تحقيقي تحولات مباني و نظريه‌ها به نگاهي
رسانه‌ها در محتوا تحليل رسانه‌ها
تاثيرات ظهور و ارتباطي تكنولوژي گسترش با همراه :اشاره
علوم روش‌شناسي به پرداختن اجتماعي ، عرصه در آنها گسترده
اين دانشمندان دلمشغولي‌هاي از يكي ارتباطي و اجتماعي
بيستم قرن سراسر در طوري‌كه به است ، بوده علم از حوزه
رسانه‌ها ، بررسي براي مطلوب روش يك تدوين در سعي آنها
كلي طور به.داشته‌اند جامعه در آنها نقش و محتوا
توسعه و پيشرفت هرچه ارتباطي تكنولوژي‌هاي گفت مي‌توان
پيامهاي محتواي تحليل و تجزيه روشهاي يافته‌اند ،
ارزشي بعد طرفي ، از و كرده پيدا بيشتري تكامل رسانه‌اي
به ديگر طوري‌كه به.است شده متحول نيز آنها تاثيرات
ترديد ديده با رسانه‌اي پيامهاي مثبت صرفا تاثيرات
نقش مورد در انتقادي ديدگاههاي و مي‌شود نگريسته
در.است گسترش حال در اجتماعي‌آنها تاثير و رسانه‌ها
تحقيقي روش‌شناسي تحول مي‌شود سعي ابتدا زير ، مقاله
نسبت ارزشي ديدگاههاي در متنوع تغييرهاي سپس و شده بررسي
.شود مطالعه رسانه‌ها تاثيرات و نقش به
انديشه گروه
ارتباطي پيامهاي تحليل تجربي روشهاي تحول سير بررسي
مالكيت نوع بيستم ، قرن در ارتباطي تكنولوژي‌هاي پيشرفت
از استفاده موارد تنوع آنها ، مديريت نحوه و رسانه‌ها
قدرت دستگاههاي استفاده تجاري ، حوزه در به‌ويژه رسانه‌ها
تكامل و عمومي افكار به جهت‌دهي براي رسانه‌ها از
روشهاي تا شدند باعث همه...و روزنامه‌نگاري تكنيك‌هاي
به را خود جاي متون تعبير هنر يا تفسير مثل سنتي تحقيق
بتوان طريق اين از تا داده نوين‌تري بررسي روشهاي
.داد قرار بررسي و سنجش مورد بهتر را ارتباطي پيامهاي
اخير دهه‌هاي در ارتباطي تحقيقات گفت مي‌توان حقيقت در
وظيفه انجام براي اجتماعي روانشناسي از متعددي دلايل به
دور در مخاطب به دادن اهميت.است پذيرفته تاثير بهتر
بر ارتباطي جديد نظريه‌هاي تاكيد و ارتباطي فزاينده
تجربي فنون از تا گرديده باعث او بودن "انتخابگر"
شناخت براي شده ، نصيبش اجتماعي روانشناسي كه پيشرفته‌اي
مثلا.شود فراواني بهره‌گيري او رفتارهاي بررسي و مخاطب
گروه يك به ارتباطي وسيله يك ورود اثرهاي درك براي
اشخاص واكنش مخاطبان ، بر برنامه يك تاثير يا اجتماعي
روش بر مبتني تحقيقات طريق از و گيرد قرار مطالعه مورد
اين با.يافت دست قبولي مورد نتيجه به مي‌توان آزمايش
و تام پذيرش از را ما كه دارد وجود عمده‌اي مشكلات حال ،
ميزان چه تا اينكه يكي مي‌كند ، منع تجربي تحقيقات تمام
به مي‌توان و داشته انطباق واقعيت با آزمايشگاهي تجربه
در ديگر عمده مشكل سويي از.كرد اعتماد تحقيقات نتيجه
كردن وارد و تجربي موقعيت بودن مصنوعي تجربي ، روش
از محقق اينجا در.است آزمايش جريان در متعددي متغيرهاي
و كند القاء را مفهومي تا بهره‌مي‌گيرد گوناگون معرفهاي
.كند ايجاد مصنوعا را گروه ويژگي‌هاي برخي مي‌كند سعي
مي‌شود خواسته آزمايش‌شوندگان از كه چيزي ارائه نحوه حتي
.مي‌گذارد تاثير آنها برعملكرد
مخاطب بر پيام ، ارائه چگونگي و رمزها كه شده مشخص امروزه
آزمايش واقعي نتيجه اين كه مي‌گذارد زيادي رواني تاثير
.مي‌سازد روبه‌رو مشروعيت بحران با را
پيامها ، بررسي روشهاي تحولات بهتر فهم براي اينجا در
روشهاي از يكي عنوان به را محتوا تحليل روش است لازم
