برنامه‌هاي انداز چشم:آمريكا - ايران
اعتمادآفرين
داخلي سياستهاي در تحولات زيربناهاي به ژئوپوليتيك نگاهي
بخش واپسين - ايران خارجي و
زاده مجتهد پيروز دكتر
افغانستان بحران
و اخلاق‌پاكستان خلاف دخالت‌هاي و داخلي جنگ سال بيست
سرانجام كشور ، اين مسائل در جهاني‌اش و منطقه‌اي ياران
و طالبان اختراع.كرد برپا جهان در و منطقه در بزرگي آتش
كه بود توطئه‌اي حاصل افغانستان سرنوشت بر ساختنش چيره
دستگاه و متحده ايالات سياي از مشترك گونه‌اي به
و سعودي عربستان مشاركت با پاكستان ارتش اطلاعاتي
شركت از يك هربود شده ديده تدارك عربي متحده امارات
:داشت پي‌گيري را خود ويژه هدف توطئه اين در كنندگان
از خود ويژه گونه وهابي‌گري ، پي‌گسترش در سعودي عربستان
بود ، قفقاز و مركزي آسياي افغانستان ، پاكستان ، در اسلام
به نسبت ناخرسندي دليل به عربي ، متحده امارات كه آن حال
كشور آن به ابوموسي و تنب جزاير ندادن خاطر به ايران
.بود كرده راآغاز طالبان پاي به خود نفتي دلارهاي ريختن
پس ايران سوي به افغاني مجاهدين نسبي گرايش از پاكستان
افغانستان مسائل به نسبت آمريكا بي‌علاقه‌شدن از
جاي به كشور آن در را گروهي شد آن پي در و شد برافروخته
هدف.باشد پاكستان انحصاري نفوذ در كه نشاند آنان
راه از مركزي آسياي بازارهاي به دسترسي نه پاكستان
آمريكايي وعده به بخشيدن واقعيت نه و بود افغانستان
هند اقيانوس به تركمنستان گازرساني يا نفت لوله تاسيس
مركزي آسياي نه كه چرا پاكستان ، و افغانستان راه از
را خود خاطرش به بخواهد كشوري كه است مهم چندان بازاري
گازي يا نفتي لوله نه و كند خانمانسوز چنين آتشي درگير
پاكستان افغانستان ، تركمنستان ، راه از آمريكا شده وعده
كه بود عملي اقتصادي نظر از بين‌المللي آبهاي به
آنچه.كشد آتش به گونه اين را افغانستان بخواهد پاكستان
كه بود اين داشت اهميت رهگذر آن در پاكستان براي
به نسبت ادعا خطر و سازد خويش مستعمره را افغانستان
و بردارد ميان از را پاكستان در اشغالي پشتونستان
تا بودند يافته فرصتي برخورد اين در آمريكاييان سرانجام ،
در را (ايراني ضد)شيعي ضد و تندرو اسلامي گروه يك
و تزلزل اسباب بتواند كه رسانند حكومت به افغانستان
طالبان كه بود گونه اينسازد فراهم را ايران ناامني
افغانستان سراسر بر حاكميت براي آنان تلاش و شده اختراع
.دارد ادامه همچنان كه گرديد شومي داخلي جنگ سبب
در حركت به جهان واداشتن راه در پاكستان تلاش‌هاي شكست
و مشروع حكومت عنوان به طالبان شناختن رسميت به راه
كه ويژه‌اي انساني خلاف تفسير با توام افغانستان ، قانوني
سياسي انزواي سبب بودند درآورده نمايش به اسلام از آنان
چند يكگرديد جهان در و منطقه در تشكيلات آن كامل
به آمريكايي ، ياران كمك به پاكستاني تبليغاتي دستگاه
را طالبان سوي از افغانستان در شرارت درآوردن انحصار
توسط شرارت انحصار ولي كرد ، تبليغ "طالباني امنيت"
بود شرارت انحصار اين نماندو پنهان جهان ديده از طالبان
.آورد گرد افغانستان در را منطقه تروريست‌هاي همه كه
