|
|
مطبوعات 78 در انتقاد
مطبوعات در انتقاد وضعيت درباره مطالعه نخستين :اشاره
بر حاكم هنجاري تئوريهاي ارزيابي آن ، دنبال به و كشور
تحليل طريق از آن طي و انجام سال 1373 در مطبوعات ،
آن تا سالهاي 1358 در -ايران گفته‌هاي‌دولتمردان محتواي
نظر ازشد مشخص تئوري‌مذكور شش از يك هر سهم و -سال
تئوريهاي تفكيك عامل مهمترين ارتباطات ، عرصه انديشمندان
وجود نظريه اين و آنهاست در مطبوعات آزادي درجه هنجاري ،
آزادي شاخص‌حضور حكومت ، مهمترين از انتقاد حق كه دارد
.است مطبوعات
(شهريور 1378 تا 24 از 10) روز مدت 14 دوم ، پژوهش در اما
مورد كشور سراسر نشريات عنوان از 222 نسخه ، 691
مهدي دكتر سرپرستي نفره‌به تحقيقاتي 19 تيم ارزيابي‌يك
سال تحولات 21 در و سال 1378 در موضوع همين راد ، محسنيان
.است گرفته قرار بررسي مورد گذشته
ايران مطبوعات تاريخ ساله بررسي 162 پژوهش ، اين برمبناي
مطبوعات مدت ، اين درصداز در 3 فقط كه است آن از حاكي
بقيه ، درصد و 97 بوده برخوردار تكثر با همراه آزادي از
دوره يازده در پژوهش ، اين در كه اند ديگري‌داشته وضعيت
درخواست و سفارش به پژوهش اين.است شده توصيف متمايز ،
مطبوعاتي معاونت تحقيقات‌رسانه‌هاي و مطالعات دفتر
آن ، از اي خلاصه كه شده انجام اسلامي ارشاد و فرهنگ وزارت
.مي‌گذرد نظرتان از
انديشه و فرهنگ گروه
ديگري ، كشور هر مطبوعات همچون ايران ، مطبوعات امروز وضعيت
قرون حيات در كه است تاريخي رويدادهاي سوبازتاب يك از
فشارهاي تاثير تحت ديگر سوي از و داده روي آن گذشته
منابع تلاش و مخاطبان داخلي ، توقعات اجتماعي سياسي‌و
.آنهاست بر نفوذ اعمال دستيابي‌و براي قدرت
جوامع ، همه كه‌در مي‌دهد نشان جهان در رسانه‌ها تاريخ
را رسانه‌ها كنترل‌بر كه مي‌كنند تلاش مختلف نهادهاي
ميان اين در.دهند جلوه عمومي منافع حفاظت‌از به‌عنوان
و وعمودي‌تر نهادهاي‌ديگر با متفاوت سياسي نهاد رابطه
تا بازي اين قواعد كه مجموع ، آنچه در است‌و يكسويه‌تر
مك دنيس كه است اصولي مي‌كند ، تعيين را نابرابر حدودي
اصول‌عمومي را آنها -ارتباطات معاصر تئوري‌پرداز -كوئيل
به كه اصولي.مي‌داند رسانه‌ها بر حاكم فلسفي و هنجاري
برگيرنده در و است مشهور رسانه‌ها هنجاري تئوريهاي
به.مي‌باشد حاكم رسانه‌ها بر كه است نبايدهايي و بايدها
كه يخي كوه از سهمي مانند رسانه‌اي قوانين كه مي‌رسد نظر
رسانه‌اي‌را هنجارهاي از بخشي فقط است ، آب از بيرون
دلمشغولي‌هاي از يكي آن ، زيرآب سهم و مي‌دهد تشكيل
.است تاكنون سال 1956 از ارتباطات محققان
(Mcquial-1987-PP.107-137)
معيني‌از محدوده در كه هستند رفتاري قواعد هنجارها ،
از معيني نوع يا آنها.مي‌باشند حاكم اجتماعي زمينه‌هاي
به هنجارهاهميشه.مي‌كنند ممنوع يا و تجويز را رفتار
مجازات گرفته‌تا رسمي تاييد عدم از -ضمانت نوعي وسيله
ص گيدنز ، 1377 ، ).مي‌شوند پشتيباني -اعدام حتي فيزيكي ،
(782
تئوريهاي براي دسته‌بندي چند تاكنون ، سالهاي 1956 طي
شناخته‌ترين‌آنها از كه شده ارائه رسانه‌ها هنجاري
.است شش‌گانه تئوريهاي
هنجاري تئوري وضعيت درباره مطالعه نخستين ايران در
