شايعه اجتماعي فرايند
شيبوتاني تاموتسو :نويسنده
خليلي عبدالرضا عابد ، روح‌الله :مترجمين
اجتماعي علوم بين‌المللي دايره‌المعارف :منبع
از توصيف‌هايي و پيش‌بيني‌ها تبيين‌ها ، عموما شايعه ،
غيررسمي مناسبات و روابط در گسترده به‌طور كه است وقايع
تعداد به‌وسيله جدي طور به اينكه وجود با و گرفته شكل
به شايعه نوعي به كه افرادي) جامعه ذينفع افراد از كثيري
معتبر منابع به‌وسيله مي‌شود ، پذيرفته (دارد ارتباط آنان
مبهم ها گزارش و اخبار هنگامي‌كه البته نمي‌شود ، تاييد
آن نادرستي و درستي درمورد مردم است ممكن مي‌باشد ،
.بينديشند
و آداب در جعلي سخنان اين با مقابله براي هشدارهايي گرچه
چنين اخيرا تنها اما دارد ، وجود عامه محاوره و رسوم
.است گرفته قرار دانشگاهي محافل پژوهشهاي موضوع سخناني
;جسته‌اند مشاركت پژوهشها اين در مختلفي دلايل به محققين
اعتبار به كه علاقه‌اي دليل به حقوقدانان و مورخين مثلا
روانشناسان شدند ، علاقه‌مند موضوع اين به دارند شواهد
هستند ، قائل يادآوري و ادراك براي كه اهميتي به‌خاطر
انگيزه‌هاي شدن ظاهر به كه علاقه‌اي دليل به روانپزشكان
جامعه‌شناسان‌و و دارند ارتباطي دركنش‌هاي نهفته
مسائل كردن حل به كه توجهي دليل به اجتماعي روانشناسان
دارند مصائب مقابل در عكس‌العمل عمومي‌و افكار و گروهي
درك تلاشها اين عليرغم.شدند علاقه‌مند شايعه بررسي به
جمع‌آوري در جدي موانع با كه محققاني براي پديده اين
.است مشكل هستند ، روبه‌رو معتبر اطلاعات
چگونگي از متاثر حوزه هر در اوليه تلاشهاي:ديدگاه دو
غيرصريح ارزشي قضاوتهاي كه مي‌باشد عاميانه شعور وضعيت
ذيل در.هستند مبهم منشا لحاظ به و دربرمي‌گيرند را
وجود متفاوت نسبتا ديدگاه دو شايعه درباره رايج مطالعات
شخص به شخصي از كه مي‌دانند خبري را شايعه گروهي.دارد
و نقل زنجيره اين در گوينده اولين و مي‌يابد انتقال ديگر
تحريفها و بوده درست خبرش و است عيني شاهد يك خود انتقال
موضوع اينجا در.مي‌آيد به‌وجود خبر انتقال جريان در
انتقال محاسبه مساله مهمترين و مي‌باشد خبر پژوهش اصلي
بين طبيعي طور به كه روابطي كه شود فرض چنين اگر.است آن
شايعه حالت اين در است صحيحي روابط دارد وجود انسانها
تصور چنين ديگر گروه.مي‌شود تلقي آسيب يك به‌عنوان
گفتار و است واقعه يك از مختصري شرح شايعه كه مي‌كنند
دارند رابطه بايكديگر كه افرادي تعامل در كه است پوششي
و مي‌باشد موقعيت تحليل واحد آنها براي.مي‌آيد به‌وجود
اينجا در ديگر عبارت به.است شايعه تفسير چگونگي مساله
آن وسيله به كه فرايندي و محصول بين شدن قائل تمايز
.است مفيد مي‌گيرد شكل شايعه
زماني شايعه كه معتقدند عموما محققان:شايعه شيوع شرايط
مثل شود تعريف ناقص به‌طور موقعيت كه مي‌گردد ظاهر
غيرمنتظره وقفه‌اي زندگي روزمره درجريان هنگامي‌كه
يا ،(ناشناخته پديده يك ظهور مانند) مي‌گردد ايجاد
همانند) مي‌آيد به‌وجود محيطي اساسي تغيير يك هنگامي‌كه
مواجه آينده‌اي با مردم كه زماني يا و (سخت زلزله يك
نتيجه يا و X نتيجه يا) ندارد بيشتر نتيجه دو كه مي‌شوند
تحقق نتايج آن از كدام‌يك اينكه به نسبت آنها و (Y
و (قريبالوقوع انتخابات مثل) ندارند آگاهي يافت خواهد
هستند سختيها و مشكلات تحمل حال در مردم كه وقتي همچنين
زماني‌كه يا و (شهر يك گرفتن قرار محاصره در همانند)
خسته كسل‌كننده و يكنواخت وظايف انجام دليل به مردم
به‌وجود وضعيت اين در تغييري نمي‌توانند اما مي‌شوند ،
(به‌كارند مشغول اداري دررده‌هاي كه كارمنداني مثل) آورند
ولي دارد ، وجود خبر براي تقاضا انساني محيط هر در.
