باستان ايران در شگفت‌انگيز مهندسي قنات ،
تهران چناران زودرس پيري
نگاه
باستان ايران در شگفت‌انگيز مهندسي قنات ،
فرهنگي - علمي ميراث يك عنوان به قنوات به نگاهي
آب مهندسي كارهاي برجسته‌ترين از يكي قنات سيستم ابداع
مي‌رود شمار به جهان و ايران تاريخ در
.است آب از چيز همه حيات و زندگي :كريم قرآن
ايرانيان توسط قنات ابداع از سال هزاران گذشت عليرغم
فن و دانش در شگفت‌انگيز پيشرفتهاي وقوع و باستان
قناتهاي هم هنوز زيرزميني ، آب منابع از بهره‌برداري
و مي‌باشند كشور روستاهاي از بسياري حيات شريانهاي ايران
اين.است بسته قنات به ازروستائيان بسياري حيات و معاش
كتب ازعرصه قنات موضوع آنكه براي است ناچيزي تلاش نوشتار
شود داده سوق عمومي افكار علمي‌به همايش‌هاي و دانشگاهي
يك عنوان به قنات ، به بيشتر توجه زمينه رهگذر اين از و
.آيد فراهم فرهنگي ، -تاريخي گرانقدر ميراث
زنده موجودات نياز مهمترين حيات‌بخش ، عنصر عنوان به آب
كرده مشغول مختلف انحاء به را انسان فكر همواره و بوده
توسعه و زمين كره جمعيت افزايش با همراه نياز ايناست
.است يافته افزايش بشري تمدن
ادوار تمام در و دور گذشته‌هاي از آب از استفاده و مهار
و مصر آشور ، روم ، ايران ، تمدن‌هاي مظاهر از يكي تاريخ
احداث و مختلف سدهاي ايجاد قنوات ، حفر.است بوده چين
دهنده نشان ايران ، در آب انتقال و توزيع عظيم شبكه‌هاي
.مي‌باشد باستان ايرانيان فرهنگ در آب اهميت
نامناسب توزيع و كمبود مشكلات با همواره كه ما كشور در
مهمترين زيرزميني آبهاي است ، بوده مواجه آسماني نزولات
نيز دنيا در.مي‌شوند محسوب كشور آبي نياز تامين منبع
متر ميليارد ميليون حدود 10 حجم با زيرزميني شيرين آبهاي
منابع از يكي (جهان شيرين آبهاي حجم درصد برابر 30) مكعب
.مي‌باشد آب تامين اصلي
جمع‌آوري براي خردمندانه و سنتي است شيوه‌اي قنات احداث
توسط بار اولين كه زيرزميني آبهاي آوردن زمين روي به و
يافته راه دنيا نقاط ساير به سپس و شده ابداع ايرانيان
آن و است معادن استخراج ويژگيهاي با تكنيكي قنات.است
كمك به زيرزميني آب سفره‌هاي از ازبهره‌برداري عبارت
در زيرزميني آبهاي به دستيابي.مي‌باشد زهكشي تونلهاي
تونلهاي طريق از و ثقل نيروي توسط تنها قنات سيستم
انرژي‌هاي از استفاده به نيازي و مي‌گيرد صورت زيرزميني
در.نمي‌باشد قيمت گران ابزار و پيشرفته تكنيك ديگر ،
و روغني چراغ و كلنگ و بيل كارانسان ، جز به قنات احداث
احداث متخصصان.نيست نياز ديگري چيز به ريسمان و چرخ يك
و قديمي شفاهي سنت‌هاي طريق از تنها نيز(مقني‌ها) قنات
.شده‌اند تربيت تجربي طور به
آب مهندسي كارهاي برجسته‌ترين از يكي قنات سيستم ابداع
سال هزار چندين كه مي‌رود شمار به جهان و ايران تاريخ در
صورت در.است متداول و معمول هم هنوز و شده ارائه قبل
طوس ، نيشابور ، نظير بزرگي شهرهاي پيدايش امكان قنات نبود
.است مي‌رسيده نظر به بعيد..و كاشان يزد ، مشهد ،
به‌بهترين آبرساني اصلي مسئله چند قنات از استفاده با
.است شده حل صورت
روستاهايي و شهرها به كوهها در آب منابع از آب رساندن -1