طريق از آن وطي انجام سال 1373 در مطبوعات ، بر حاكم
رهبري ، ) ايران دولتمردان گفته‌هاي تحليل‌محتواي
مجالس نمايندگان تمامي كابينه ، اعضاي تمامي رئيس‌جمهور ،
(سال آن تا سالهاي 1358 طي.. و ايران در قانونگذاري
سال تحقيق در.شد مشخص تئوري‌مذكور شش از يك هر سهم
كه شد ترتيبكوشش اين به و يافت ادامه شيوه همان 1378 ،
.شود تبيين آب زير يخ كوه آن از بخشي
دولتمردان درگفته‌هاي آن سهم و نظر تئوري‌مورد شش
:است زير شرح به ترتيب به گذشته سال طي 21 ايران
هنجار ، با 7 (سابق شوروي) مسلكي رسانه‌هاي تئوري (1
وسيله به توليدفكري ابزار كنترل كه است تئوريي
تشكيل را آن دغدغه ، مهمترين(خودي‌ها) حاكم ايدئولوگ‌هاي
كردن ايدئولوگ به موظف مطبوعات تئوري ، اين در.مي‌دهد
تئوري‌خط اين در.است بسيج‌گري‌آنان و توده‌ها
آن ، از كه‌عبور دارد وجود روزنامه‌نگاران براي قرمزهايي
.دارد همراه به مجازات
ايران دولتمردان گويه‌هاي درصد كه 7/31 رسد مي نظر به
.است بوده تئوري اين به متمايل گذشته سال طي 21
چه اگر هنجار ، با 10 رسانه‌ها اجتماعي مسئوليت تئوري (2
اما مي‌داند ، كاملامشروع را رسانه‌ها خصوصي مالكيت
مسئوليت‌در از پيش مطبوعات ، پيام‌آفرينان كه است معتقد
جامعه قبال در مخاطبان ، يا و رسانه‌ها سهامداران قبال
.دارند مسئوليت
گذشته سال طي 21 ايران دولتمردان گويه‌هاي درصد 8/27
.است بوده نظريه اين به متمايل
باور اين هنجار ، بر با 14 اي رسانه تئوري‌آزادي (3
عقيده اظهار كه دارند توافق وحكومت روزنامه‌نگار كه است
.خطاست كشف حقيقت‌و به رسيدن راه بهترين علني ، و آزاد
اهميت درروزنامه‌نگاري حرفه‌اي تخصص براي نظريه اين
پاسداري‌از حفظ با اما آزاد ، آن در انتقاد و است قائل
قوانيني برابر در مسئوليت احساس با و افراد خصوصي حريم
.مي‌شود انجام است غيربازدارنده امكان حد تا كه
گذشته ، سال در 21 ايران دولتمردان گويه‌هاي درصد 4/18
.است بوده تئوري اين طرفداري‌از حاوي
به معتقد هنجار ، با 11 رسانه‌هاي‌توسعه‌بخش تئوري (4
داخلي مستبدانه سلطه و خارجي سلطه وابستگي ، مقابله‌با
منظور به ها رسانه از مثبت استفاده براي تلاش در و است
.است عمومي دموكراتيك مشاركت و فرهنگي هويت ملي ، توسعه
.است برقراري‌ارتباط نظريه‌حق اين مهم اصول از
مشابه ايران گذشته‌دولتمردان سال گويه‌هاي 21 درصد 9/8
.است بوده تئوري اين هنجارهاي
معتقد هنجار ، با 9 رسانه‌ها دموكراتيك مشاركت تئوري (5
نگران‌شكل و پارلماني دموكراتيك هاي نظام ناكارايي به
بخش در متخصص و قدرتمند بزرگ ، اي رسانه سازمانهاي گيري
.دولتي‌است بخش پدرسالاردر بوركراتيك‌و يا و خصوصي
ابزارهاي‌ارتباطي بكارگيري حق برقراري تئوري ، اين تلاش
حق و اجتماعي براي‌تعامل كوچك مقياس‌هاي در رسانه‌اي و
اين سهماست فرهنگها خرده و كوچك گروه‌هاي حفظمنافع
.است درصد ايران ، 7 در شده شناخته كمتر تئوري
كه است معتقد هنجار ، با 12 اقتدارگرا تئوري (6
فاقد و بوده حكومت مطيع‌عوامل روزنامه‌نگاربايد
و شنونده خواننده ، بايد مخاطبان.باشد حرفه‌اي استقلال
نيز انتقاد و بداند صلاح حكومت كه باشند چيزهايي بيننده
