علي دهقان 
زمستان به آخر رسيده است و ديگر زماني نمانده تا بهار حضور قطعي خود را به رخ بكشد. وقتي عيد مي آيد، همه مي دانند كه چيزي ورق خورده است و بايد دوباره از نو شروع كرد، دوباره از نو پوشيد و دوباره از نو سفره هاي رنگين هفت سين را پهن كرد، به دور آن نشست و به صداي «يا مقلب القلوب والابصار...» گوش سپرد.
هرچند كه الان مدت زماني است عيد بزم كودكاني شده است كه با دنياي تا دندان به گل نشسته بزرگترها فاصله دارند، اما بدون شك همان رسم ديرينه روزهاي پاياني سال است كه همه را به جنب و جوش وا مي دارد.
درچنين ايامي از هر كوچه و خياباني كه عبور كنيد آدم هاي بسياري را مي بينيد كه از سر تا پاي خانه هاي كوچك و بزرگ خود را آب مي گيرند و دستي بر غبار يك سال گذشته مي كشند. كاسب ها نيز از ريز تا درشت آنها، جلو مغازه خود را نورافشاني مي كنند و رنگي نو بر ويترين شان مي ريزند.
روزهاي پاياني سال همواره روزهاي پرتراكمي براي واحدهاي صنفي است و بازار اجناس مصرفي، لوازم خانگي، پوشاك و... در واپسين نفس هاي اسفندماه روزهاي شيريني را تجربه مي كنند. فعالان بازار حساب جداگانه اي براي موسم عيد باز مي كنند.
اين شايد تمام اميد گروهي از آنان باشد كه موفق نشده اند در كل سال حساب دخل خود را آن طور كه مي خواهند جمع كنند.
اسفند و خريدهاي سرما زده
كارگران و كارمندان دولت نيز درست از ابتداي سال گوش مي خوابانند و به انتظار رسيدن روزهاي پاياني سال مي نشينند چون تنها با پرداخت پاداش و عيدي است كه بسياري از آنان مي توانند در نيمه هاي اسفند ماه هر سال به كفش و لباس نو براي فرزندان خود فكر كنند. هرچند كه برخي از آنان و يا بسياري از شاغلان بخش هاي غيردولتي اين جسارت را دارند كه براي شب عيد نقشه تغيير دكوراسيون منزل خود را بكشند.
اصلا شايد بهتر باشد كه نامي جديد براي اسفندماه درنظر گرفته شود چون فقط در اين ماه است كه اكثر مردم بيش از هر چيز ديگري به خريد فكر مي كنند. حالا اگر اتفاقي بيفتد و مثل امسال بازار دادوستد اجناس مصرفي رمق چنداني نداشته باشد، ديگر نبايد زياد به دنبال دليل آن رفت. چون حداقل همه مي دانيم كه اين روزها اگر مردم خريداران فعالي نيستند حداقل مطمئنيم كه تمام آنها به بازار و خريدهاي شب عيد فكر مي كنند و اين از نظر برخي افراد كافي است.
لاك زمستاني بازار هنوز شكسته نشده است. اين آخرين خبري است كه مي توان در مورد بازار شب عيد ارائه كرد. هرچند كه فعالان بازار از اواسط بهمن ماه آرام آرام خود را آماده ميزباني از خريداران روزهاي پاياني سال كرده اند، اما بسياري از آنان معتقدند كه نسبت به سال گذشته فروش هاي شب عيد اصلا وضعيت مطلوبي را نشان نمي دهد. البته نمايشگاه بهاره كه هر سال در نخستين روزهاي اسفندماه برگزار مي شود به وضوح نبض سرد بازار امسال را به رخ مي كشد. غرفه داران نمايشگاه بهاره از استقبال كمرنگ مردم خبر مي دهند كه در قياس با سال گذشته افت چشمگيري را تجربه كرده. اين شايد به اين خاطر است كه نمايشگاه امسال كار خود را در حالي آغاز كرد كه زمستان بعد از گذشت چندسال دوباره در سال ۸۱ بارش برف را از سر گرفت. روزهاي نخست برگزاري اين نمايشگاه با شرايط نامساعد جوي همراه شد كه اين موضوع تا حد زيادي استقبال مردم از نمايشگاه بهاره را تحت الشعاع قرار داد. البته نبايد فراموش كرد كه در سال هاي گذشته اگر سنگ هم از آسمان مي باريد مردم نمي توانستند از خريد جنس هاي فاقد كيفيت و ارزان نمايشگاه فوق صرف نظر كنند. چون بسياري از آنان تنها در اين نمايشگاه بود كه مي توانستند اندكي ضريب تنوع خريدهاي شب عيد خود را افزايش دهند.