.دارد وجود تفاوت تقاضا اين شدت در قابل‌ملاحظه‌اي به‌طور
ممكن كه خبري هر شود ، گرفته مهمي تصميم بايد زماني‌كه
مي‌شود ، مهم باشد داشته تاثيري تصميم آن نتيجه در است
ديگر مي‌شود ، داده پاسخ تقاضا به اينكه محض به اما
بوده خبر به‌عنوان كه آنچه و مي‌شود كم آن به نياز احساس
.مي‌گردد تبديل است گذشته آن مصرف تاريخ كه موضوعي به
اطلاع‌رساني معتبر منابع بعضي طريق از معمولا اخبار
(جمعي ارتباط رسانه‌هاي طريق از پيشرفته جوامع در مثلا)
چيزي آن از بيشتر اخبار براي تقاضا اگر.مي‌گردد تهيه
ذينفع گروههاي مي‌شود ، عرضه منابع اين طريق از كه باشد
.كنند اعتماد اطلاعات و اخبار منابع ديگر به مجبورند
شود ، اخبار انتقال سرعت از مانع كه چيزي هر بنابراين
شرايط در معمولا كه -(فيزيكي حصار يا و سانسور مثل)
ترويج و تحريك براي را زمينه -مي‌آيد به‌وجود بحراني
.مي‌نمايد فراهم شايعه
رابطه اين در را مشاهداتشان كردند تلاش پستمن و آلپورت
عبارت كردند پيشنهاد آنان كه معادله‌اي.نمايند فرموله
اهميت ضرب حاصل با است برابر تقريبا شايعه انتشار سرعت
اگرچه.سند ابهام ميزان در جامعه ذينفع افراد براي موضوع
متغيرهاي ولي نمي‌شود ، داده نشان به‌وضوح هرگز رابطه اين
.مي‌كند معين را اهميتي با و مهم
حصارهاي به‌وسيله اجتماعي ، مناسبات جوامع از بسياري در
گروهي وحدت‌بخش عوامل ديگر يا نژادي و قومي هويت طبقاتي ،
مستحكم ارتباطي شبكه‌هاي در شايعات بيشتر و مي‌شود محدود
(1948) دستيارانش و فستينگر.مي‌يابد رشد غيرررسمي و
تاسيس درصدد كه كارگري انجمن":مضمون اين با را شايعه‌اي
كمونيستي موسسه‌اي است مسكوني مجتمع يك در كودكستان يك
از %كه62 دريافتند آنها.دادند قرار موردمطالعه "است
شنيده را خبر اين ساله پنج تا يك بين كودكان با مردم
فستينگر ، مسكوني مجتمع يك در ديگري تجربي بررسي در.بودند
كه كردند طراحي مضمون اين با را بك‌شايعه‌اي و اسكاتر
كمونيسم نفع به تبليغات مجتمع آن خاص فعاليتهاي از يكي"
دريافتند آنها كه است اين جالب "مي‌باشد كشور سطح در
آن فعاليتهاي در مهمي نقش افرادي‌كه حتي‌به خبر اين
شخصي هر ناگوار حوادث در.است يافته انتقال داشتند مجتمع
براي جديد ارتباطي ومجاري دارد اطلاعات به نياز ضرورتا
هفته يك.مي‌گردد پديدار خودبه‌خودي به‌طور اطلاعات كسب
بر مبني شايعه‌اي سال 1955 مصيبت‌بار طوفانهاي از بعد
ژرويس پورت مردم بين مي‌باشد شدن شكسته حال در سدي اينكه
در.كرد سرايت شهر از خارج به و يافت اشاعه نيويورك
