گفت‌وگو در مرداد نبايدهاي 28 و بايدها
دكتر و اميني اطهري ، دكتر دكتر با
نيروها آرايش (دوم بخش) نادرپور
مرداد دركودتاي 28
وزيري‌در 28مرداد 1332 نخست شده بمباران دفتر
كودتاي درباره اساتيد ، با گفت‌وگو نخست شماره در:اشاره
شكنندگي علل مصدق ، مردمسالار دولت ويژگيهاي مرداد ، 28
.گذشت نظرتان از جنبش درون پارادوكس‌هاي و مردمسالاري اين
نيروهاي آرايش و كودتا بسترهاي و زمينه‌ها شماره اين در
.است گرفته قرار گفت‌وگو و بحث مورد آن ، در سياسي
انديشه گروه
صنعت شدن ملي نهضت شكست سبب جنبش درون حركاتي‌در چه *
شد؟ مرداد 1332 كودتاي 28 موفقيت و نفت
-داد1 هم دست به دست عامل چند مورد اين در:اميني دكتر
صاحبنظران ، از بسياري زعم به:ملي جبهه رهبران ميان شكاف
رخ ملي جبهه سران بين در كه چنددستگي حتي و دستگي دو
كه ببينيم بايد حال.بود جنبش فروپاشي عامل مهمترين داد ،
من ، گمان به بود؟ چه پديده اين بروز ياعلت‌هاي و علت
حقيقت در.توده‌است حزب به مصدق دكتر نزديكي علت ، مهمترين
دليل بي‌هيچ بودكه اين ملي جبهه رهبر استراتژيكي خطاي
همداستاني و همدستي.داد دوستي دست توده حزب به محكمي ،
تمام گران بسيار مصدق براي جنبش حيات روزهاي آخرين در او
وبي‌طرف جبهه از بيرون مذهبيان و مذهبي ياران زيرا شد ،
.نمود وحشت دچار را
يك شماره دشمن همواره كمونيسم ايران ، ديني رهبران نزد در
توده‌ايهاي با مصدق نزديكي.است بوده دينداري و دين
و داد قرار اباحي‌گري به شدن متهم درمعرض را او كمونيست ،
سرداد ، ارضي اصلاحات زمزمه گريخته و جسته مصدق كه هنگامي
اوايل از تقريبا ارضي اصلاحات.شد بزرگتر اتهام اين
نهضت در و بود چپ سياست گفتمان سرلوحه مشروطه انقلاب
سال پنج يعني كردستان و آذربايجان بحران در سپس و جنگل
رهبران.شد مطرح جدي طور به ملي ، نهضت شكوفايي به مانده
ارضي اصلاحات با را خود مخالفت هرگز نيز ايران مذهبي
احتمال به و مصدق وسيله به مطلب اين عنوان.نكردند پنهان
مي‌كرد تقويت برداشت‌را اين توده ، حزب فشار اثر بر قوي
كه است معني اين به مصدق رهبري به ملي جبهه پيروزي كه
ديگري از پس يكي سوسياليستي شبه و سوسياليستي برنامه‌هاي
ياران از بسياري نتيجه درشد خواهد پياده ايران در
حتي بريدند او از جريان اين از پس مصدق مذهبي و مكتبي
نزديك.گرفتند فاصله او از نيز زنجاني آيت‌الله مثل كساني
جنبش خارجي دشمنان كه شد سبب توده ، حزب به مصدق شدن
او با كينه‌ورزي سپس و مصدق كردن رها در آمريكا ، بويژه
بيستم قرن ميانه در زيرا ندهند ، راه خود به ترديدي
.مي‌دانست كمونيسم را خود يك شماره دشمن غرب وبلوك آمريكا
يعني بود ، دراوج"كارتيسم مك"سالها آن در ديگر عبارت به
متحدانش و آمريكا براي خطر بزرگترين بود معتقد كه جرياني
.است كمونيسم نفوذ
حوصله‌ايها ، تنگ پاره‌اي از مي‌توان عامل اين بر افزون -2
.كرد ياد جبهه سران از بعضي جاه‌طلبي‌هاي و خودخواهيها
سر بر زود خيلي كه بودند كساني ملي جبهه سران ميان در