.شده‌اند واقع دشت در كه
و گرم مناطق در تبخير صورت به آب اتلاف از جلوگيري -2
.مي‌رود شمار به عمده‌اي مسئله كه خشك
از آن داشتن دورنگاه و خنك و وزلال صاف آب تامين -3
سطحي آلودگي‌هاي انواع
سطحي خرابي‌هاي از جريان مجراي بودن محفوظ -4
نسبتا آبدهي و دائمي جريان قنات ديگر ويژگيهاي از
با ابتدا مقني‌ها ايران در.است سال فصول تمام در منظم
سپس.مي‌كنند رامشخص آب اصلي منبع آزمايشي چاه چند حفر
و شده شروع مظهر از (افقي چاه)نقب يك صورت به قنات حفر
به.مي‌يابد ادامه آبدار لايه‌هاي سمت به زمين عمق در
تا./شيب 5 يك ثقل نيروي توسط مجرا در آب شدن جاري منظور
كم شيبميشود گرفته نظر در پايين به بالا از هزار در 2
زياد شيب و مي‌شود آن شدن خراب و آب ماندن راكد موجب
خارج منظور به.مي‌شود قنات جدار خوردگي و فرسايش باعث
كارگران به هواي‌كافي رسانيدن و شده كنده كردن‌خاكهاي
در استفاده براي نيز و قنات مسير يابي جهت و نقب در
كه عمودي چاههايي متري تا 20 فواصل15 در بعدي تعميرات
.مي‌شوند حفر مي‌شود گفته قنات ميله آن به
قطر و سانتي‌متر xحدود 12060 در (نقب)قنات مجراي ابعاد
مجرا ابعاد.است تا 90سانتي‌متر حدود 80 در قنات ميله
خاكبرداري‌كمتر مقدار تا مي‌رسانند حداقل به معمولا را
كه مي‌گيرند نظر در بيضي صورت به را آن مقطع سطح و شود
.باشد برخوردار لازم پايداري از
گناباد حومه به مربوط ايران در شده حفر قنات بزرگترين
در آن چاه مادر و كيلومترمي‌رسد به 70 آن طول كه است
طول با كوچكتري قناتهاي البته.دارد عمق متر حدود 350
طور بهدارند وجود كشور مختلف نقاط در كيلومتر حدود 1
ايران000/400كيلومتر قناتهاي مجموع طول تقريبي
.مي‌باشد چين بزرگ ديوار طول حدود 160برابر كه است
هر براي ثانيه بر ليتر حدود 15 ايران قنوات آبدهي معدل
چندي تا را ايران در داير قناتهاي تعداد.است قنات رشته
كل آبدهي جمع.مي‌دانستند بر 000/50رشته بالغ پيش
ثانيه در مكعب متر تا 1000 حدود 750 ايران داير قناتهاي
.زده‌مي‌شود تخمين
آب اصلي منبع تعيين قنات مهندسين مهم كارهاي جمله از
صورت به شهر يا روستا آبي نياز پاسخگوي كه است زيرزميني
انتخاب زيرزمين ، در قنات حفر صحيح جهت‌يابي.باشد دائمي
تعميرات و لايروبي انجام نحوه قنات ، حفر نحوه قنات ، شيب
گرفته ر قرا ايراني دانشمندان توجه مورد قديم در قنات
مباحث يازدهم قرن ايراني بزرگ مهندس كرجي جمله از.است
موضوع به را "زيرزميني آبهاي استخراج"خود كتاب از مفصلي
داده آن‌اختصاص احداث روشهاي و آن سرچشمه انتخاب قنات ،
.است
نيمه و عميق چاههاي بي‌رويه حفر كه دهه 40 اوايل از
و زيرزميني آب زياد مصرف اثر بر شد ، آغاز ايران در عميق
خشك تدريج به قناتها از كثيري تعداد آب ، سطح رفتن پايين
زرند مانند نقاط ، برخي در كه طوري به شدند ، آب كم يا و
شده خشك كه قناتي.شدند خشك كلي به قناتها تمامي كرمان ،
تجمع و حفاري ديواره‌ها ، ريزش اثر بر زمان مرور به باشد ،
قناتهايي و مي‌رود ويراني به رو غيره ، و موشها توسط خاك
دليل به و مي‌شوند خشك‌تر تدريج به شده‌اند آب كم كه هم