قرار استفاده مورد بسيار كه ارتباطي پيامهاي بررسي تجربي
.دهيم قرار توجه مورد است گرفته
تحقيق روشهاي از يكي محتوا تحليل شد گفته كه همان‌طور
به تا اما است طولاني قدمت داراي گرچه كه است تجربي
نموده زيادي پيشرفت و كرده تجربه را زيادي تحول امروز
را گفتار پنهان معاني مي‌كند تلاش امروز كه طوري به.است
پيامهاي محتواي تحليل.دهد قرار بررسي مورد نيز
مكتب تلاشهاي با بيستم قرن ابتداي در روزنامه‌ها
ترقي آمريكا در روش اين و شد آغاز كلمبيا روزنامه‌نگاري
يكي تحول و شد تهيه مختلفي عناوين فهرست دوره دراين.كرد
"هيجان‌بخشي" ميزان و گرفته قرار توجه مورد مطبوعات از
هفته‌نامه‌هاي همچنين.گرديد اندازه‌گيري آن مقالات
.شدند مقايسه شهري روزنامه‌هاي و روستايي
سياسي تبليغات روي محتوا تحليل كاربرد به اول جهاني جنگ
نيز جهاني جنگ دومين در امر اين به‌طوري‌كه داده اهميت
"لاسول هارولد" تلاشهاي دوره اين در.گرفت قرار توجه مورد
تحقيق روش اين پيشتاز عنوان به را او نام حوزه اين در
تحليل‌هاي بيستم قرن دوم دهه در او.ساخت جاودانه
نتايج و آورد عمل به تبليغات و مطبوعات از گوناگوني
جنگ سياسي تبليغات فنون" عنوان تحت سال 1927 در آن‌را
نمادها تحليل روي را تلاشهايي بعدها او.كرد منتشر "اول
.داد ادامه شيكاگو دانشگاه در سياسي اسطوره‌شناسي‌هاي و
حوزه گسترده‌ترين "سياست" بيستم قرن اول نيمه اواخر در
اين و مي‌رفت شمار به محتوا تحليل روش به‌كارگيري براي
و بود آن گسترده پيامدهاي و جهاني دوم جنگ وقوع دليل به
به را دنيا كه بود تضادي بررسي تحقيقات اين مشخص هدف
پيامهاي تحليلگران و محققان.بود كشيده آشوب و جدال
آمريكا دولتمردان به دوم جهاني جنگ دوره طول در ارتباطي
پيام نازيسم نفع به كه مخرب رسانه‌هاي شناسايي براي
گروهي تحقيقات آنها.زيادي‌نمودند كمك مي‌كردند ، منتشر
محقق ده به‌طوري‌كه دادند انجام دوره اين در وسيعي
مي‌روند به‌شمار تحقيق روش اين بنيانگذاران از كه برجسته
عنوان تحت بررسي يك در "دوسولاپول" و "لاسول" جمله از
شركت "كمي معني‌شناسي در تحقيق سياستمداران ، زبان"
(1).مي‌كنند
و برلسون توسط محتوا تحليل قواعد دهه 1940 اواخر در
ساير و راديو مورد در وسيعي بررسي‌هاي كه لازارسفلد
و گرديد تعيين بودند كرده آغاز آمريكا جمعي ارتباط وسايل
تحليل از را تعريف بهترين شد موفق دوره اين در برلسون
:مي‌گويد محتوا تحليل تعريف در او.دهد ارائه محتوا
و منظم عيني ، توصيف براي تحقيق فن يك محتوا تحليل"
(2)".است ارتباط آشكار محتواي مقداري
شكل‌گيري تاريخ در برلسون ، همكارش ، و لازارسفلد تلاشهاي
.است برخوردار خاصي اهميت از محتوا تحليل روش
در مي‌رود ، شمار به معروف جامعه‌شناسان از كه لازارسفلد
استادي به سال 1940 در بعدا و شد متولد وين در سال 1901
كم دست و مقاله صدها صاحب كه او.رسيد كلمبيا دانشگاه
ارتباطات و جامعه‌شناسي حيطه در علمي ارزشمند اثر بيست
به و داشت تاكيد تحقيق فنون و رياضي روشهاي بر است ،
كه بود خواهد قادر صورتي در تنها جامعه‌شناسي" وي اعتقاد
با كه دهد ارائه علمي شكل به را اجتماعي واقعيت‌هاي
دسته‌بندي و آماري تفسير و شاخص‌ها و متغيرها ساختن
چند جداول تشكيل به سنجش‌پذير ، موضوعات و جزيي عناصر
(3)".يازد دست واقعيت از پيچيده و بعدي