به.انداختند راه مگو بگو ميراث و ارث و ماترك تقسيم
كه بود اين مصدق از كدورت‌مكي دلايل از يكي نمونه عنوان
عمل به دعوت امنيت شوراي جلسات در شركت براي وي از چرا
.است نيامده
پراگماتيسم به او بي‌اعتقادي يا و مصدق ناپذيري سازش -3
به حاضر اصول ، از بعضي سر بر او:سياسي يامصلحت و
ديگر را خود كه خاطر اين به شايدنبود چانه‌زدن
مردم حمايت به حد از بيش هم شايد.مي‌دانست شكست‌ناپذير
مردمي گفتمان كمك به هم آغاز از او البته.مي‌كرد تكيه
اين بر كه داشت حق و بود رسيده محبوبيت و قدرت به خويش
.بود غافل تشكيلات و سازماندهي قدرت از ولي كند تكيه عنصر
چه نصيب مرداد كودتاي 28 از ضرر بيشترين و نفع بيشترين *
شد؟ نيروهايي
رژيم كودتا از پس اول ماههاي و هفته‌ها در:نادرپور دكتر
خود موقعيت از سخت و بود وحشت‌زده و نگران هنوز شاه
را امكان اين شاه به‌تدريج اما بود ، نامطمئن و بيمناك
فعاليت هرگونه آن تحت كه خودكامه كاملا رژيمي تا يافت
به رژيم قدرت تحكيم.سازد برقرار بود شده ممنوع سياسي
طبقات مقابل در را حكومت عمل استقلال فراواني مقدار
افزايش صنعتي كارگران طبقه و نوين متوسط طبقه اجتماعي ،
.داد
سياستمداران از متشكل كودتا حامي محافظه‌كار گروههاي
ارتش امراي آنها ، پيروان و علما از قدرتمندي جناح قديمي ،
دولت مزاياي از خود حال فراخور به كدام هر بزرگ تجار و
مناصب به كودتا رهبران امر بادي در.شدند برخوردار كودتا
بختيار سپهبد نخست‌وزير ، زاهدي سپهبد.شدند گمارده كليدي
تهران نظامي فرماندار سمت به كرمانشاه لشگر فرماندهي از
رئيس هدايت سرهنگ و شد منصوب ساواك رياست به بالاخره و
دولت به آمريكا دلاري ميليون نظامي 145 كمك.شد ارتش ستاد
دليل به هم و دولت مالي قدرت افزايش دليل به هم كودتا ،
افسران نفع به مستقيما تقاضاها و درآمدها بردن بالا
طور به مي‌شدو تمام متخصصان و ديوان‌سالاران ارتش ،
.مي‌رساند فايده صنعت‌گران و تاجران مالكان ، به غيرمستقيم
جمال)تهران جمعه امام و ديني برجسته رهبران كلي طور به
هيئت از جناحي و داشتند دربار به آسان دسترسي (امامي
تبديل و ارضي اصلاحات سر بر تعارض زمان تا مذهبي حاكمه
در.شدند بهره‌مند كودتا فوايد از قدرت‌مطلق به شاه شدن
گسترده سركوب به بي‌درنگ زاهدي گفت بايد مخالفان مورد
زير روزنامه‌ها.پرداخت مخالف نيروهاي و منابع همه
ادارات.شدند تعطيل زور به توسل با و گرفته فشارقرار
مسلح نيروهاي در رژيم به غيروفادار وعناصر شد پاكسازي
نفوذ با نمايندگان و كابينه اعضاي مصدق ، .شدند اخراج
همچون ملي نهضت احزاب رهبران.شدند بازداشت او به وفادار
ميان از.افتادند زندان به نيز فروهر وداريوش ملكي خليل
با همه از بيشتر حكومت ملي ، جبهه سران و مصدق وزيران
جريان در فاطميداشت كينه و بغض فاطمي حسين دكتر
را او و رانده سخن او گزنده‌عليه كلماتي با فرارشاه
اين در آمريكا و انگليس حتي.بود داده لقب "بغداد فراري"
