و توسعه وحش كوير ، حيات ملي پارك
نگراني‌ها
:اشاره
استان محيطزيست كل اداره از كوير ملي پارك مديريت تغيير به مربوط خبر انتشار
جاده احداث به مربوط طرح همچنين و سمنان استان زيست محيط كل اداره به تهران
را ، بحثهايي شده روبرو محيطي زيست هاي تشكل جدي مخالفت با كه پارك ، اين در آسفالته
كرده‌ايم ، دريافت زمينه همين در كه مقاله‌اي درج ضمن آغاز ، در. است كشيده پيش
كه را ديگري نوشته‌هاي و مقالات آماده‌ايم كه مي‌دانيم ضروري را نكته اين يادآوري
.كنيم درج لازم بررسي‌هاي از پس برسد ، همشهري به زمينه همين در
كردواني پرويز دكتر
تهران دانشگاه نمونه استاد
دلسوزانه و نگران لحني با و گرفتند تماس جانب اين با حيوانات از حمايت انجمن از
سوال وقتي.مي‌خواهيم كمك و راهنمايي شما از مي‌افتد ، اتفاق دارد فاجعه‌اي":گفتند
به ورامين شرق در واقع كوير ملي پارك مديريت تاكنون":گفتنند چيست؟ فاجعه اين كردم
كل اداره به را آن مي‌خواهند حال است ، بوده تهران محيطزيست كل اداره عهده
رخ فاجعه‌اي چه بشود اينطور اگر كه مي‌دانيد شما و كنند واگذار سمنان محيطزيست
و كل راس از 150 بيش مي‌رود ، ، هدر تهران محيطزيست كل اداره زحمات تمام داد؟ خواهد
اجساد و رفته‌اند بين از مي‌باشند پارك اين باارزش حيوانات جمله از كه آهو و قوچ
بيماري براثر ارزش با حيوانات اين كه است شايع.است شده پخش منطقه سطح در آنها
و عوامل دارد امكان باورند براين بعضي‌ها اما.مرده‌اند كوچك حيوانات طاعون
محيطزيست كل اداره.باشد شده حيوانات مير و مرگ اين باعث انساني مخرب اقدامات
باعث كه منطقه در گوناگون عمليات از نتوانسته هنوز قانوني اختيارات داشتن با تهران
كاملا مي‌شود منطقه آن ارزش با حيات‌وحش جامعه به زيان آمدن وارد و حيوانات وحشت
در را وحش حيات بتواند ديگر استان يك محيطزيست كل اداره نيست معلوم كند ، جلوگيري
.كند حفظ عمليات اين‌گونه مقابل
اظهار سازي جاده به مربوط بحث و كوير ملي پارك مديريت تغيير درباره آنكه از قبل
منطقه اين اهميت و تاريخچه به راجع خلاصه خيلي طور به ابتدا مي‌دانم لازم كنم نظر
تغيير درباره قضاوت تا برسانم علاقه‌مندان استحضار به را مطالبي مختلف جنبه‌هاي از
.باشد واقعي‌تر و آسان‌تر مديريت
مناسب و مهم طبيعي اوضاع و جغرافيايي موقعيت
بيش و شده واقع تهران شرق جنوب در است معروف كوير ملي پارك به امروز كه منطقه‌اي
ورامين ، گرمسار ، شهرستانهاي محدوده در پارك اين.است آن مساحت هكتار هزار از 600
از است شده تشكيل منطقه اين طبيعي لحاظ از.دارد قرار اردستان و بيدگل و آران قم ،
كوه از بعد) غرب از كه است شرقي -غربي جهت داراي كوه رشته.دشتها و كوه رشته يك
خركوه ، نره:شامل دارد ادامه شرق سمت به شده آغاز (ورامين جنوب در امام دوازده
و شمالي منطقه دو به را ملي پارك كوه ، رشته اينطلحه كوه و نخجير كوه سياه‌كوه ،
خاصي سنتي اسامي داراي كدام هر كه جنوبي و شمالي دشتهاي:مي‌كند تقسيم جنوبي
و متمايز كاملا دودشت سياه‌كوه منطقه در به‌ويژه كوه ، شمالي قسمت در.هستند
واقع مرتفع‌تر بالنسبه كه (كوه سياه دشت) پايكوهي دشت.دارند وجود هم از متفاوت
خاك كه دشت اين از بعد.است غني بالنسبه گياهي پوشش و حاصلخيز خاك داراي و شده
آن حواشي كه شده واقع ايران مركزي نمكزار يا كوير دشت دارد ، زراعت قابل و شيرين
داراي و گياه فاقد كلي به آن مركزي قسمت و دشت كويري و شوري به مقاوم گياهان داراي
كوه ، سياه دشت به نسبت كوير دشت (واقعي نمكزارهاي يا كويرها) مي‌باشد نمكي قشرهاي
