|
|
توسعه اسلام‌و
مختلفي جنبه‌هاي از توسعه و اسلام بحث به پرداختن:مقدمه
مهمترين از يكي عنوان به اسلام اول ، :است توجيه قابل
گروه در عمدتا كه كشورها از بسياري در جهان ، اديان
توجه قابل آنچه.است يافته گسترش نيافته‌اند توسعه جوامع
ممالك جزو مسلمان كشورهاي از يك هيچ امروز اينكه است
از برخي خلاف بر دوم ، .نمي‌گردند محسوب يافته توسعه
صرفا جنبه‌هاي به محدود اسلامي آموزشهاي جهاني ، اديان
شامل زندگي جنبه‌هاي همه بلكه نمي‌باشد عبادي و اخلاقي
.دربرمي‌گيرد را عبادات و اخلاق اقتصاد ، حقوق ، سياست ،
اعتقادات اسلام به ايرانيان اتفاق به قريب اكثريت سوم ،
سال در اسلامي انقلاب از پس خصوص به امر اين.دارند عميق
و گرديد تشكيل اسلامي حكومت سال اين در.شد تشديد 1357
شده واحد انقلاب از پس كه)مذهبي و سياسي رهبران همت
دستورات و قوانين كشور در تا گرفت قرار آن بر (بودند
ايراني جامعه زندگي ابعاد همه در كامل طور به اسلامي
اسلام ديدگاه به پرداختن از قبل و اين بنابرگردد اجرا
بسيار اسلام از عمومي شناخت يك اقتصادي ، توسعه به نسبت
به نسبت اسلام ديدگاه بررسي همچنين.است ضروري و مهم
فراواني اهميت مسلمانان اقتصادي فعاليت‌هاي و مادي زندگي
ديدگاههاي از جداي بررسي ، اين كه است اين بر تلاش.دارد
عمومي ديدگاه ديگر عبارت بهگيرد صورت اسلامي فرق خاص
اگرچه است شده مطرح بيشتر اقتصادي توسعه به نسبت اسلام
از بررسي‌ها بيشتر ايران ، در شيعه اكثريت وجود دليل به
با آشنايي بدون كه آنجا از.شده‌اند استخراج شيعه كتب
به نسبت زندگي ، و حيات فلسفه به نسبت اسلام كلي ديدگاه
اسلام ديد به نسبت و جهان در انسان جايگاه و خلقت هدف
در اسلامي قوانين و دستورات درك انسان ، پيرامون
اين در بود ، خواهد ناممكن حتي و مشكل مختلف زمين2ه‌هاي
ساير و شده بررسي دراسلام مفهوم‌زندگي ابتدا مقاله
اسلام ديدگاه.است آمده آن دنبال به نيز ذيربط موضوعات
ارائه عمومي مباحث اين از پس اقتصادي توسعه پيرامون
.خواهدشد
اسلام ديد از زندگي هدف
به را بشر زندگي الهي ، اديان ديگر از بسياري مثل اسلام
ابدي حيات و دنيوي زودگذر زندگي:مي‌كند تقسيم قسمت دو
دستورات هدف كه است اين بر اعتقاد.اخروي
اما.مي‌باشد جهان دو هر در سعادت و رستگاري اسلامي
مرحله دو اين اسلام نظر از اديان ، ديگر از بسياري برخلاف
بدون كه مي‌باشند هم به مرتبط و آميخته چنان زندگي از
آسايش به دستيابي مطلوب مادي زندگي يك از برخورداري
با ديگر عبارت به.بود خواهد ناممكن يا و مشكل اخروي
رستگاري به نمي‌توان مادي زندگي از غفلت و بي‌اعتنايي
-قرآن ، 2042 ، 2542 ، 10716 ، 1063 ، 17)يافت دست اخروي
.(1687
آن مخلوقات و جهان اسلام نگاه از كه آن اهميت حائز نكته
:مي‌فرمايد قرآن رابطه اين در.نشده‌اند آفريده هدف بدون
را خلقت هدف قرآن.(1523)عبثا خلقناكم انما افحسبتم
الانس و الجن خلقت ما و:است ذكرنموده خدا عبادت
همچون عبادات از برخي منظم تكرار.(5651) الاليعبدون
به وابستگي‌هايش قطع سمت به را انسان يوميه ، نمازهاي
مي‌كند هدايت خود معبود به معنوي توجه و دنيا
خداونددر ديگر ، عبادت ازطرف.(Nomani& Rahnema,1994.24)
فعاليت‌هاي و اقدامات از مجموعه‌اي به خود وسيع مفهوم
الهي‌اند دستورات جزو مستقيما يا كه مي‌شود اطلاق انسان
در اين ، بنابر.مي‌شوند انجام خدا رضاي هدف با يا و
بلكه نمي‌شود...و روزه و نماز به منحصر عبادت اسلام ،
مال ، كسب تفريح ، كار ، قبيل از فرد يك زندگي لحظات همه