.باشد وضع همين تابع
نشان گذشته سال طي 21 ايران دولتمردان هاي گويه درصد 2/6
.است تئوري‌داشته اين تمايل‌به از
مهمترين كه مي‌دهد نشان فوق هنجاري تئوريهاي بررسي
آنهاست در مطبوعات آزادي درجه آنها ، تفكيك عامل
دارد وجود نظريه اين و (McQuial 1987pp.107-133)
.مطبوعات‌است كه‌حق‌انتقادازحكومت ، مهمترين‌شاخص‌حضورآزادي
(Sloan,1991,PP.87-105)
فرد بيشتري‌به اصالت دولت‌ها چقدر هر معاصر ، تاريخ در
چقدر هر و كاسته اقتدارخود الزامااز داده‌اند ،
عنوان به را خود سپس و داده جامعه به بيشتري اصالت
افزوده‌اند خود اقتدار دانسته‌اند ، بر جامعه نماينده
بسيار نسبت به دولت‌ها ، به ملت‌ها نگاه سو ، اين در اما
بر دولت‌ها منفعت‌طلبانه و مواج نگاه از باثبات‌تر
حكومت‌جايگاه از انتقاد حق نگاه ، اين در و بوده ملت‌ها
قرون‌گذشته ، در كه است نكته‌اي اين است ، داشته ويژه‌اي
اسپينوزا ولتر ، وابن‌خلدون ، افلاطون انديشمنداني‌چون
انديشمندان‌مسلماني و پرداخته آن وضوح‌به به ديگران و
دوري با همراه منكر از صورت‌نهي به را آن كواكبي ، همچون
انديشمنداني‌چون اخير قرن درنمودهاند تقيه‌مطرح از
و دانسته متوجه‌نخبگان بيشتر را وظيفه اين باتومور ،
دسترسي نيز ملت مطبوعات ، دولت ، سه‌سويه مدل‌ارتباط
ميان ارتباطآرماني يك اول شرط را رسانه‌ها به نخبگان
(صص 239256 راد ، 1377 ، محسنيان) است ، دانسته وملت دولت
براي مناسبي بستر ايران ، ملت‌در دولت پيشينه‌رابطه
به.است نبوده مطبوعات نخبگان‌در حضور و حكومت نقادي
ايرانيان درباره سال 1786 در فرانكلين ويليام مثال عنوان
و ناآشناست كلي به ايراني‌ها براي آزادي‌بيان:مي‌نويسد
ورد دارد گوش هم موش دارد ، موش ديوار كه ضربالمثل اين
فكر شدن ، كشيده زنجير به ترس‌از.مي‌باشد همه زبان
و (ص 51 فرانكلين ، 1358 ، ) است كرده متحجر را ايراني‌ها
ايران از بازديد هنگام به ، درسال 1861 بروكش هاينريش يا
نظريات شجاعانه ابراز و حقيقت بيان از اجتناب:مي‌نويسد
با معاشرت هنگام كه است ناپسندي ازصفات ديگر يكي خويش
ميان در (بروكش ، 1367 ، 136) شود ، مي احساس ايرانيان
همسان را او كتاب كواكبي‌كه دانشمندان‌مسلمان ،
سال 1869 در مي‌دانند روسو ژاك ژان "اجتماعي قرارداد"
هاي حكومت در را بازدارنده‌انتقاد عوامل خوبي به ميلادي
است ، كرده ايران‌توصيف جمله از زمين مشرق استبدادي
خود مطالعات كه‌كواكبي هنگامي (صص 9190 كواكبي1364 ، )
در روزنامه اولين انتشار سال‌از مي‌كرد ، 31 دنبال را
.بود گذشته ايران
كه است آن از حاكي ايران مطبوعات تاريخ ساله بررسي 162
با همراه آزادي از مطبوعات مدت ، اين از درصد در 3 فقط
ديگري روزگار بقيه درصد و 97 بوده برخوردار تكثر
متمايز دوره يازده صورت به تحقيق‌حاضر در كه داشته‌اند
:است شده توصيف زير شرح به
مطبوعات (فحاش 3 و آزاد مطبوعات (دولتي 2 مطبوعات عصر (1
دوم عصر (خودسانسور5 و آزاد مطبوعات (خفقان 4 در
(فحاش 7 و آزاد حزبي مطبوعات (خفقان 6 در مطبوعات
انقلاب پيروزي هشتم‌با مرحله.غربزده و خنثي مطبوعات