به رسم سال هاي گذشته بازار پوشاك توانسته است بهترين بخت و اقبال را در ميان هم چراغي هاي خود داشته باشد. البته فروشندگان لباس هاي زير در اين روزها يكي از بدترين روزهاي كسب و كار خود را تجربه مي كنند. اما كاسب هاي راسته فروش مانتو و لباس هاي اسپرت پسرانه و دخترانه روزهاي نسبتا شيريني را پشت سر مي گذارند. البته باز هم در مقايسه با سال گذشته بازار فروش پوشاك دچار سرماخوردگي زمستاني شده است. با اين وجود فعالان اين بازار موفق شده اند تا سرچراغي خوبي براي شب عيد خود رقم زنند.
محدوده خيابان هاي بهار به عنوان مركز فروش پوشاك بچه  گانه، ميدان هفت تير به عنوان مركز فروش مانتو و پالتوهاي زنانه و بازار فردوسي به عنوان يكي از مراكز اصلي فروش پوشاك اسپرت پسرانه و دخترانه در اين روزها نسبتا پرجنب و جوش به نظر مي رسد.
فروشندگان پوشاك با تغيير شكل و شمايل ويترين هاي خود و برگزاري حراج هاي پي در پي سعي كرده اند تا از قافله پررونق بازار شب عيد عقب نمانند. هم اكنون در بسياري از مراكز فروش پوشاك زنانه بسياري از واحدهاي صنفي با اعلام حراج و ارائه تخفيف هاي از ۱۵ تا ۴۰ درصد در جذب هرچه بيشتر مشتريان تلاش مي كنند.
با اين وجود حداقل قيمت خريد يك مانتو زنانه در حراجي  هاي فعلي ۱۰ هزار تومان و يك عدد پالتو يا باراني ۳۰ هزار تومان است. اين در حالي است كه قيمت مانتو گاه به ۷۰ هزار تومان و بيشتر هم مي رسد و قيمت پالتو و باراني نيز تا سقف ۱۲۰ هزار تومان و حتي بيشتر وجود دارد.
آفت زمستان در نمايشگاه بهاره 
يك فروشنده لباس هاي زنانه مي گويد: «امسال به دليل سرما نمايشگاه بهاره با استقبال خوبي مواجه نبود و حجم زيادي از خريداران فعال بازار پوشاك مايحتاج خود را از جاهاي ديگري تأمين كردند».
وي اضافه مي كند: «بازار پوشاك هر سال بهترين بازار است. امسال هم اين گونه است اما در كل مي توان گفت كه درمقايسه با سال هاي گذشته داراي وضعيت مطلوبي نيست».
تغيير دكوراسيون منزل نيز از آن كارهايي است كه هر سال شب عيد مردم به آن علاقه زيادي نشان مي دهند البته نه همه مردم بلكه برخي از آنان. گروه هاي بيشتري از مردم سعي مي كنند كه با شست و شو و ترميم وسايل منزل خود ايام شب عيد را به خوبي و خوشي پشت سر بگذارند. اين امر باعث شده است تا كار و كسب كارخانه هاي شست و شو و رفوي فرش نسبتا سكه باشد هرچند كه امسال بازار يافت آباد و حسن آباد- به عنوان مراكز اصلي خريد و فروش كلي و جزئي مبلمان، سرويس خواب و كليه لوازم چوبي منزل- روزهاي پررونقي را تجربه نمي كنند. افزايش قيمت محصولات آنان نسبت به سال گذشته شايد يكي از دلايل سكوت نسبي بازار آنان باشد. هم اكنون قيمت يك دست مبل راحتي نه چندان راحت در اين بازار حداقل ۷۰ هزار تومان است كه مي توان به جرا‡ت گفت نازل ترين نرخي است كه در اين بازار وجود دارد.
بازار فرش هاي ماشيني نيز هنوز از سرماي زمستان تبعيت مي كند و گرماي شب عيد نتوانسته يخ آن را آب كند.
در حال حاضر فرش هاي ۱۲ متري ۵۰۰ شانه، از ۱۷۵ تا ۲۲۵ هزار تومان، فرش هاي ۹ متري ۵۰۰ شانه از ۱۳۱ تا ۱۷۰ هزار تومان، فرش هاي ۶ متري ۵۰۰ شانه از ۹۵ تا ۱۲۰ هزار تومان و فرش هاي ۳ متري ۵۰۰ شانه از ۵۰ تا ۶۵ هزار تومان در اين بازار به فروش مي رسد.
در اين رقابت تنگاتنگ بازار دكوراسيون منزل، تا اين جاي كار، برد با كساني بوده است كه به فعاليت هايي نظير شست وشوي فرش، مبلمان و يا نظافت منزل اشتغال دارند و به نظر مي رسد با استقبال اقشار كم درآمد جامعه از بازار آنان فعالان اين بخش بتوانند گوي سبقت را در بازار نه چندان پررونق شب عيد امسال از آن خود كنند.