شدند متوجه گالانتر تاير ، دانزيك ، مساله ، اين مطالعه
و نمودند مطرح خودشان ميان در را شايعه اين خاصي افراد
منتشر منطقه آن افراد همه ميان در هشدار به‌صورت سپس
بين بيشتر را خبر اين مردم ابتدا در البته كردند ،
فرانسه انقلاب زمان در.مي‌گردانند خويشاوندان و دوستان
شهر حومه در ،"اشراف از مسلحانه سرقت" مورد در شايعاتي
مهاجرين ، كه داد گزارش لفبور آقاي و كرد وحشت و رعب ايجاد
آگاه براي كه خدمتكارهايي و پستچيها گرد ، دوره راهبان
در ، همگي محلي مقامهاي و مي‌شدند فرستاده دوستان ساختن
نتيجه بنابراين.داشتند شركت وحشت گسترش‌اين
آن نوعي به كه مي‌شود اشخاصي‌منتقل اخباربه مي‌گيريم
ارتباطي فعاليت‌جاري ميزان و ارتباطدارد آنان به خبر
.است متفاوت شرايط با متناسب شايعه انتقال براي
خبري هميشه شايعه اگرچه:شايعه شكل‌گيري‌محتواي فرايند
به را وقايع نيز شايعه‌ها همه اما نيست ، وكذب ساختگي
بررسي اصلي‌در مساله بنابراين.نمي‌كنند درستي‌توصيف
اين به.است آن محتواي شكل‌گيري شايعه‌تبيين‌نحوه
:نگريست مي‌توان جنبه سه از مساله
كه خبري عنوان به رايج‌شايعه مفهوم:تجربي مطالعات (1
تجربي اساس‌مطالعات مي‌شود منتقل ديگر شخص به شخصي از
گونه اين در.شايعه‌است انتقال و نقل زمينه‌زنجيره در
اولين‌شخص شايعه‌از انتقال و نقل زنجيره مطالعات‌در
سوي اينكه‌از ويا وصف‌كند را عكسي مي‌شود درخواست يا
او و مي‌گردد ارائه شده تعيين پيش خبري‌از او محقق‌به
مي‌كند نقل مي‌شنود كه را آنچه كه شخصي به را مطلب
و نقل مراحل همه از دقيق گزارش يك نهايت در و مي‌گويد
واضافات كاستي‌ها احتسابهمه با همراه شايعه انتقال
ويليام توسط بار چنين‌مطالعاتي‌اولين.مي‌شود تهيه
وسيله به متوالي طور به و گرفت سال 1902صورت در استرن
.گرديد تكرار روانشناسي‌رسمي دانشجويان از زيادي تعداد
معتبرترين سال 1947از در پستمن آلپورت‌و تحقيقات
سه برحسب را خود يافته‌هاي آنها.است رابطه اين در منابع
،"شدن دست يك" از عبارتند مفاهيم اين:كردند خلاصه مفهوم
شدن ، كوتاهتر" شدن دست يك از منظور."جذب" و "تيزهوشي"
از منظور ،"است اخبار شدن ساده‌تر و مختصرترشدن
تعداد گزارش گزينشي ، نگهداري‌و درك نيز" تيزهوشي
از عبارتست" جذب نهايت در و "است داده‌ها از محدودي
و خواستها وسازگارترشدن‌با شدن يكي گزارشهابه تمايل
نفر چندين پستمن‌توسط و آلپورت تجربيات".افراد علايق
نقل سلسله طي در يعني;تكرارگرديد نتايج همان با ديگر
كاسته دقتشان از و گزارشهاكوتاهتر اخبار ، وانتقال
نادرست ، فهم دليل شايعه‌به محتواي كه اين نتيجه.مي‌شود