آمد و رفت و مخدر مواد عمده حجم عبور كه است توجه شايان
و گرفته صورت پاكستان راه از افغانستان در تروريست عناصر
از پشتيباني و طالبان اختراع با اين ، از فراتر.مي‌گيرد
پيدايش ناخواسته گونه‌اي به پاكستانافغانستان در آنان
آن است كرده تشويق را خود سرزمين در طالباني افراطي‌گري
كننده‌اي ويران اثرگذاري داخلي‌اش امنيت بر كه گونه
ميان اماراتيان و سعوديان كه پولي.است داشته
هم كردند پخش افغانستان و پاكستان در ديني افراطگرايان
در مذهبي دهشت‌انگيز خوردهاي و زد گرفتن بالا سبب
كشور آن حاكمه طبقه در را مالي فساد هم و شد پاكستان
قرباني را شريف نواز و بي‌نظيربوتو دولت‌هاي و زد دامن
در نظامي كودتاي باعث انفجارآميز وضعيت اين.گرفت
از ميزاني است توانسته نظامي حكومت اگرچه پاكستان‌شد
ارتشش اطلاعاتي دستگاه بازگرداند ، پاكستان به را ثبات
منزل سر تا را طالبان از همه‌جانبه پشتيباني سياست
دستگاه داد ، ادامه جهان در و منطقه در امنيت كردن سرنگون
بي‌خبري در را اقدام اين پاكستان ارتش اطلاعاتي
لوله گرداندن بر گسترده احتمال به باورنكردني‌نسبت
آنان ديگر كه دوراني در پاكستان روي به طالبان اسلحه‌هاي
اين پاكستان.داد ادامه باشند نداشته نيازي پاكستان به
پشتون طالباني مستقل حكومت يك كه گرفت ناديده را حقيقت
آن بازگرداندن خواستار زماني است ممكن افغانستان در تبار
خط سال 1903 مرزبندي‌هاي در كه شود پشتونستان از بخش
پاكستان و زمان آن هندوستان به بريتانيا توسط ديوراند
كه آورد ياد به مي‌بايستي پاكستان.شد داده كنوني
با جدال افغانستان ، پادشاه آخرين پشتون ، شاه محمدظاهر
.بود كرده آغاز دهه 1960 در را پشتونستان سر بر پاكستان
نفوذ از ايران ، وقت پادشاه پهلوي شاه محمدرضا هنگام ، آن
جمهور رئيس ايوبخان ، مارشال فيلد و محمدظاهرشاه نزد خود
به موقتا را شده آغاز جدال‌هاي و گرفته بهره پاكستان
درك را حقيقت اين نمي‌رسد نظر به پاكستانبرد پايان
سر بر پاكستان عليه طالباني قيام يك كه باشد كرده
انتظار در و است خاكستر زير در خفته آتش يك پشتونستان
.انفجار براي مناسب موقعيت
به متهم وي القاعده سازمان و بن‌لادن افغانستان ، در
و نيويورك به سپتامبر تروريستي 11 حمله دادن سازمان
تاريخ در بي‌سابقه بي‌رحمانه اقدام يك كه هستند واشنگتن
بر را متحده ايالات دهشت‌انگيز تجربه اين.مي‌شود شمرده
جانبه يك پشتيباني كه دريابد درستي به تا است داشته آن
تلخ‌كامي‌ها همه ريشه فلسطيني -اسرائيلي برخوردهاي در
اسلام جهان در آمريكا متحده ايالات خارجي سياست به نسبت
.است كلي طور به سوم جهان و
اسلام‌آباد به واشينگتن كه مي‌آيد گمان به ديگر ، سوي از
عمده‌اي نقش داشت خواهد اجازه پاكستان كه است داده وعده
كنوني بحران بروز.باشد داشته افغانستان آينده تعيين در
سپتامبر فاجعه‌آميز 11 تروريستي رويداد پي در افغانستان
منطقه‌اي سياسي ديدگاه‌هاي ديگر بار يك نيويورك در 2001
نزديك افغانستان در ويژه به را ، متحده ايالات و ايران