محسوب عبادت مي‌توانند (1)خواب حتي و دانش و علم تحصيل
هدف با يا داشته الهي جهت‌گيري اينكه بر مشروط شوند
.باشند شده انجام قربالهي
معين را انسان اخروي سعادت مسير ديني ، دستورات اين بنابر
(اخروي سعادت)هدفي به دستيابي كه است ذكر قابل.است نموده
.بود خواهد ميسر معنوي و مادي نيازهاي برآوردن طريق از
بين در او جايگاه و انسان مورد در اسلام ديدگاه به حال
:مي‌نمائيم اشاره مخلوقات
قرآن اساس بر
;(12220)است مخلوقات اشرف انسان -
او براي است زمين در آنچه هر و است خلقت هدف انسان -
;(9996) (292)است شده آفريده
;(1727) دارد گرايش خدا سوي به فطرتا انسان -
;(302)داد قرار زمين روي در خود جانشين را انسان خدا -
اما آيد نايل كمال و عقل نهايت به كه است قادر انسان -
و راست راه بين خود كه آفريد گونه‌اي به را او خداوند
;(1839)كند انتخاب را يكي شيطان راه
:118)كند خلق يكسان را افراد همه كه نمي‌خواست خداوند -
ساده امري اخروي سعادت به انسان دستيابي اين بنابر.(11
.دارد مجاهده و تلاش به نياز و نبوده
مملو و بلندپرواز خودخواه ، حريص ، موجودي ذاتا انسان -
مانعي عملا ويژگي‌ها اين.است دنيوي لذات به تمايل از
از يكي.دهد انجام را نيك و خير اعمال تا انسان براي است
.است ثروت و قدرت به او گرايش انسان ، برجسته ويژگي‌هاي
احساس و غرور معرض در را انسان ابزاري ، چنين به دستيابي
موقعيتي اين و مي‌دهد قرار خود خالق از بي‌نيازي و قدرت
داده انذار آن به نسبت را مسلمين شديدا اسلام كه است
خداوند كه حقيقت اين وجود عليرغم ديگر عبارت به.است
نسبت او اما است نموده خلق ويژگيهايي چنين با را انسان
يا دنيوي نعمات از بهره‌مندي طريق از راست راه انتخاب به
خالق ، به نياز بدون ماديات به اكيد توجه و خدا مسير ترك
را اول مسير كه آنان اسلام نظر از اين ، بنابراست مخير
فرد يكشد خواهند بهره‌مند جهان دو هر از نمايند انتخاب
برعكس ، .است شده منع دنيا در كشي رياضت از اكيدا مسلمان
شود بهره‌مند دنيا در مادي لذات همه از مي‌تواند انسان
اين نتيجه حال هر به.نشود خارج الهي مسير از كه مادام
در مادي زندگي متفاوت كاملا گونه دو جهان‌بيني ، نوع دو
.بود خواهد زمين روي
كه است ديني اسلام اينكه يادآوري و مقدمه اين با حال
ارائه معين دستورات جوامع و افراد زندگي ابعاد همه براي
.مي‌پردازيم توسعه و اسلام بحث به است نموده
توسعه به نسبت اسلام ديدگاه
نه و معنوي صرفا ديني نه اسلام شد بيان كه همچنان
گرايانه آخرت دين اصلي جهت‌گيري اگرچه.است مادي كاملا
و معقول بهره‌مندي به است منوط اخروي رستگاري اما است
خواهد انتظار قابل اساس ، اين بر.مادي مواهب از شده حساب
نحوه و نبوده عبادي قواعد صرفا اسلامي دستورات كه بود
.باشند داده آموزش نيز را دنيوي زندگي از بهره‌مندي
با ارتباط در متعددي مقررات و آموزشها دستورات ، اگرچه
مقاله اين در آنچه ولي دارد وجود اسلام در اقتصادي زندگي
مقررات مجموعه اين از دسته آن مي‌گيرد قرار توجه مورد
و رشد بر غيرمستقيم يا مستقيم طور به مي‌شود تصور كه است
كه آنجا از.بود خواهند تاثيرگذار اقتصادي توسعه
قرن دو يكي محصول اقتصادي توسعه و رشد همچون مفاهيمي
ديني متون در مفاهيم اين يافتن انتظار است ، گذشته
در زيادي مدارك و شواهد مع‌الوصف ، .بود خواهد بي‌مورد
و بحثها با صريح يا ضمني طور به كه مي‌شود يافت متون اين
.مي‌باشند مترتب اقتصادي توسعه و رشد بر موثر عوامل