براساس اين گزارش، براي شست وشوي وسايل مختلف منزل نرخ هاي متفاوتي وجود دارد كه درواقع نوسان بالاي قيمت در اين بازار را نشان مي دهد. براي شست وشوي قالي ماشيني به ازاي هر مترمربع از ۲۲۰ تا ۳۰۰ تومان، فرش دستباف از ۳۰۰ تا ۳۵۰ تومان،  موكت به ازاي هر مترمربع از ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان و براي شست وشوي هر دست مبلمان ۸ تا ۱۵ هزار تومان نرخ هاي متفاوتي است كه فعالان اين بازار از مشتريان خود مطالبه مي كنند. كارگراني هم كه به نظافت منازل اشتغال دارند براي هر ۸ ساعت كار مفيد خود ۷ هزار تومان دستمزد مي گيرند. اين نرخ ها نسبت به سال گذشته افزايش زيادي را نشان نمي دهد.
گذشته از تمام اينها مي توان به جرا‡ت گفت كه بازار ميوه، تنقلات و شيريني شب عيد امسال از آن بازارهايي است كه نفس را مي برد.
حالا كه رسم بر اين است حتما سر سفره هاي هفت سين، چنين محصولاتي وجود داشته باشد و قيمت آن نيز سرسازگاري با روزهاي بهاري رنگ ندارد، بهتر است مردم با يكديگر قرار بگذارند تا امسال موقع ديد و بازديد عيد زياد از اين محصولات مصرف نكنند. اين هم بالاخره براي خود مي تواند كار بسيار مفيدي باشد چون باعث مي شود تا در روزهاي عيد مردم كمتر مجبور به خريد اين اقلام شوند. در حال حاضر كه هنوز بيش از سه هفته تا انفجار توپ ميدان توپخانه و لحظه سال تحويل باقي مانده است قيمت ميوه و تنقلات نوسان هاي شديدي را تجربه مي كنند كه چندان براي متقاضيان، داراي طعم شيريني نيست. آخرين برآوردهاي موجود نشان مي دهد كه محصولي مانند نارنگي با حداقل نرخ كيلويي ۴۰۰ تومان به فروش مي رسد كه اين نوع نارنگي با اين قيمت به نوع خود بسيار فاقد كيفيت است، به نحوي كه خريداران حاضرند مبلغي هم بپردازند تا از داشتن آن محروم شوند. نارنگي تا كيلويي ۸۵۰ تومان هم اين روزها قيمت دارد.
پرتقال و سيب  نيز ميوه هاي ديگري هستند كه براي شب عيد مشتريان پروپاقرصي دارند. قيمت اين محصولات هم اكنون در محدوده ۵۵۰ تا حتي ۹۰۰ تومان در نوسان است.
فعالان بازار ميوه معتقدند كه احتكار و انباشت ميوه در انبارها توسط معامله گران و صادركنندگان عمده ميوه و برخي از محصولات باغي دليل اصلي رشد افسارگسيخته قيمت ميوه در شب عيد است. به اعتقاد اين گروه از فعالان تا آخرين ساعات سال ۸۱ قيمت ميوه افزايش هاي مداومي را تجربه مي كند چون بسياري از صاحبان اين بازار بعد از نيمه اسفند آرام آرام ميوه هاي خود را از انبار خارج كرده و بعد وارد بازار مي كنند.
مردم پول ندارند
پسته، بادام، تخمه و فندق نيز عمده ترين تنقلات شب عيد هستند كه آجيل سفره هفت سين را تشكيل مي دهند. قيمت اين محصولات از ۴ هزار تومان شروع و تا ۶ هزار، ۷ هزار و حتي ۷ هزار و پانصد تومان ادامه مي يابد. ارزان ترين نوع اين محصولات تخمه است كه نرخي در رنج ۶۰۰ تومان تا ۳ هزار و پانصد تومان دارد. پيشنهاد مي شود كه اقشار كم درآمد براي عيد فقط تخمه خريداري كنند چون قرار نيست يخ  گراني در بازار تنقلات و ميوه روزهاي عيد تا حدي شل شود.
اين گزارش تنها تكه اي كوچك از داستان دنباله دار شب عيد است كه هر سال نيز به شكلي تكرار مي شود. بالاخره عيد از راه مي رسد و با اندكي بيشتر و يا كمتر مردم سفره هاي هفت سين را رنگ مي زنند. دستان خود را به سوي آسمان مي كشند و دعاي دميدن بهار را سر مي دهند. شايد بهترين نيايش در اين روزها كه به انتظار فرود آمدن پتك سال جديد هستيم بر بستن رخت جنگ از تمام جهان باشد تا انسان ها بتوانند در كنار يكديگر بودن را تجربه كنند.
اما با اين وجود ما هم دعا مي كنيم كه در سال آينده بهترين گزينه براي تحليل افت بازار شب عيد اين سخن يك استاد دانشگاه نباشد كه با قاطعيت، تنها مي گويد: «مردم پول ندارند».