زندان سال سه به مصدق خود.بودند همداستان شاه با قضيه
اختفاء ماه چند از پس فاطمي دكتر.شد محكوم انفرادي
شعبان دارودسته سوي از زندان به انتقال حين در و دستگير
هم بعدها و شد زخمي شدت به و گرفته قرار حمله مورد بي‌مخ
.شد اعدام‌وتيرباران به محكوم علني دادگاه يك در
و خشونت با توام نيروهاي و توان تمام كودتا دولت واقع در
حكومت از دولت.گذاشت توده‌اي‌ها براي را خود سخت‌گيري
مرام برضد سال 1310 قانون و نظامي دادگاههاي نظامي ،
تارومار را ملي جبهه حتي و توده حزب تا سودجست مشاركتي
سركوب به بي‌ضابطه و وحشيانه بصورت اين بنابر.كند
دوم و اول طراز رهبران.پرداخت توده حزب اعضاي و كادرها
تحمل از بعد هم برخي و شدند تسليم يا كردند فرار يا حزب
بعدي سال چند طيپيوستند شاه طرفداران خيل به زندان
كشف ضربه مي‌شد ، مانند كشف تدريج به توده حزب مخفيگاههاي
نفر ششصد كه حزب نيرومند نظامي شبكه نابودي و تصادفي
جمله از آنان از تن شدند ، 27 محاكمه و دستگير نظامي افسر
و شده تيرباران عطارد سرگرد و مبشري سرهنگ سيامك ، سرهنگ
از تعدادي بعدها كه شدند محكوم طولاني زندانهاي به بقيه
.پيوستند رژيم به آنها
او شكست و موفقيت بر تاثيري چه مصدق شخصيتي ويژگيهاي *
داشت؟
ايرانيان ما از بسياري براي مصدق شخصيت:اميني دكتر -
، است رفته فرو ابهام از هاله‌اي در جوانان براي بويژه
تعصب چنبره در كه مصدق دوستان و ياران از بعضي زيرا
و ساخته اسطوره‌اي شخصيتي او از آمده‌اند گرفتار
و مي‌انجامد بت‌پرستي به درنهايت پندار اين مي‌سازند ،
بيكن ، فرانسيس قول به بشر ، ساخت بت‌هاي بين در نيست شكي
.خطرناكترند همه از سياسي بت‌هاي
و كم و دوگانه برخوردي هم نويسندگان از بعضي ميان اين در
چيزي او در گروهي هم سرانجام و دارند مصدق با منفي بيش
.نمي‌بينند ظاهرسازي و "فريبي عوام" جز
و بي‌جا دوست‌نمايي‌هاي و كامي‌ها دشمن اگر ولي
ويژگي چند مصدق در بگذاريم ، كنار را غرض‌آلود داوري‌هاي
او سياسي فعاليتهاي بر كه مي‌بينيم منفي و مثبت برجسته
:است داشته چشمگير تاثير
سياست براي زندگي":وبراست ماكس گفته عيني مصداق او -1
سرشار راچشمه سياست آنانكه "سياست قبل از زندگي ، نه
مصدق وليميكنند زندگي سياست قبل از مي‌بينند ، درآمد
كرده خودداري نيز حقوق گرفتن از حتي او.نداشت نظري چنين
.رفت لاهه ديوان به شخصي هزينه با و
اين كه معامله و فروش و خريد غيرقابل داشت شخصيتي -2
.افتاد موثر بسي شكستش در عامل
چشم به مواردي مصدق زندگي در:عمل و نظر در دوگانگي -3
او كه حال عين در مثلا است تضاد نوعي بيانگر كه مي‌خورد
نظام اصلاح لايحه با بي‌دليل اما بود نوسازي به معتقد
!مي‌كرد مخالفت سراسري راه‌آهن كشيدن با همچنين و قضايي
كرد مقابله خشونت و ديكتاتوري با عمري اينكه با همچنين
امضا را ماده‌اي لايحه‌اي 9 آبان 1331 اول در خود ولي
و ارعاب هدفش كه "اجتماعي امنيت" لايحه باعنوان كرد
.بود تهديد
كه اوست خواني‌هاي مخالف مصدق ، شخصيتي ويژگي مهمترين