بودن نادرست آن از ناشي بحران و رويداد اين.ساخت
-پاكستان سه‌جانبه مشاركت و آمريكا سياي) استراتژي
ياري به كه را طالبان‌سازي (متحده امارات -سعودي عربستان
و ساخته برملا شد ، پي‌گيري افغانستان در عربي سي‌آي‌اي
ايالات براي افغانستان در را ايران ديدگاه‌هاي بودن درست
رويدادها اين.نمود ثابت اروپا اتحاديه و آمريكا متحده
افغانستان مسائل با رابطه در را زمين باختر جهان سرانجام
پي‌گيري چند سال‌هايي براي ايران كه شد رهنمون سويي به
حكومتي سياسي نظام يك به دادن شكل براي تلاش آن و مي‌كرد
را كشور آن اقوام و گروه‌ها همه كه افغانستان در
در متحده ايالات و ايران ديدگاه‌هاي نزديكي.دربرگيرد
دولت سوي از ويژه به شد ، تازه‌اي تلاش‌هاي سبب افغانستان
در متحده ايالات و ايران ساختن نزديك براي بريتانيا ،
بريتانيا كه تروريسم عليه مبارزه براي بين‌المللي اتفاق
قرار شرايطي در را ايران تحولات همين.دهد شكل مي‌كوشد
و مثبت نقش فلسطين مساله حل در مي‌تواند كه است داده
.گيرد عهده بر تازه‌اي ارزنده
واپسين سخن
مساله عرب ، دنياي در و زمين باختر در موجود گمان برخلاف
است ، عمومي بحث مورد ايران در آمريكايي -ايراني روابط
ديگري فراوان نوشته‌هاي و گفته‌ها و نوشته اين كه چنان
تحول اينميكند ارائه را آن از خوبي نمونه نگارنده از
عمومي مشاركت گسترش -است1 اصلي عامل دو از ناشي عموما
سوي از باره اين در عمومي نظرهاي ابراز -و2 كشور در
به بتواند شايد مواردزيرين.متحده ايالات سياسي رهبران
دوستانه خواني‌هاي برنغمه تاثيرگذارنده اصلي عوامل عنوان
:شود برشمرده ايران به نسبت متحده ايالات اخير
و خليج‌فارس ميان ايران استثنايي جغرافيايي موقعيت -1
براي ضروري ظرفيت از ايران كه حقيقت اين و خزر ، درياي
ژئوپوليتيك ژرفاي به شمالي ژئوپوليتيك ژرفاي ساختن مرتبط
بنادر از برخي دادن اختصاص راه از است برخوردار جنوبي‌اش
كشورهاي از يك هر به عمان درياي و خليج‌فارس در فراوانش
استفاده براي مركزي آسياي -خزر منطقه خشكي در محاصره
و ملي حاكميت چارچوب در آنها خودمختارانه و انحصاري
موقعيت اقدامي چنين تنها نه.ايران قوانين حاكميت
ژئوپوليتيكي موقعيت يك به را ايران استثنايي جغرافيايي
كشورهاي بلكه كرد ، خواهد تبديل جهاني نظام در استثنايي
به آسان و مستقيم دسترسي از را مركزي آسياي -خزر منطقه
و ساخت خواهد برخوردار جنوب بين‌المللي بازرگاني راه‌هاي
دسترسي از را ايران جنوبي جناح در شده واقع عربي كشورهاي
نقش تحصيل و مركزي آسياي -خزر انرژي بازرگاني به مستقيم
يك اين نمود خواهد بهره‌مند منطقه آن در شايسته‌اي
گرفتن ناديده كه است واقعي ژئوپوليتيك چشم‌انداز
اين اگر ويژه به است ، دشوار متحده ايالات براي درازمدتش
تلاش‌ها ، همه برخلاف كه قرارگيرد توجه مورد حقيقت
مسير ساختن منحرف راه از جغرافيا اين كردن خنثي استراتژي
پيروزي ايران راه از خزر گاز و نفت صادراتي لوله‌هاي
.است كرده حاصل اندكي
گيرنده فزوني عمومي مشاركت با توام سياسي ، اصلاحات -2
.بماند دور متحده ايالات توجه از نمي‌تواند ايرانيان