.است شده واقع پست‌تر
داراي كه دارند وجود دشت‌هايي نيز كوير ، ملي پارك ارتفاعات يا سياه‌كوه جنوب در
.مي‌باشند متفاوت كوه ، اين شمالي دشتهاي با خاك لحاظ از اما هستند گياهي پوشش
نمك تاثير تحت عرصه‌هاي يا كوير آن در و هستند ريگ از پوشيده و بافت درشت غالبا
.نمي‌شوند ديده
سالانه بارش متوسط ميزان.است گرم تابستان‌هاي و ملايم زمستان‌هاي داراي منطقه اين
هم‌ريزش برف صورت به زمستان فصل در ارتفاعات در كه است ميليمتر يكصد از بيش كمي آن
.مي‌شود ديده برفي سفيد پوشش سياه‌كوه سطح در سال از قسمتي در اصل همين روي.مي‌كند
گرم اقليم و كوهستان در سرد اقليم:است اقليم دو داراي ملي پارك كه گفت مي‌توان
كه دارند وجود كوهستاني نواحي مختلف مناطق در چشمه چند كوه ، وجود بركت از.دشت در
ديگر اما.دارد آب سال طول تمام در و است معروف "چشمه شاه" به آنها مهمترين
فصل فرارسيدن از قبل كه دارد امكان باران ، و برف كم سال‌هاي در به‌ويژه چشمه‌ها ،
اطلاق.است معروف سياه‌كوه منطقه به طبيعي لحاظ از مذكور منطقه.شوند خشك تابستان
تشكيلات يا سازند از كه است منطقه آن كوه رنگ بودن سياه خاطر به آن ، به نام اين
همچنين و چشمه‌سارها و ارتفاعات وجود.است (بازالت) آتشفشاني يا آذرين ساختي زمين
انواع آن در كه شده‌اند سبب گياهي پوشش لحاظ از غني بالنسبه و خوب خاك با دشتها
و كل زندگي براي مناسبي محل ارتفاعات ، .كنند زندگي چرنده و ، پرنده وحشي حيوانات
در.مي‌رود شمار به حيوانات ديگر و بره آهو براي مناسب زندگي محل دشتها و ميش
.داشته‌اند وجود آنجا در نيز گورخر مختلف انواع دور گذشته
(كوير ملي پارك) سياه‌كوه جغرافيايي موقعيت اهميت
شده واقع راه چهار يك سر درگذشته كوير دشت جنوب يا گرمسار جنوب در سياه‌كوه منطقه
و سياه‌كوه به آنجا از و كاشان به اصفهان از يعني شمال به جنوب باستاني راه.بود
تا شرق به رو اينجا از كه مي‌شد ختم (خوارسابق) گرمسار به كوير ، دشت از عبور از پس
سياه‌كوه ، شمال ، -جنوب راه اين بر علاوه.مي‌رفت تهران و شهرري تا غرب به رو و مشهد
سمت به غرب به رو سياه‌كوه از ;داشت قرار نيز شرقي -غربي باستاني ، راه يك برسر
جنوب و طلحه و نخجير كوههاي از عبور با شرق به رو.تهران و ري به آنجا از و ورامين
ادامه خراسان جنوب و طبس تا كوير دشت جنوب در واقع غيره و خور و جندق تا جن ريگ
.داشت
اين به عباس شاه زمان در اما داشتند وجود هم صفويه دوران از قبل از مذكور راه‌هاي
هر بناي با.شد زيادي توجه (گرمسار تا اصفهان از) شمال به جنوب از خصوص به راهها
به كوير دشت داخل از سنگ‌فرش جاده يك احداث به‌ويژه و كاروانسرا يك كيلومتري 3530
سياه لات به كه جاده اين رودخانه دو روي بر دوپل ايجاد نيز و كيلومتر حدود 35 طول
طول در حتي ايران مركزي نمكزار يا كوير دشت از عبور امكان هستند ، معروف سفيد لات و
عبور قابل غير تقريبا بودن چسبنده و خيس علت به كويرها معمولا كه زمستان فصل
مي‌توان را ، كوير دل در واقع سنگ‌فرش جاده اين اصل همين روي.گرديد فراهم هستند ،
سنگهاي از جاده اين در رفته كار به سنگهاي.دانست صفويه عصر در ايران سوئز كانال
اين روي از عبور با فقط چوناست شده تهيه و جمع‌آوري سياه‌كوه منطقه (سياه) آذرين
ميل يك جاده اين آغاز در.داشت وجود (نمكزار) كوير از عبور امكان سنگ‌فرش جاده
و شود ديده جا همه از تا بودند ، ساخته متر چندين ارتفاع به سنگي با بلند راهنماي