شده مطرح آزاد متكثر عنوان‌مطبوعات به و آغاز اسلامي
(مطبوعات‌بسيجگر 10 (از 9 عبارتند بعدي مراحل.است
با آزاد متكثر مطبوعات (و 11 خودسانسور متعدد مطبوعات
.حزبي كاركرد
اختلافات‌نگرش كه بود آن يازدهم ، ويژگي‌دوره مهمترين
حتي كه گونه‌اي يافت‌به كامل وضوح مطبوعات به دولتمردان
.پرداختند دولتمردان به‌دسته‌بندي نيز مطبوعات
دسته دو به ايران دولتمردان.كوشش‌ها اين از يكي در
نشريه‌اي به وقتي معتقدند كه دولتمرداني (شدند10 تقسيم
بنابراين.بشناسيم صلاحيت واجد را او بايد داديم مجوز
هستند آزاد مطبوعات قانون و اساسي قانون درچارچوب آنان
كه است قانون تنها و بگذارند اثر حكومت بر و كنند عمل كه
دوم ، گروه (كند20 رسيدگي خلافشان به مي‌تواند
اثرگذاري‌مطبوعات‌بر بر اعتقادي كه هستند دولتمرداني
مصالح مراقب بايد مطبوعات كه معتقدند آنها.ندارند حكومت
انتقاد مي‌خواهند اگر تضعيف‌نكنند را حكومت.باشند ملي
مي‌خواهند كه مواردي در و باشد سازنده انتقادشان كنند ،
افشا نيز را فسادهاي‌حكومتي طبعا و مطرح را كاستي‌ها
ميان در را مربوطه‌موضوع نهاد با ابتدا بايد نمايند ،
(ابوترابيان ، 1377 ، 57).بگذارند
بسيار را دولتمردان ميان اختلاف ابعاد حاضر ، تحقيق اما
داوري اگر مثال ، عنوان به.مي‌داند دسته دو از بيش
دولتمردان‌ايران شرط و قيد بي موافقت مورد كدگذاران‌در
علاوه به نمره با را گذشته سال طي 21 آزادي‌مطبوعات با
منهاي نمره با شرطدولتمردان‌را بي‌قيدو مخالفت و 20
مي‌شود ، علاوه 63/9 به عدد ميانگين ، كه آن ضمن بسنجيم ، 20
عدد است ، اختلافات ميزان نماينده كه استاندارد انحراف
كه مي‌رسد نظر به مقايسه ، در)شد خواهد توجه 2/9 قابل
ميزان آنكه ضمن قبل ، سال به 16 نسبت گذشته سال در 5
كاسته نيز استاندارد انحراف از يافته ، افزايش ميانگين
داوري از حاصل نمره در را مذكور نظر اختلاف (است شده
سال طي 21 در حكومت از مطبوعات بودن مطيع توقع درباره
و استاندارد 3/10 انحراف با اي 5/8___منه كه ته___گذش
مطبوعات در انتقاد چاپ از دولتمردان طرفداري ميزان نمره
مي‌توان نيز است استاندارد 6/7 انحراف با برابر 6/12
.كرد مشاهده
مطبوعات از عملا گذشته ، طي 21سال در ايران دولتمردان
برابر سه و نداشته‌اند چنداني رضايت روزنامه‌نگاران و
و بايد روزنامه‌نگاران و مطبوعات براي خود نارضايي اعلام
شد ، اشاره قبلا كه همانگونه.كرده‌اند تعيين نبايد
كه است آن از حاكي مذكور نبايدهاي و بايدها تحليل
در كه گذشته سال در 21 آنان هنجاري تئوري مطلوبترين
است جديدي نسبتا تئوري گويه‌هاست درصد حدود 32 برگيرنده
علوم ادبيات در شده مطرح مسلكي تئوري مشابه حدودي تا كه
حاكي تئوري اين طرفداران گويه‌هاي بررسي.است ارتباطات
با باوري رسانه‌ها ، عملكرد از آنان باور كه است آن از
تلاش در بايد رسانه‌ها كه معتقدند و است تزريقي كاركرد
با همراه رساني اطلاع و آموزش جامعه ، كردن ايدئولوگ
اعمال تئوري اين به معتقدان.باشند بسيجگري و انگيزاندن
براي و دانسته صحيح را انتشار از پس مجازات و سانسور
شرط مالك ، بودن خودي كه قايلند شروطي رسانه‌ها مالكيت
.است نخست
دارد ادامه
|
|