بيش واشينگتن كه دارد همراه به را پيام اين شده ياد روند
در بلكه نيست ، طرف ايران در مسئولين با تنها اين از
سرو ايران ملت با روزافزون ، گونه‌اي به ايران ، با روابط
.مي‌كند پيدا كار
ايالات دولت بر خارج و داخل از كه سياسي فشارهاي -3
و عمان قطر ، سعودي ، كويت ، عربستان.مي‌شود وارد متحده
با روابطش اصلاح به را واشينگتن فعالانه بحرين اخيرا
همكاري‌هاي كشورها اين كه چرا كنند ، مي تشويق ايران
درستي به را ايران با آنان مشترك منطقه در عربي -ايراني
براي اروپا اتحاديه.مي‌دانند منطقه آن ثبات اصلي عامل
حل به دادن ياري در فراواني اقتصادي فرصت‌هاي خود
داخلي ، صحنه در.مي‌بيند آمريكايي -ايراني اختلافات
از شماري با همراه صنايع صاحبان ديگر و نفتي شركت‌هاي
خاطر به را واشينگتن ونس ، سايروس همچون سياسي شخصيت‌هاي
سرزنش ايران با روابطش به مربوط مسائل حل در موفقيت عدم
سياسي هويت و ايران با كه مي‌خواهند خود دولت از و كرده
.آيد كنار نوينش
مورد در ايران ديدگاه اثبات و افغانستان بحران بروز -4
آمريكا متحده ايالات نوين تلاش و منطقه و كشور آن امنيت
با مبارزه براي بين‌المللي اتفاقي ايجاد زمينه در
متحده ايالات براي را ايران با همكاري لزوم كه تروريسم
.مي‌سازد آشكار
تنها جو ستيزه كشور دو ميان روابط اصلاح عادي ، شرايطي در
:است عملي مرحله ، سه از عبور راه از
اين در كه كشور دو هر سوي از "تنش‌زدايي" اعلام -الف
اعلام خود خارجي روابط در را اصل اين ايران دولت برخورد
زمينه در خاتمي جمهور رئيس پيشنهاد بر افزون است كرده
ولي بين‌المللي ، روابط در "تمدن‌ها گفت‌وگوي" تبليغ
طرح زمينه در اسرائيل علاقه مورد سياست همچنان واشينگتن
.مي‌دهد ادامه را ايران عليه گوناگون اتهام‌هاي
دو ميان آفريني اعتماد منظور به برنامه‌هايي اجراي -ب
در كردن‌ها دگرگون برخي ايران نيز برخورد اين در.ملت
در ويژه به است ، كرده آغاز را خود خاورميانه‌اي سياست
ايالات ولي اسرائيل ، و عربان صلح روند به مربوط موارد
كه است برنداشته زمينه اين در را واقعي گام هيچ متحده
.دهد ياري را كشور دو ميان اعتمادآفريني بتواند
ملي منافع ديگر بار يك افغانستان ، بحران 2001 بروز با -ج
و يافته تقارن سرزمين آن در متحده ايالات و ايران
ضرورت را كشور دو ميان استراتژيك -سياسي همكاري‌هاي
.مي‌سازد ضروري را متقابل ي آفريني‌ها واعتماد است بخشيده
اعتمادآفريني اقدامات از تازه دوران در كه است اميد
با ضعف از ناشي برخورد پيشين شيوه ايران دولت متقابل
انتقادآميز برخورد بيشتري دقت با و كرده رها را مساله
را متحده ايالات با روابط در ايران ملي منافع تامين براي
مردم كه است اهميت شايان مساله اين به توجه.شود پي‌گير
داده‌اند نشان آشكارا خود سياسي گسترنده مشاركت در ايران
واقعي برنامه‌هاي اجراي دارند انتظار متحده ايالات از كه
:دهد قرار توجه مورد را زير در شده فهرست اعتمادآفريني
وگازي نفتي لوله‌هاي ساختن منحرف ايراني ضد ژئوپوليتيك-1
