط عنوان رابه خارك جزيره بيروني لبه مايل ، به 12 مايل 3
و مي‌گرفت نظر در خود سرزميني درياي اندازه‌گيري مبدا
.نبود كويت دولت پذيرش مورد موضوع اين
و رود اروند مورد در عراق و ايران ميان اختلاف حل عدم -2
در ايران با توافق عدم خصوص در كويت بر عراق دولت فشار
قاره فلات افراز زمينه
به كويت و عراق مرزي اختلافات نهايي فصل و حل عدم -3
.كويت سرزمين به عراق دولت چشمداشت دليل
كويت و ايران ميان قاره فلات در عراق قاره فلات تداخل -4
براي كويت و ايران ميان توافق با كشور اين جدي مخالفت و
.كشور دو قاره فلات حدود تحديد
از يك هر بيشتر شدن روشن جهت تا است ضروري قسمت اين در
داشته مختصري توضيح آنها از يك هر پيرامون فوق موارد
.باشيم
:اول مورد
تعيين راه سر بر موجود موانع از يكي سال 1967 ، از پيش تا
بوده سرزميني درياي عرض موضوع كشور ، دو ميان دريايي مرز
در تجديدنظر ضمن شمسي هجري سال 1338 در ايران دولت.است
از 3 را خود ساحلي آبهاي عرض خود ، دريايي قانون مواد
عرض اندازه‌گيري مبدا خط داده‌و افزايش مايل به 12 مايل
و مي‌نمايد اعلام خارك جزيره خارجي لبه از را خود دريايي
را كويت كشور با خود (قاره فلات) دريايي مرز آن براساس
تاريخ آن در.مي‌دهد قرار محاسبه مورد خارك جزيره از
جهت ، همين به و بود دريايي مايل كويت 3 سرزميني درياي عرض
مشترك قاره فلات افراز جهت را ايران مبدا خط كويت دولت
از سال 1967 در كويت امير ديدار طي اينكه تا.نمي‌پذيرفت
مايل به 12 را خود ساحلي درياي عرض نيز كويت دولت ايران ،
محاسبه "فيلكا" جزيره از را خود مبدا خط و داده افزايش
دو سران و متعددنمايندگان ديدارهاي انجام.مي‌نمايد
دو سرانجام تا شد موجب بعدي فراوان مذاكرات نيز و كشور
به مربوط سرزميني درياي عرض مبدا خط تعيين مورد در كشور
خارك جزيره كويت دولت اينرو از (11).نمايند توافق يكديگر
مبدا خط عنوان به را فيلكا جزيره ايران دولت و
.پذيرفتند طرفين از يك سرزميني‌هر درياي اندازه‌گيري
موانع زمره در ديگر مورد اين حاضر ، حال در بنابراين
محسوب كشور دو ميان قاره فلات افراز راه سر موجوددر
.نمي‌گردد
:دوم مورد
دور بسيار سالهاي به عراق و ايران ميان مرزي اختلافات
به اختلافات اين اصلي عوامل و علل كه به‌طوري.برمي‌گردد
.مي‌شود مربوط عثماني امپراتوري و ايران ميان روابط دوران
امپراتوري و ايران ميان آمده عمل به توافقات براساس
با كه("ارزروم" قرارداد به موسوم)سال 1847 در عثماني
تحميل ايران بر بريتانيا استعمارگر دولت مياني در پا
دولت به ايران خاك ساحل تا رود اروند مسير تمام گرديد ،
(12).شد واگذار عثماني امپراتوري
اين تغيير به قادر تاريخ آن در ايران وقت دولت چه اگر
نارضايتي ، همواره اما نبود ، غيرعادلانه و تحميلي شرايط
از پسميداشت ابراز قراردادي چنين قبول از را خود
شكل‌گيري و جهاني اول جنگ از بعد عثماني دولت فروپاشي
ادعاي سابق ، قرارداد همان براساس دولت اين عراق ، كشور
.مي‌نمود اعلام را رود اروند تمامي بر خود حاكميت تداوم
حقوق اعاده جهت كافي قدرت از ايران دولت زمان اين در اما
در تجديدنظر تقاضاي جهت همين به و بود برخوردار خود
طبيعي و مشروع حقوق بر و نموده مطرح را ارزروم قرارداد
.مي‌نمايد پافشاري خود
در بين‌المللي جاري حقوقي قوانين بر تاكيد با ايران دولت
در انصاف و عدل رعايت خواستار مرزي ، رودخانه‌هاي مورد
حقوق براساس كه مي‌نمايد تاكيد و مي‌شود اروندرود تقسيم
"خطالقعر" دكترين براساس اروند رودخانه بايد بين‌المللي ،
.گردد تقسيم عراق و ايران كشور دو ميان "تالوگ" يا
دو ميان طولاني اختلافات بروز موجب ايران درخواست موضوع
كشور دو ميان مرزي پراكنده درگيريهاي باعث و شده كشور
تمام جنگ يك وقوع آستانه تا كشور دو كه جايي تا.مي‌گردد
.مي‌گيرند قرار يكديگر روي رودر عيار ،
در قراردادي طي نهايتا الجزاير ، دولت ميانجيگري با عراق
ايران با خود مرزي اختلافات كليه الجزاير ، در سال 1975
در كشور دو مرز آن دنبال به كه مي‌نمايد فصل و حل را
تعيين و افراز تالوگ يا خطالقعر براساس اروندرود مورد
عراق و ايران اختلافات فصل و حل عدم كه آنجا ازميگردد
دولت به عراق دولت سياسي فشارهاي و اروندرود مورد در
از يكي ايران با كشور اين توافق از جلوگيري براي كويت
كويت كشور دو ميان قاره فلات تعيين در اصلي و جدي موانع
قرارداد 1975 انعقاد مي‌رفت ، با به‌شمار ايران و
سر از نيز مانع اين عملا عراق ، و ايران ميان الجزاير
قرارداد طرفه يك لغو آنكه بويژهاست شده برداشته راه
ايران بر ناخواسته جنگ يك تحميل و عراق ازسوي الجزاير
موجب سال 1991 در كويت خاك به عراق تجاوز نيز و سو يك از
تفوق‌طلب و تجاوزگر ماهيت به كويت دولت تا است گرديده
فعلي شرايط در ديگر طرف از و گردد واقف كاملا عراق دولت
و دارد قرار سياسي انزواي و ضعف درجه منتها در عراق كه
نمي‌باشد ، كويت دولت به سياسي فشارهاي تحميل به قادر ديگر
موانع زمره در اروندرود مساله حاضر حال در بنابراين
و ايران در كشور دو قاره فلات افراز راه سر بر موجود
.نمي‌شود قلمداد كويت
دارد ادامه
|