و مي‌شود اقتصادي غير آنها از بهره‌برداري پايين ، آبدهي
.مي‌روند بين از بي‌توجهي اثر بر لذا
نقش به نظر و كشور در خشكسالي و آبي كم بحران به توجه با
جهان و ايران تمدن تاريخ در قنات كه حياتي و مهم نقاط
ميراث يك عنوان به قنات پديده است شايسته است ، داشته
.گيرد قرار بيشتري توجه مورد "فرهنگي -علمي"
و خاك حفاظت تحقيقات مركز علمي هيات عضو -حبيبي مهدي
آبخيزداري
:منابع
مترجم گوبلو ، هانري آب ، به دستيابي براي ، فني قنات -1
انتشارات -مقدم سروقد ابوالحسن -يزدي پاپلي محمدحسين
1371-قدس آستان
بهنيا ، عبدالكريم دكتر داري ، قنات و سازي قنات -2
اول 1367 چاپ دانشگاهي ، نشر مركز انتشارات
انتشارات -فرشاد مهدي دكتر ايران ، مهندسي‌در تاريخ -3
1356-شيراز دانشگاه
دانشگاه انتشارات كردواني ، پرويز دكتر هيدرولوژي ، ژئو -4
1374-تهران
تهران چناران زودرس پيري
"ولي‌عصر" خيابان از كه مسافراني و رانندگان رهگذران ،
چنارهايي متوجه نگاهشان ناخواسته مي‌كنند ، عبور تهران
هواي پاكي به كمك و افشاني سايه سالها از پس كه مي‌شود
روي ناتواني و خستگي شدت از و كرده خم قد اكنون تهران
نمايش اين اما داده‌ند ، يله بالكن‌ها و بام‌ها لبه
همواره ما سرزمين در چناران كه نيست ، كهن‌سالي از ناگوار
و نازنين عمر آنان از شماري و زيسته‌اند درازا به
همچنان.رسانده‌اند هم سالگي هزار به راحتي پربركتشان
درازش زندگي پيش سال كه صالح امامزاده كهنسال چنار بود
به كه بختياري و چهارمحال در چناري و برد پايان به را
كهنسال چناران و است مانده همچنان و زيسته قدمت همين
خيابان چنارهاي اما...ما كشور كنار و گوشه در ديگر
ناگوار آب قولي به و شده‌اند بيمار جواني اوج در ولي‌عصر
سازه‌هاي ديگر ، قولي به پوسانده‌و را آنها ريشه آلوده و
مفيد درختان اين حياتي ريشه‌هاي گسترش از مانع سيماني
براثر درخت حياتي فضاي مسدودشدن نيز برخي و است شده
پيري اين عامل را پياده‌روها اصولي غير موزائيك‌كاري
.مي‌دانند زودرس
خدمت تهران در نسل چند به دراز سالهاي طول در درختان اين
و سرسبز پايدار ، دراز ساليان مي‌توانند هنوز و كرده‌اند
چنار درختان نجات و آسيبشناسي.باشند زندگي‌بخش و شاداب
.است فوري و كارضروري يك ولي‌عصر خيابان
خيري بلال
نگاه
مرگ و زندگي ميان زيبا خزر
كه پسابهايي توسط خزر درياي روزافزون آلودگي به توجه با
با مي‌توان مي‌يابد ، جريان دريا اين پيراموني كشورهاي از
تحول يك آستانه در متاسفانه خزر درياي كه گفت قاطعيت
و حيات و مي‌باشد شديد بسيار آلودگي و زيانبار كيفي
مرگ و ندارد چنداني فاصله انقراض با خزر موجودات زندگي
.جهان درياچه بزرگترين مرگ يعني خزر موجودات
انستيتوي‌تحقيقات رئيس -پوركاظمي دكتر گفته به
ماهيان ذخائر -گيلان استان خاوياري ماهيان بين‌المللي
تن هزار به 3 تن پانصد و هزار از 28 سال طي 10 خاوياري
از نيز گيلان شيلات مديركل ديگر سوي از.است يافته كاهش
موجود آلودگي‌هاي انواع وي داد ، خبر خزر ماهيان نابودي
ماهيان از درصد تخم‌گذاري 90 محل كه را رودخانه‌ها در