اجازه و كرده رها ايران‌را مسير از مركزي آسياي -خزر
زمينه اين در اقتصادي ضرورت‌هاي نيروي كه دهد
.باشد تصميم‌گيرنده
آزاد را متحده ايالات در ايران شدن بلوكه دارايي -2
ويك سرانه خود تصميم‌گيري‌هاي كه نمايد موافقت و ساخته
و شهروندان سود به دارايي‌ها اين از استفاده در جانبه
.گيرد قرار جدي نظري تجديد مورد آمريكايي شركت‌هاي
لغو مردمش و ايران مورد در را داماتو اصطلاح به قانون -3
ايران عليه اقتصادي محاصره‌هاي و تحريم‌ها همه و نمايد
.سازد متوقف را
ادعاهاي به نسبت غيرمستقيم يا مستقيم پشتيباني -4
كه را منطقه‌اي مشابه واقدامات ايران عليه سرزميني
متوقف دهد ، قرار سوال مورد را ايران سرزميني يكپارچگي
.نمايد
در متحده ايالات و ايران اختلاف مورد موارد مهمترين از
از بهره‌برداري چگونگي و خزر درياي حقوقي وضع حاضر ، حال
صدور چگونگي درباره.است منابع اين صدور و آن منابع
رفته سخن نوشته اين در كافي اندازه به خزر انرژي منابع
كه است توجه شايان خزر درياي حقوقي رژيم درباره ولي است ،
اصلي ديدگاه سه شامل باره اين در بحث كلي ، چشم‌اندازي در
از بخش‌هايي تقسيم ديدگاه ;"مشاع استفاده"ديدگاه:است
دريا سراسر تقسيم ديدگاه و ;كرانه‌اي كشورهاي ميان دريا
مربوط بين‌المللي مقررات اساس بر كرانه‌اي كشورهاي ميان
سراسر تقسيم" و "دريا بودن مشاع" ديدگاه دو.درياها به
"مشاع استفاده"اصل نه ;است اساسي نارسايي‌هاي دچار "دريا
جهان درياچه بزرگترين مورد در كامل گونه‌اي به مي‌تواند
آن مالكيت مدعي ملت پنج كه بزرگي منابع با شود عملي
را آن بتوان كه است آزاد درياي يك خزر درياي نه و ;هستند
آزاد درياهاي بر حاكم بين‌المللي قوانين مشمول آساني به
به منحصر شرايط داراي است درياچه‌اي خزر درياي.دانست
اساس همان بر و مي‌طلبد را فرد به منحصر تعريفي كه فرد
.باشد داشته نيز فردي به منحصر حقوقي رژيم كه است شايسته
كرانه‌اي كشورهاي كه مي‌نمايد چنين عمل در حال ، همان در
كنوني بن‌بست و اختلاف كه دارند توافق درياچه اين
اين مي‌رسد نظر بهيابد ادامه هميشه براي نمي‌تواند
بن از خروج راه بهترين كه مي‌پذيرند را حقيقت اين كشورها
دريايي حقوق كه است ترتيباتي به آوردن روي موجود بست
كه گونه آن باشد مشخص و روشن آشكارا كشوري هر وسرزميني
همه فراروي خزر درياي منابع توسعه براي مشخص راهي
.گيرد قرار منطقه كشورهاي
اختلافي كرانه‌اي ، كشورهاي ديدگاه‌هاي اختلاف حال ، هر به
با آنها متفاوت ديدگاه‌هاي نزديك‌كردن و اساسي است
و اعتبار گرفتن نظر در با امامينمايد بعيد يكديگر
راه پي‌يافتن در بايد يادشده ، استدلال‌هاي استحكام
گونه آن كننده ، قانع و همه براي پذيرفتني بود ميانه‌اي
تركيب فرمول يك درقالب را يادشده ديدگاه‌هاي بتواند كه
.كند
به بتواند كشور پنج ديدگاه‌هاي اصلي اصول تركيب نبايد
كشورهاي ميان را خزر درياي هم كه شود فرمولي‌منجر
را دريا از توجهي درخور منطقه هم و كند تقسيم كرانه‌اي
.گيرد نظر در كشور پنج ميان مشاع استفاده براي
است موجود روزنامه دفتر در منابع
|