.كنند پيدا را جاده ميل ، اين به رسيدن با كاروانها
و شهرها بين اقتصادي روابط براي به‌ويژه بود خوبي ارتباطي وسيله راهها اين
شهراب و زواره و اردستان ،(خالدآباد و مهاباد ويژه به) نطنز كاشان ، مناطق روستاهاي
براي خود شتران متعدد قطارهاي با شترداران.ورامين و (خوارسابق) گرمسار با غيره و
سر سياه‌كوه بنابراين.مي‌رفتند گرمسار به جو و گندم به‌ويژه كشاورزي محصولات خريد
.داشت قرار اقتصادي و تجاري راه چهار يك
تاريخي اهميت
و كل به‌ويژه وحش حيات انواع وجود نيز و زمستان فصل در اقليمي شرايط بودن مساعد
از كه بودند شده سبب باارزش بسيار پرندگان همچنين و آهوبره و گورخر و ميش
شكار ، به‌ويژه و تفريح و استراحت براي را زمستان‌ها خان‌ها و پادشاهان قديم‌الايام
مانند ساختند آنجا در كاروانسراهايي و قصرها اساس ، براين.بروند سياه‌كوه منطقه به
اين از كمي فاصله در و است معروف بهرام قصر به امروز كه عباس شاه سنگي كاروانسراي
آثار از كمي فقط امروز كه شد ساخته حرمسرا قصر آن ، شرق جنوب در تقريبا كاروانسرا
غرب كيلومتري دو در تقريبا عين‌الرشيد ، آجري كاروانسراي همچنين و است باقي آن
كه بوده خود نزديكي در آب چشمه يك داراي عين‌الرشيد قصر.عباسي شاه كاروانسراي
(بهرام قصر) شاه‌عباسي كاروانسراي براي اما است ، آب داراي سال از اوقاتي تا هم هنوز
كوه پاي در كه چشمه شاه از را آب سنگي ، شكل ناوداني جوي يك وسيله به حرمسرا ، و
.مي‌رساندند حرمسرا قصر و كاروانسرا به شده واقع كيلومتري فاصله 5 در و (كوه سياه)
صورت به هنوز هم پنجاه دهه اواسط تا (شكل ناوداني سنگي جوي) سنگي آبياري سيستم اين
سنگي جوي آثار كنار در و موازات به كه لوله يك وسيله به اكنون اما داشت ، وجود سالم
ظاهر شاه‌عباسي كاروانسراي داخل از افتاده آن در چشمه شاه از آب شده ، كشيده سابق
.مي‌گردد
آن ، دوطرف دشتهاي همچنين و دارد وجود كوه كه منطقه‌اي در حيوانات شكار بر علاوه
شكاري سگ‌هاي يا تازي‌ها با اسب بر سوار بارندگي ، از پس بلافاصله بخصوص زمستان‌ها
.كنند شكار آهو تا مي‌شدند (نمكزار) كوير دشت وارد خود
رفت كه آجري پل‌هاي به آن كردن مجهز و (نمكزار) كوير قلب در سنگ‌فرش جاده ايجاد با
و انسان‌ها اقامت محل يعني كاروانسرا احداث نيز و شد فراهم شتر كاروانهاي آمد و
و پادشاهان و ها خان زمستاني مهم تفرجگاه صورت به هم مجموعه ، اين آنها ، شترهاي
در بسزايي تاثير كه پررفت‌آمد و مهم تجارتي شاهراه يك هم و درآمد شخصيت‌ها ديگر
شمال در ورامين و گرمسار ويژه به آن ، اطراف در واقع مناطق روستاهاي و شهرها اقتصاد
.داشت غرب و جنوب در غيره و اردستان و نطنز و كاشان و غرب و
و غذايي مواد از سرشار و غني بالنبسه گياهي پوشش وجود و زمستان فصل در ملايم هواي
آمدن به‌وجود بخصوص و چشمه‌سارها نيز و (اسفند ماه) زمستان در آنها شدن سبز
در آب شدن جمع) بارندگي‌ها از پس دشتها سطح در كوچك آبي منابع يعني دقابها
شرايط (است نفوذ غيرقابل و رسي آنها كف و شده واقع پست‌تر كمي كه دشت از قسمتهايي
فراهم بهاري -زمستاني چراگاه يا مرتع يك ايجاد براي آنجا در را مساعدي بسيار
انجام با مرتعي گياهان كه مي‌شود باعث آن دائمي و درخشان آفتاب ويژه به ;كرده‌اند
كه است اصل همين روي باشند ، غني بسيار غذايي مواد لحاظ از شديد ، فتوسنتز عمل
به (غيره و بز گوسفند ، ) دام يك اگر كه هستند و بوده معتقد الايام قديم از دامداران
ديگر مرتع در ماه سه دو اندازه به باشد مشغول چرا به اينجا در ماه يك مثال عنوان