اهميت داراي جهت اين از لازارسفلد تحقيقات و انديشه‌ها
و وبر كنت ، مثل كل‌نگر گرايان تجربه برخلاف وي كه است
واقعيت‌هاي پاره پاره و جزيي بررسي‌هاي به ماركس ،
بايد" جامعه‌شناسي كه كرد بيان و داشت اعتقاد اجتماعي
روزي شايد تا ;بپردازد جزيي بررسي‌هاي به بيشتر هرچه
احكام صدور به جانبه ، همه تجربي تحقيقات براساس بتواند
(4)".برسد نظري
و "پانل مصاحبه" ،"پنهان طبقات تحليل و تجزيه" شيوه‌هاي
در جمعي ارتباط وسايل نقش" مورد در بررسي شيوه‌هاي
از "انتخابات در تصميم‌گيري و عمومي افكار شكل‌گيري
كه اوست دانشگاهي همكاران و لازارسفلد كاربردي روشهاي
مديون را خود حيث اين از ارتباطات همچنين و جامعه‌شناسي
.مي‌دانند او
تجربه‌گرايان از برخي برخلاف خود بررسي‌هاي در لازارسفلد
سعي و مي‌گرفتند نظر در مجموع در را انساني گروه كه محض
تمايل دهند ، تعميم كلي به‌طور را خود نظريه‌هاي داشتند
نظر در منفرد افراد از توده‌اي همچون را گروه كه داشت
.بگيرد
تاكيد بودن عيني و صحت لزوم بر دوره اين در اينكه با
خاتمه جنگ كه بيستم قرن اواسط در اما مي‌شود فراواني
صرفه بدون و ناكارآمد روش يك محتوا تحليل كرد ، پيدا
اززبان موضوع اين كه اينجاست تعجب جاي.گرديد معرفي
تحليل قواعد تنطيم‌كنندگان از كه مي‌شود مطرح كساني
لتيز ليت ، لاسول ، ژانيس ، برلسون ، .مي‌روند شمار به محتوا
در برلسون حتي و مي‌گذارند كنار را روش اين پول دوسولا و
داراي روش يك عنوان به محتوا تحليل روش":مي‌گويد جايي
نسبت به كه مي‌افتد اتفاق كم و نيست سحرآميز خصوصيتي
از اندازه همان به مي‌رود كار به آن اجراي در كه كوششي
".مي‌يابيم دست كمتري نتايج به گاه و شود گرفته نتيجه آن
(5)
"ايلينويز" در "آلرتون" كنفرانس برگزاري با سال 1955 در
توسط سال 1959 در كنفرانس اين گزارشهاي از بخشي انتشار و
و شد راه روشنگر شناختي روش راه‌حل‌هاي "دوسولاپول"
دوره دومين به و گرفت قرار توجه مورد مجددا محتوا تحليل
.گذاشت قدم خود شكوفايي
از.گرفت صورت نيز ديگري بررسي‌هاي شناختي روش حوزه در
تحقيقات" و "نمايشي تحقيقات" مفهوم دو به بعد به 1950
و "اوزگود" سوي از اول مفهومميكنيم برخورد "وسيله‌اي
"مال.ژ" و "ژرژآ" نامهاي به محقق دو توسط دوم مفهوم
:مي‌گويد مفهوم دو اين تعريف در "دوسولاپول".شد مطرح
ارتباطي پيامهاي در كه است معني بدين نمايشي نمونه"
داده‌هاي محتواي بوسيله كه آنچه از است عبارت مهم مساله
معرفهاي پيام ، كلمات در چيزي يعني مي‌شود آشكار لغوي
گرفتن نظر در بدون تحليل‌گر و مي‌كند مشخص را معتبر
طور به وسيله‌اي نمونه.دارد توجه پيام به فقط موقعيتها
صورت كه نيست چيزي آن مهم مساله كه است معني بدين خلاصه
و قرائن به توجه با بلكه مي‌گويد اول درمرحله پيام ظاهر
(6)".آنند حامل كلمات كه است چيزي آن پيام موقعيتها ،
داد رخ بيستم قرن دوم نيمه اوايل در كه ديگري عمده تحول
تحليل" او و بود "اوزگود" توسط سابق روشهاي تصحيح
را "توام رخدادهاي تحليل" همچنين و "پيام يك ارزش‌هاي
در كه است ديگري مهم كار "معاني اندازه‌گيري".كرد ارائه
.گرفت صورت دوره اين
تحقيق روش يك عنوان به را محتوا تحليل آنچه توصيف اين با
كه بود نگرشهايي در عمده تحول دو بخشيد ، دوباره عمري