طبيعي ، منابع كار ، توليد ، پيرامون روايات و احاديث آيات ،
مواردي جمله از...و اجتماعي عدالت دانش ، و علم مصرف ،
اسلام ديدگاه يافتن به منجر مي‌تواند آنها مطالعه كه است
.گردد اقتصادي توسعه و رشد به نسبت
بالقوه‌اي محرك مي‌تواند كه احاديثي مشهورترين از يكي
:است حديث اين باشد مسلمين اقتصادي توسعه و رشد براي
دستيابي ديگر ، عبارت به.(2).عليه ولايعلي يعلوا الاسلام
و مستمر مطلوب ، درجه‌اي به نيل بدون عالي ، هدفي چنين به
.بود نخواهد ميسر اقتصادي توسعه و رشد از اتكا قابل
توان از برخورداري تسلط ، و قدرت عامل مهمترين امروزه
ارتباطات در جوامع آن بدون و است اقتصادي رشد بالاي
.بود خواهند وابسته و تسلطپذير ضعيف ، خود بين‌المللي
برخلاف و فوق حديث مغاير اسلامي جامعه يك بودن وابسته
.است اسلامي جوامع از خداوند خواست
.است شده مذمت شديدا اسلام در كه است شرايطي جمله از فقر
ديدگاههاي ساير با سازگار كاملا فقر با برخورد نوع اين
انفرادي ، بعد در هم فقر.مي‌باشد فوق حديث جمله از اسلام
و سلطه‌پذير ضعيف ، نوعا را افراد اجتماعي ، جهت از هم
الشيطان:مي‌فرمايد قرآن.مي‌نمايد نفس به اعتماد فاقد
و منه مغفره يعدكم والله بالفحشا يامركم و الفقر يعدكم
(ص)اكرم پيامبر.(2682)عليم واسع والله فضلا
(ع)علي امام (3).معادله لا له معاش لا من:مي‌فرمايند
.بودند حساس بسيار اسلامي جامعه در فقر وجود به نسبت
همچنين.(4)مرگ‌است شكل بدترين فقر:مي‌فرمايند ايشان
سوم...است زياد نيز آن كم كه است چيز سه:مي‌فرمايند
مهمترين از يكي مشهور ، ادعيه‌هاي از بسياري در.(5)فقر
.است اسلامي جوامع از فقر رفع براي تقاضا خداوند ، از طلب
توجه رمضان مبارك ماه روزانه دعاهاي به مثال عنوان به
بعد مبارك ماه اين در كه شده‌اند توصيه مسلمانان كه كنيد
جائع ، كل اشبع اللهم":بخواهند خداوند از واجب نماز هر از
عنا اقض اللهم مدين كل دين اللهم عريان ، كل اكس اللهم
عباس شيخ)"قدير شي‌ء كل علي انك الفقر ، من اغننا و الدين
.(الجنان مفاتيح كليات قمي ،
و ثروت مذمت بر مبني زيادي احاديث و آيات ديگر طرف از
طريق دو مي‌رسد به‌نظر اينجا در.دارد وجود بودن ثروتمند
اينگونه در دقت اما است ، شده ارائه متون در متناقص
از جلوگيري ديني دستورات هدف كه مي‌دهد نشان دستورات
انسان كه آنچه هر.است الهي مستقيم خط از افراد انحراف
الهي قرب مقام به بندگان وصال مانع و مشغول خود به را
گرفتن قرار مانع اگر ثروت و فقراست مذموم اسلام در شود
كه جهت آن از فقر.مذموم‌اند باشند الهي مسير در مسلمين
اوليه و ضروري احتياجات رفع مشغول و گرفتار را انسان
آماده و سلطه‌پذير ضربه‌پذير ، را او نيز و مي‌نمايد
كه جهت آن از ثروت و است شده نفي شديدا مي‌نمايد انحراف
احساس و تفرعن و غرور معرض در ثروتمند.است اغواكننده
خود خداوند مقابل در او طغيان احتمال و مي‌باشد استغني
احاديث و آيات مكرر انذارهاي مي‌رسد به‌نظر.دارد وجود
كه است دليل اين به شايد.دارد امر اين به اشاره ثروت از
نعمات از كه مي‌كند خطاب انسان به متعددي آيات در خداوند
باشند نعمات صاحب به شاكر پيوسته ولي نموده استفاده الهي
امنوا ايهاالذين يا".ننمايد فراموش را اصلي خالق تا
اياه كنتم ان اشكروالله و رزقناكم ما طيبات من كلوا
في‌الارض مما كلوا ايهاالذين يا" يا ;(1722) "تعبدون
"عدومبين لكم انه خطوات‌الشيطان تتبعوا ولا حلالاطيبا
و طيبا حلالا رزقكم‌الله مما فكلوا" يا و ;(1682)