.كرد ذكر امر اين اصلي علت است ،
بي‌رويه صيد طريق از آن نسل كه خزر سفيد شكم فك همچنين
گذشته از داروسازي و آرايشي لوازم چرمي ، البسه تهيه براي
-چالوس و نوشهر زيست محيط رئيس گفته به) بود خطر معرض در
نفتي ، و شيميايي آلودگي‌هاي امروزه (كياكجوري مهرنوش
.مي‌كند تهديد را آنها
عظيم ذخائر وجود علت به دور چندان نه گذشته در خزر درياي
با اما بود ، مشهور سياه مرواريد درياي به خاوياري ماهيان
از اقتصادي الويت دريا ، اين در گاز و نفت ذخائر كشف
پيدا تغيير گازي و نفتي ميدانهاي به زنده ذخائر و منابع
كشور چهار دارند عقيده كارشناسان كه آن‌گونه.كرد
براي آذربايجان و روسيه تركمنستان ، قزاقستان ،
موجودات و بستر زير ذخائر از بيشتر هرچه بهره‌برداري
در مي‌كنند پشتيباني ملي به‌بخشهاي خزر تقسيم از آبزي
پيشنهاد مساوي قسمتهاي به را خزر تقسيم ايران كه حالي
تنهايي به نفت استخراج و اكتشاف حقيقت در.است كرده
اول تهديد كه است نفتي آلودگي مشكل نيست ، مشكل‌ساز
به ايران همسايه كشور چهارميشود محسوب خزر موجودات
كمتر خزر بستر زير منابع به اقتصادي شديد وابستگي دليل
رژيم يك كه زماني تا و مي‌كنند توجه زيست‌محيطي مسائل به
مسائل اين به توجه عدم نشود ، تعيين خزر براي مشخص حقوقي
جهان درياچه بزرگترين حيات اما.بود خواهد پابرجا نيز
تنها دارد كيلومترمربع حدود 386هزار وسعتي كه را
نيز ، ديگري آلودگي‌هاي بلكه نمي‌كند ، تهديد نفتي آلودگي
.سهيم‌اند رابطه اين در
زباله‌هاي فاضلابها ، شيميايي ، كودهاي آفات ، دفع سموم
دريا به رودخانه طريق از كه بيمارستاني و خانگي صنعتي ،
موجودات رفتن بين از در خود نوبه به يك هر مي‌شوند روانه
به‌سزايي تاثير مازندران درياي بوم زيست كل نهايت در و
خزر رفتن بين از به تنها نه آلودگي‌ها ايندارند
جدي خطرهاي با را آن حاشيه افراد سلامتي بلكه مي‌انجامد
باعث انسان كه آلودگي‌ها انواع از گذشته.مي‌كند مواجه
چنين گنجي رفتن بين از در نيز بي‌رويه صيد است ، آن
.دارد چشمگيري نقش گرانبها
با حاشيه‌اي كشورهاي تا شده سبب خزر بي‌شمار مشكلات
سال 1995گامي در(CEP)خزر درياي زيست محيط برنامه تشكيل
محيط برنامه هدف.بردارند خزر وضعيت بهبود جهت در بزرگ
همه و صحيح مديريت اجراي بر حقيقت در خزر درياي زيست
حتمي نابودي از را خزر بتواند شايد تا دارد تاكيد سونگر
ميسر مردمي كمك‌هاي بدون هدف اين چگونه اما.دهد نجات
شد؟ خواهد
بانك سوي از خزر درياي حفظ براي تكنيكي و مالي حمايت‌هاي
پي ، .ديان.يو متحد ملل سازمان عمران توسعه برنامه جهاني ،
اتحاديه و (يونپ) متحد ملل سازمان زيست محيط برنامه
خزر بوم زيست خصوص به و زيست محيط اهميت از نشان اروپا
زباله‌هاي كنترل مانند -بهداشتي موازين رعايت با.دارد
.شد سهيم جهاني تلاش يك در بتوان شايد -فاضلابها و خانگي
ذخائر به اقتصادشان و زندگي كه مردمي مشاركت و همكاري
-را خزر مرگ مي‌تواند ميان اين در است متكي خزر زنده
-مواهبش از خود و بيندازد تاخير به -سال چند براي حداقل
.شوند بهره‌مند -بيشتر سال چند براي حداقل
خسروي‌راد سام
|