روي دوره اين در اينكه اول.داشت وجود روش اين به نسبت
و فهم آميختن محققان ، و شد پيدا بيشتري نرمش بودن عيني
.كردند قبول بهتر آماري داده‌هاي با را باليني استنباط
جنبه محتوا تحليل روش كه بود اين ديگر عمده تحول
نظر در توصيفي روشي عنوان به فقط و كرده پيدا استنباطي
.نمي‌شود گرفته
به توجه دهه 1960 ، در تحقيقات عرصه به كامپيوتر ورود
بررسي‌هاي قاطعيت و غيركلامي ارتباطات و نشانه‌شناسي
توسعه و رشد بر كه هستند عمده‌اي پديده‌هاي شناختي ، زبان
.گذاشتند عميق تاثيري محتوا تحليل
تحول همچنين و ارتباطي تكنولوژي‌هاي گسترش با همراه
انتخابگر به دادن اهميت و "مخاطب تاثيرپذيري" نظريه‌هاي
.نهاد توسعه به رو نيز محتوا تحليل و تحقيق فنون او ، بودن
آن در گوناگون فن پنج محتوا تحليل تاريخي سير بررسي در
:از عبارتند كه است شناسايي قابل
-بيان 4 تحليل -سنجشي 3 تحليل -مقوله‌اي 2 تحليل -1
بيان نحوه تحليل
.گفتمان تحليل -5
از نوع اين كه گفت مي‌توان "مقوله‌اي تحليل" فن تشريح در
از اما مي‌رود شمار به تحليل نوع قديمي‌ترين اگرچه تحليل
تحليل".دارد را استفاده ميزان بيشترين كاربرد ، نظر
سپس مشخص ، "واحدهاي" در متن برش عمليات برپايه مقوله‌اي
مشابهت برحسب كه مقوله‌هايي در واحدها اين "طبقه‌بندي"
(7)".قرارداد شده‌اند ، گروه‌بندي
اين با "محتوا تحليل" مبتديان بين در امروز آنچه واقع در
.است مقوله‌اي تحليل همان مي‌شود شناخته عنوان
مورد در را سخنران برخوردهاي دارد قصد كه "سنجشي تحليل"
قرار سنجش مورد مي‌كند اظهارنظر آنها درباره كه موضوعاتي
"اوزگود" نامهاي به برجسته محقق سه توسط سال 1956 در دهد ،
تحليل فن اين درگرديد ارائه "نونالي" و "ساپورتا" ،
معرف و بيانگر مستقيما زبان كه است براين اساس محتوا ،
به دليل همين به.مي‌كند استفاده آن از كه است شخصي
است استوار آن برپايه تحليلي فن اين كه زباني مفهوم
.مي‌شود گفته "نمايشي زبان"
به دشوار و پرزحمت فنون از اوزگود نظر به كه سنجشي تحليل
ابتدا:مي‌گيرد صورت مرحله چهار طي در مي‌رود شمار
دوم مرحله در.مي‌شوند شناسايي بياني‌سنجشي تركيبهاي
مرحله‌سوم در و جداسازي‌شده و برخوردشناسايي موضوعات
آخرين در.رمزگذاري‌مي‌شوند تنظيم‌و جملات‌بياني
رابطهاي به دادن منفي يا مثبت جهت با رمزگذار مرحله
مشخص قسمتي طيف‌هفت يك روي را جهت اين شدت كلامي ،
.مي‌كند
بيان صوري ساختارهاي و عناصر روي كه"بيان تحليل"
چه اگر فن اين.شد ارائه"روگ دون" توسط مي‌گيرد انجام
وسيع كاربرد دليل به اما نشده نزديك خود كمال حد به هنوز
ساختارهاي" بيان تحليل.دارد قرار توجه آن‌مورد ساده و
"نطق اجزاي گرفتن قرار طرز" ،(نحوي تحليل) "دستوري صوري
تحليل) "نطقي اشكالات و فراموشي‌ها" ،(منطقي تحليل)
.مي‌دهد قرار بررسي مورد را(غيرنوعي صوري عناصر
احراري ابراهيم
دارد ادامه
:پانوشت
و آشتياني مليحه ترجمه محتوا ، تحليل لورنس ، باردن ، -1
ص بهشتي ، شهيد دانشگاه انتشارات سرخابي ، دوزي يمني محمد
.12
.ص 14 منبع ، همان -2
در عمده گرايشهاي و بينشها پل ، سفلد ، لازار -3
انتشارات توسلي ، غلامعباس ترجمه معاصر ، جامعه‌شناسي
.ص 9 ،(1370) اميركبير
.ص 10 منبع ، همان -4
.ص 16 محتوا ، تحليل لورنس ، باردن ، -5
.ص 17 منبع ، همان -6
.ص 181 منبع ، همان -7
|