ونقل تكرار در مردم اكثر ناتواني محدوديتهاي‌حافظه ،
.هست كه مي‌شود چيزي آن پيچيدگي‌آن ، و خبر عين
نتايج پستمن ، و تجربيات‌آلپورت تكرار وجود با
قرار مورداعتراض پژوهشگرديگر چندين توسط تحقيقاتشان
براي مصنوعي‌كه شرايط اينكه بر داشتند آنهااصرار گرفت ،
محيطهايي‌كه با گوناگون ابعاد شوداز مي فراهم آزمايش
كه مطلب اين و دارد مي‌آيدتفاوت بوجود آن در شايعه
نسبت و بوده بدوامر در كه نيست چيزي همان هميشه شايعه
برخوردار كمتري دقت بوجودمي‌آيداز زماني‌كه به
جهاني جنگ كاپلودر.گرفت قرار ترديد مورد نيز مي‌شود
جنوب در آمريكايي‌مستقر رسمي‌سربازان غير بررسي در دوم
زماني به شايعات‌نسبت از بسياري كه دريافت آرام اقيانوس
درگير كه افرادي اكثر.شده‌اند دقيقتر آمده‌اند بوجود كه
سعي آنها نيستند ، ساده‌لوح بوده‌اند موقعيتهاي‌خطرناك
وحتي نمايند بررسي مي‌شنوند ، كه را آنچه اعتبار مي‌كنند
انكار بلندپايه مقامات توسط كه به‌جزئيات‌اطلاعاتي
درچند علاوه‌فرايندانتشار به.نمي‌دهند مي‌شوداهميت
شايعات كه مسيرهايي -مي‌دهد رخ شده شناخته كوتاه مسير
كه افرادي و -شده‌اند منتشر مسيرها آن در نيز گذشته
محو شبكه‌ها آن در دارند قبول را بي‌اعتباري‌اخبار
دخترانه مدرسه يك در (1955)وبرديك اسكاتر.مي‌شوند
دانش‌آموزبه چهار اينكه بر مبني كردند منتشر شايعه‌اي
واين اخراج‌شدند كلاس مديراز دستور به ناگهاني طور
.ارتباطدارد امتحاني سوالات از تعدادي شدن گم با اخراج
خبردريافت آن از تكذيبيه‌اي دانش‌آموزان‌هيچ ضمنا
مسائل آن در مطالبي‌كه دريافتنددرباره آنها.نكردند
ازاين.نمي‌شود فراموش زودي به وجودداردجزئيات شخصي
مي كوچكتر انتشار مسير در هميشه شايعه كه اصل اين گذشته
كه (1951)گيست پترسن‌و.گرفت قرار اعتراض مورد نيز شود
كردند مطالعه را ساله دختر 15 يك قتل درباره عمومي هيجان
توضيح براي جزئيات‌خبر عمده بخش كه رسيدند نتيجه اين به
اين قاتل اوليه‌درباره ظن.مي‌آيد مساله‌بوجود بيشتر
پرستار يك عنوان به را قرباني كه است مردي مظنون كه بود
غيبتش‌در تكميلي‌درباره هاي گزارش و كرده استخدام بچه
داشت ، حضور آن بايددر جرم ارتكاب با همزمان كه جشني
باعث موضوعات‌احتمالا ديگر همسرش‌و با رابطه‌اش
(1948) ال فستينگرات.گرديد پليس ازسوي او بازداشت
جامعه كه نظر اين از حمايت براي خبر جزئيات دريافت
با مخالفت.آمد است ، بوجود فوق‌الذكركمونيست كارگري
درباره برداشتهايي‌كه تفاوت از اندازه‌اي تا مساله اين
است ممكن شخصي وموضوعات مي‌گرفت سرچشمه داشت وجود شايعه