.(11416)"تعبدون اياه كنتم ان نعمت‌الله اشكروا
سپاس و است درويشي زيور پارسائي:مي‌فرمايند (ع)علي حضرت
در و ;(شماره 68 قصار كلمات نهج‌البلاغه ، ) توانگري زيور
ماندن وطن در چون غربت در توانگري:مي‌فرمايند ديگر جاي
همان ، ) است بردن سر به غربت در وطن ، در درويشي و است
مذمت به كه فردي پاسخ در (ع)علي حضرت نيز و (شماره 56
بلكه نيست بد خود بخودي دنيا:فرمودند بود پرداخته دنيا
از را انسان آن از سوءاستفاده و دنيا در انسانها رفتار
(ص) پيامبراكرم از همچنين.(همان) مي‌كند خارج راست راه
خداوند پيشگاه در ثروتمند شاكر فرد يك" كه است منقول
.( Ansari,3981994) "دارد ناسپاس فقير از بيشتري منزلت
زيادي اشارات ايران اسلامي نظام موجود متون در به‌علاوه
جمهوري اساسي قانون.يافت مي‌توان فقر طرد و نفي در
-مالي امور و اقتصاد به مربوط -سوم و چهل اصل در اسلامي
ريشه‌كن و جامعه اقتصادي استقلال تامين براي":است آورده
جريان در انسان نيازهاي برآوردن و محروميت و فقر كردن
ايران اسلامي جمهوري اقتصاد او ، آزادگي حفظ با رشد
-تدوين‌كننده -منصور) "...:است استوار زير ضوابط براساس
تحت سميناري در.(ايران ، 1377 اسلامي جمهوري قانون‌اساسي
هاشمي آقاي وقت جمهور رئيس فقرزدايي و فقر مساله عنوان
يك اسلام ديدگاه از فقر مساله":نمود اظهار رفسنجاني
قرآن و اسلام ومكتب است ناخوشايند و نامطلوب پديده
و كرده دعوت آخرت و دنيا آباداني به را مسلمانان پيوسته
سياهي رو فقر..مي‌داند آخرت و دنيا سعادت مانع را فقر
جامعه به تازيانه بدترين فقر روايات در و است جهان دو در
.(، 3 بين‌الملل ، 1375 اطلاعات روزنامه) "است شده عنوان
از انسان معيشت:كه مي‌كنند اشاره ديگر جايي در ايشان
و سلطه‌پذير همواره فقير جامعه" و نبوده آخرت و معاد
خطاب سخنراني يك طي همچنين.(همشهري 1375) "است وابسته
خامنه‌اي آيت‌الله ايشان ، دولت و وقت جمهوري رياست به
تحصيل ، غذا ، شامل مادي نيازهاي اهميت بر انقلاب رهبر
اسلامي جامعه و مسلمان فرد يك براي غيره و ورزش تفريح ،
.(اسلامي 1375 جمهوري روزنامه) نمودند تاكيد
ادبيات مي‌رسد به‌نظر فقر از ذمي چنين عليرغم و مع‌الاسف
جمله از.است پرداخته فقر مدح به عمدتا كشور ، در موجود
ترجيح ثروت بر را فقر گذشته ادباي و شاعران از بسياري
در بحثي" عنوان تحت خود مقاله در سروش دكتر.داده‌اند
در موجود فضاي به "فضيلت و معيشت:اخلاق توسعه‌و تفاعل
داستان به اشاره با او.دارد اشاره كشور اخلاق و ادبيات
بيان درويشي ، و توانگري بيان در مدعي با سعدي جدال
بر را توانگري كه است شعرايي معدود جزو سعدي كه مي‌كند
و غزالي ديدگاه ذكر با همچنين وي.است داده ترجيح درويشي
كه دارند اعتراف دو هر بزرگ دو آن":كه كند مي بيان فيض
و آنند آفت‌زده و گرفتار و دنيا دلبرده دو هر غني و فقير
گرفتار است محروم آن از آنكه و است غافلان معشوقه دنيا
و او حفظ گرفتار است برخوردار آن از آنكه و اوست طلب
برآنند همه اين با ،(سروش ، 1374 ، 112) "او از جستن بهره
خطر از كمتر فقر خطر بگيري ، نظر در را اكثريت اگر كه
و است تنگدستي فتنه از بيشتر تنعم فتنه كه چرا غناست
.(همان) است مصونيت نوعي خود ناتواني
افقه مرتضي سيد
دارد ادامه
چه اگر حديث اين - عباده20 الصائم نوم - ها1 پانوشت
پيدا دسترسي آنها منبع به متاسفانه ولي است مشهور بسيار
لبلاغه ، نهج -نشد40 پيدا نيز حديث اين منبع - نشد30
.كافي اصول- ع50) علي حضرت هاي نامه
|
|