.است امر همين در زيادي ميزان به نيز محبوبيتش راز البته
و گفتن نه "قانون و قدرت آزادي ، " كتاب در نويمان فرانتس
مورتي كريشنا.مي‌داند سياست دنياي لازم شرط را مخالفت
از برخورداري "خلاق نارضايتي" در معاصر نامدار عارف
هربرت و مي‌داند حقيقت درك لازمه را وقاد و نقاد روحيه
مي‌كند تحليل آنرا "منفي انديشه نيروي" قالب در ماركوزه
در زياده‌روي گفت بايد ولي.آورمي‌شود ياد آنرا لزوم و
در هميشه انسان اگر.دارد را خودش خاص خطرات باره اين
و اثبات عرصه وارد بايد كي پس بماند ، نفي و سلب مرحله
يك ابزار ، يك آدمي براي گفتن "نه" اگر بشود؟ سازندگي
.تخريب و است ويرانگري نتيجه‌اش باشد ، ملكه يك و عادت
و ماركسيسم بر جانانه‌اي نقد زاويه پوپرازهمين كارل
همواره ماركس و پاپ او ، گفته به چه است نموده وارد كليسا
.مي‌گويند ساختن از كمتر و مي‌تابانند را ورد نفي تنور
مهلك و مزمن درد مصدقبود ماهر و حاذق دردشناسي مصدق -4
تاريخ گواهي به.سياست:بود داده تشخيص خوب را ما جامعه
زمين مشرق كشورهاي از بسياري البته و ايران كشنده درد
ناشي بيماري همين از ديگر بدبختيهاي.است سياسي دردهاي
نيز دردها آن تدريج به شود اصلاح سياست اگر.مي‌شوند
اصلاح سر بر را وقت بيشترين سبب همين به.مي‌شوند درمان
...ولي گذاشت سياست
دموكراسي و آزادي ايراني ، و ايران عاشق او كلي به‌طور -5
قول به باشد حق طرف در او هميشه كه نبود چنين اما بود
".است نبوده پيرمرد با حق هم هميشه" شايگان
بود؟ چه مرداد كودتاي 28 پيامدهاي *
به مرداد كودتاي 28 پيامدهاي از يكي:اطهري دكتر -
ايالات توسط ايران خارجي و داخلي سياست شدن گرفته گروگان
دولت يك به تبديل ايران دولت واقعه آن از پس.بود متحده
ازديگر.بود غرب اختيار در منابعش تمام و شد دست‌نشانده
و اسلامي هويت از ايران شدن دور موجب كه بود اين پيامدها
شد انتخاب گونه‌اي به اصلاحات پيمودن راه.شد خود ديني
تاريخي شكاف باعث بودو بيگانه ايران جامعه متن با كه
كه بود متحده ايالات اين واقع در.شد مردم و دولت ميان
ضربات مسئله اين و مي‌كرد تحميل ايران به خودرا سياستهاي
نهادهاي جدايي پيامدش مهمترين اما.زد ايران به سختي
اين كه كرد سعي ايران اسلامي انقلاب كه بود دولت از مدني
آقاي توسط اكنون هم كه مدني جامعه عنوان تحت را شكاف
حقوق نقض ديگر اساسي مسئله و پركند مي‌شود ، مطرح خاتمي
در.بود پيامدها ديگر از هم آزادي امتناع مسئله بود ، بشر
شاه رژيم كه بود اساسي پيامدهاي جز مسائل اين مجموع
.بود دچارآن
نيروهايي چه ناحيه از قبال‌كودتا در مقاومت آخرين *
گرفت؟ صورت
پس ماههاي در خشونت‌آميز اقدامات رغم به:نادرپور دكتر
به وابسته سازمانهاي و ملي جبهه تضعيف باعث كه كودتا از
بروز توجهي خور در مخالفت‌آميز سياسي فعاليتهاي شد ، آن
نهضت" كودتا از بعد هفته چند فاصله به واقع در.كرد
نفت صنعت شدن ملي جنبش ازحاميان برخي ازسوي "ملي مقاومت
ابوالفضل ، سيد برادرش و زنجاني رضا حاج آيت‌الله چون