هاي گزارش بوسيله طبيعتا اما بشود ، ومختصرتر كوتاه
پژوهش چندين بنابراين.دارد يافتن تفصيل به تمايل بعدي
به شايعات و ها گزارش اينكه بر مبني را ويرژيل نظر ديگر
.كرد اثبات مي‌كنند ، رشد زمان مرور
به ديگري جنبه روانكاوان‌از:دستاوردهاي‌روانكاوي (2
يك شيوع در كه‌شخصي محض‌اين به نگريستند ، مساله‌شايعه
را آنچه تنها او كه كند ادعا مي‌تواند سهيم‌مي‌شود خبر
مسئوليت‌مي‌تواند قبول بدون و مي‌گويد است شنيده كه
عمل‌راهي اين بنابراين.كند صحبت مي‌گويد آنچه درباره
روشي‌كه. شده انباشته انگيزه‌هاي تخليه است‌براي
اما است ، باليني مي‌كنندروش استفاده روانكاوان
براي.مي‌شود تحقيقات‌ديگري‌حمايت مطالعاتشان‌بوسيله
منازعات كه‌در دريافتند (1945)لپكين آلپورت‌و مثال
فكر كه افرادي دوم جهاني جنگ طول آمريكادر داخلي
ضرورتي و دارد ظالمانه صورتي كالا جيره‌بندي مي‌كردند
آسايش رفاه‌و كه كساني يا ندارد ، وجود آن براي
كه كساني يا مي‌ديد ، كالالطمه طريق‌كمبود از فرديشان
نداشتند مناطق‌جنگي در خويشاوندنزديكي يا دوست
كه را شايعاتي جنگ‌نبودند ، وبنابراين‌شخصاگرفتار
واجتماعي مالي فساد ويژه ، امتيازات ويراني ، درمورد
.مي‌پذيرفتند بيشتر مطرح‌مي‌شد ، نظامي نيروهاي و درحكومت
شكل‌گيري درباره كه سوم ديدگاه:تعامل‌اجتماعي (3
مورخان نوشته‌هاي زيادي‌در حد است‌تا شايعه محتواي
كه بودند نظر اين بر آنها.مي‌شود يافت وجامعه‌شناسان
كه‌گرفتارموقعيتهاي‌كاملاتعريف‌نشده افرادي
زدن تخمين صرف را معنويشان و فكري سرمايه‌هاي ، مي‌شوند
اجتماعي‌شكل تعامل شايعهدرميكنند دلايل‌آن
طرق از اطلاعات دستيابي‌به از افرادي‌كه.مي‌گيرد
مي‌كنند فكر مي‌دهد رخ آنچه مورد در هستند ، محروم رسمي
هم كنار دارند اختيار در كه را واطلاعات‌پراكنده‌اي
شمرده‌اند صحيح كه چيزهايي كمك به مشاهدات و مي‌گذارند
شايع اتفاقي طور به كه نظري نهايت در و مي‌شود تفسير
ميان در مثال براي.مي‌كند پيدا زيادي شهرت مي‌شود ،
كردند حمله بلژيك به اول جهاني جنگ در كه آلماني سربازان
كشتن به را مردم كاتوليك كشيش‌هاي كه شد شايع خبر اين
كليساها برجهاي در را مسلسلهايي و مي‌كنند تحريك
زمين‌گير آلماني سربازان ترتيب بدين و گذاشته‌اند
انتظار كه مهاجماني (1916) لانجنهوو نظر طبقشدهاند
ارتش پارتيزاني شگردهاي توسط نداشتند را مقاومتي هيچ
حسب بر وقايع تفسير وسيله به آنها و شدند شوكه بلژيك
به داشتند سال 1870 در فرانسوي چريكهاي به نسبت كه ذهنيت
.رسيدند فوق نتيجه
دارد ادامه
|