."بردارد سياه‌كوه علف":مي‌گويند دامداران اساس براين.مي‌شود چاق
دامداران كه ، بود شده موجب (غيره و دقابها چشمه‌ها ، ) منطقه در مذكور شرايط وجود
مي‌فرستادند آنجا به زمستان فصل در اسفندماه اوايل در را خود دامهاي اطراف مناطق
و جنوب از قم ، و ورامين مناطق دامهاي غرب ، از گرمسار منطقه دامهاي شمال ، از)
حيات‌وحش كه مي‌افتد اتفاق زياد(اردستان و نطنز و كاشان مناطق دامهاي غرب ، جنوب
شده ، بز و گوسفند گله‌هاي وارد نيز آنها هاي بچه و بز و كل آهو ، مانند منطقه
اهلي دامهاي از دوباره مدتي از پس و مي‌شدند مشغول تعليف و چرا به آنها با همراه
بودند ، مرده علتي به مادرشان كه آهوهايي بچه حتي و مي‌رفتند ديگري نقاط به شده جدا
پستان زير) مي‌كردند پيدا جديد مادر خود ، براي گله بزهاي بين در چوپانان كمك با
.مي‌شدند دور گله از به‌خود خود مدتي از پس و (مي‌خوردند آنها شير از افتاده بزها
(غيره و گورخر قوچ ، كل ، آهو ، ) وحش حيات سال اوقات تمام در منطقه اين در بنابراين
(دامها) اهل و حيات‌وحش بهار ، اوايل و زمستان فصل اواخر در و بودند مشغول چرا به
و ارديبهشت اوايل و فروردين اواخر در هوا شدن گرم با.مي‌شدند مشغول چرا به هم با
كه مي‌شد نامساعد خيلي دامها ماندن براي شرايط ديگر "دقابها" آب شدن خشك همچنين
ييلاقي مراتع به و كرده خارج منطقه از را خود دامهاي مي‌شدند مجبور دامداران
.ببرند (بهاره)
چراي محل كه اين بر علاوه (فعلي كوير ملي پارك) سياه‌كوه منطقه اين اهميت بنابراين
تعداد كه اين يكي:داشت فوق‌العاده اثر دو مرتع ، يك عنوان به بود ، وحش حيات دائمي
به آن در طولاني بالنسبه مدت يك براي اطراف شهرستانهاي و روستاها دامهاي از كثيري
بهاره مراتع كه اين ديگر و مقوي بسيار گياهان چريدن با هم آن مي‌شدند ، مشغول چرا
دامهاي دامداران قدر هر معمولا مي‌ماندند ، زيرا سالم مذكور شهرستانهاي دامداران
مي‌كنند نگهداري آنجا در را دام زمستان در كه مناطقي يعني قشلاقي مراتع از را خود
كامل رشد كه مي‌دهند آنجا گياهان به بيشتري فرصت ببرند ، بهاره مراتع به ديرتر
با داشت امكان آنكه ضمن مي‌شد ، حفظ مرتع و دام تعادل طريق اين به و باشند داشته
و سفت و لگدمال دام ، ورود با كه باشد خيس زمين هنوز بهاره ، مرتع به دام رفتن زود
اما (مرتع گياهان نابودي و فقر علل از) مي‌شد نامساعد گياه حيات ادامه براي شرايط
داد ، خواهيم توضيح آن درباره بعدا كه شد تبديل ملي پارك به منطقه ، اين كه زماني از
-زمستاني مرتع يا منطقه آن به را خود دامهاي ندارند اجازه دامداران ديگر چون
دامها (فروردين آخر تا حداكثر) بهار در زود خيلي ناچار به ببرند ، (سياه‌كوه) بهاري
غالبا بهاره مراتع زمين هنوز كه آنجا از.مي‌برند (بهاره) ييلاق به قشلاق از را
مدت يك در آنها ، به گرسنه دامهاي ندارند ، هجوم را لازم رشد علف‌ها و است خيس
و گياهي پوشش نابودي عمده علل از كه است شده مراتع تخريب و آنها نابودي باعث كوتاه
از بايستي كه است ييلاقي مراتع به دام بردن (زود) بي‌موقع همين مرتعي ، گياهان فقر
.كرد جلوگيري كوير ملي پارك به ها دام ورود
و داشت خود اطراف شهرستانهاي اقتصاد و دامداري در زيادي تاثير سياه‌كوه مرتع لذا
كه است ذكر قابل.بود (دامها) اهل حيات هم و وحش حيات هم زيست محل سال از اوقاتي
منطقه دارند ، خاطر به نسل اندر نسل پيرمردان و دارد وجود منابع كه آنجا تا
.است بوده (سابق خوار بلوك) گرمسار شهرستان به سياه‌كوه‌متعلق
دارد ادامه
|