.شد تشكيل طالقاني آيت‌الله و سحابي دكتر بازرگان ، مهدي
و نخشب محمد ايران مردم حزب سوم ، نيروي حزب از افرادي
.پيوستند نهضت به نيز فروهر داريوش ايران‌و ملت حزب
غاصب دولت عليه عمومي تظاهرات به دعوت نهضت اقدام نخستين
و تعطيل بازار آن طي كه بود آبان 1332 در 21 زاهدي و شاه
.گرفت صورت تهران شهر مختلف بخشهاي در پراكنده‌اي تظاهرات
در و شكست هم در را تظاهرات زور به‌كارگيري با رژيم
را سراها از برخي قديمي سقف بازاريان ، اعتصاب به واكنش
در 16.كشيد آتش به را بازار حجره‌هاي از تعدادي و ويران
جمهوري رئيس معاون نيكسون ديدار جريان در و آذر 1332
سه كه پرداختند تظاهرات به دانشجويان تهران ، در آمريكا
به پليس گلوله اصابت براثر فني دانشكده دانشجويان از تن
.رسيدند شهادت
سال در كه آمريكا نشريات برخي توسط منتشرشده اسناد آيا *
مي‌سازد؟ مشخص را كودتا اين از ديگري زواياي شد منتشر قبل
سوي از سخنراني يك منتشره اسناد مورد در:اطهري دكتر
كلينتون سوي از هم سخنراني يك و آلبرايت مادلين خانم
گروگانگيري مورد در خاتمي آقاي ازسخنراني بعددارد وجود
تلويحي عذرخواهي يك تهران ، آنها آمريكادر سفارت اعضاي
اعتراف كودتا درباره خود اعمال به و كردند ايران از
.كردند
در 27 آمريكا سابق خارجه امور وزير آلبرايت مادلين خانم
در آمريكا ايران‌و روابط دركنفرانس ماه 1378 اسفند
سال 1332 در":مي‌گويد چنين خود سخنراني در واشنگتن
براي برنامه‌ريزي در مهمي نقش آمريكا متحده ايالات
.مي‌كرد بازي مصدق محمد وزير نخست مردمي رژيم سرنگوني
دلايل به بنا عمل اين كه بود باور براين "آيزنهاور" دولت
وضوح طور به كودتا اين ولي.است شدني توجيه استراتژيك
اعترافاتي‌است اين ".بود ايران سياسي تحولات براي مانعي
كه كرد درك مي‌توان":مي‌گويد و مي‌كند آلبرايت خانم كه
آمريكا مداخله اين از خود رنجيدگي و خشم به ايرانيان چرا
طول در":وبازمي‌گويد ".مي‌دهند ادامه خود داخلي امور در
مشترك طور به غرب و آمريكا گذشته قرن آخر سال پنج و بيست
دوم پهلوي اينكه عليرغم.كردند پشتيباني را شاه رژيم
".مي‌كرد سركوب را خود سياسي مخالفان
سهم بايد آمريكا":مي‌گويد سخنراني يك در هم كلينتون
و ايران روابط در كه را مشكلاتي مسئوليت از عادلانه‌اي
در كه مي‌كند اشاره حتي و".بپذيرد آمده ، بوجود آمريكا
شكل به آمريكائيها چطور عراق ، و ايران جنگ
به را اين و كردند حمايت حسين صدام از كوته‌بينانه‌اي
مصدق سقوط در ايرانيان نارضايتي‌هاي و گلايه‌ها فهرست
اولويت بايد شد گفته كه البته‌همانطور.مي‌كند اضافه
اين و بدهيم انگليسي‌ها به كودتا اين در را اصلي
كودتاي يك كه را كودتا اين از ديگري زواياي اعترافات
كه مي‌دهد نشان و مي‌كند روشن است آمريكايي -انگليسي
هر بهميكردند پشتيباني انگليس اقدامات از آمريكائيها
كودتا اين در خود نقش به صراحت به آمريكائيها امروزه حال
.مي‌كنند اعتراف
اكرمي الميرا:گو و گفت
دارد ادامه
|
