به راستي كه اكثر مردم جهان خاطرات گردشگران و كوهنوردان را درباره كوه كليمانجارو شنيده و يا مطالعه كرده اند. برف هاي كليمانجارو زبانزد رمان نويس هاي مشهور دنيا بوده كه اكنون به خاطر گرماي زمين رو به نابودي است وآثار تخريبي آن بر روي محيط زيست منطقه به خصوص در آن مدار استوا بروز كرده است.
قله كليمانجارو به ارتفاع ۵۸۹۵ متر در جنوب خط استوا در شمال شرقي كشور تانزانيا و نزديك مرز كنيا قرار گرفته است. مارانگو و موشي شهرهاي كوهستاني در دامنه و جلگه قله كليمانجارو ميعادگاه عاشقان صعود به اين منطقه هستند. شهر «موشي» در حدود ۶۰۰ كيلومتري مركز تانزانيا و ۶۸ كيلومتري شهر آروشا قرار دارد. اين مسير طولاني و جذاب را كه در آن ۱۲ ساعت زمان با بهترين ويژگي هاي طبيعي همچون جنگل، استپ، صخره هاي مرتفع بيابان سپري مي شود در كمتر جاي دنيا مي توان ديد.
زمين شناسي منطقه: اين دره وسيع و گسترده اي كه قسمتي از شرق آفريقا را از بقيه جدا مي كند در طول خود درياچه بزرگ و بلندي را جاي داده است كه از جنوب درياي سرخ شروع مي شود و پس از عبور از آديس آبابا مركز اتيوپي و از شمال تا جنوب سرزمين تانزانيا تا سامبزي در كشور موزامبيك ادامه مي يابد. در حاشيه اين دره بر اثر شكافي بزرگ مواد مذاب و گرم درون زمين به سطح راه يافته و مجموع كوههاي تقريباً بلند شرق آفريقا را تشكيل داده اند كه بلندترين آن كليمانجارو از سه قله آتشفشاني بزرگ و تعدادي شاخه هاي فرعي كه دهانه هاي آتشفشاني كوچكي را ايجاد كرده اند تشكيل شده است، سه آتشفشان اصلي به ترتيب قدمت: ۱) آتشفشان شيدا به ارتفاع ۴۰۰۴ متر در غرب. ۲) آتشفشان ماونزي به ارتفاع ۵۱۰۰ متر در شرق. ۳) آتشفشان كيبو كه بلندترين قله آن به نام ومورييك ( قله آزادي) بلندترين قله آفريقا است به ارتفاع ۵۸۹۵ متر بين آنها قرار دارد و خاكسترها و گدازه هاي آتشفشاني حاصل از فعاليت آن روي گدازه هاي آتشفشاني قبلي قرار گرفته است.
پوشش گياهي منطقه: كليمانجارو كه هسته مركزي و مرتفع ترين نقطه آن كيبو است با حلقه هاي متحدالمركزي از شرايط آب و هوايي مختلف احاطه شده است. در پايين دست منطقه شرايط جغرافيايي جنگلهاي استوايي گرم و مرطوب در نقاط مرتفع دامنه ها موقعيت مناطق معتدل و ارتفاعات بالادست اقليم يخچالهاي فراوان قطبي در گرداگرد قله كه به مانند مسافرت از استوا به قطب مي باشد، در پاي ارتفاعات تنوع گياهان، بي نظير و فوق العاده به چشم مي خورد و آنچه جلب توجه مي كند رشد سريع گياهان كوچك مناطق معتدل است كه در اين ناحيه به صورت درختان تنومند درآمده است، اين گياهان تا پناهگاه ماندارا و تا حدود ارتفاع ۳۰۰۰ متري ديده مي شوند و ساقه هاي آن از خزه پوشيده شده است.
كمي بالاتر از پناهگاه ماندارا گياهان مناطق حاره به تدريج كمتر مي شود و پوشش گياهي حوزه معتدل و سرد از جمله سوزني برگ ها افزايش مي يابد و به تدريج درختان بزرگ جاي خود را به درختچه  ها و بوته هاي كوچك مي دهند.
گياهان خانواده شب بو، مينا و غلات در اين مناطق گسترش بيشتري دارند. در اواخر تابستان منطقه گاسبرگ هاي خشك نوعي از خانواده مينا جلوه خاصي به پوشش گياهي منطقه مي دهد. در ارتفاعات بالاي ۳۰۰۰ متر و نزديك پناهگاه هورمبو، گياهان كاكتوس مانندي مشاهده مي شود كه با توجه به تشعشعات خورشيدي و ساير شرايط استوايي تغيير شكل داده و رشد خارق العاده اي دارند. اين هم يكي از عجايب در ارتفاعات بالاتراز حدود ۴۷۰۰ متري است كه باران و رطوبت خيلي كم است، در پناه و سايه سنگ ها گياهاني سبز مي شوند كه خيلي سريع به گل و دانه مي نشينند.
گياه آربيس آلپنيا از خانواده شب بو تنها گياهي است كه تا ارتفاع ۵۰۰۰ متري در اين ناحيه رشد مي كند، به ارتفاعات بالاتر در دهانه خاموش آتشفشان جايي كه باد تند و آفتاب تيز برفها مي رسيم كه برفها را به اشكال كله قندي و انگشتي درمي آورد و هيچ گونه اثري از حيات ديده نمي شود.
پس از كمپ «هورمبو» بامدادي ديگر و پس از گذر از مراتع و گلهاي زيبا به آخرين آبريز از دامنه هاي كوه ماونزي مي رسيم. در اينجا باربران طبق وظيفه محوله و انضباط حاكم در اجراي كار ظرف هاي سنگين پر شده آب را جهت انتقال به كيبو بر روي دوششان مي كشاندند. باربري ديگر گاز را و باربري ديگر كوله كوهنوردان را حمل مي كردند.
در اين ناحيه محلي مدور به شكل هلال ماه كه ميان كيبو و ماونزي است قرار دارد. همچنان در راه طولاني به آخرين قرارگاه هستيم هر كجا را كه نگاه مي كنيم خصوصيات ويژه طبيعي و تركيب رنگهاي قهوه اي زرد ملايم، خاكستري در دل تپه ها و سنگ هاي كوتاه و بلند اطراف كيبو كه نتيجه فعاليت هاي آتشفشان دوران گذشته بوده وجود دارد.
تيم هاي كوهنوردي خارجي كه عموماً در تخصص هايي مانند زمين شناسي، گياه شناسي و يا عكاسي بودند، با خوشرويي و محبت به ما خوشامد مي گفتند.
آفتاب تند همراه با باد شديد تا ساعت پاياني مسير ۶ساعته همراهمان بود بالاخره به پناهگاه سنگي كيبو در ارتفاع ۴۷۰۶ متري رسيديم. پس از استقرار و جمع و جور كردن وسايل صعود به قله با هماهنگي راهنماي محلي شروع شد. در ساعت ۱۲ شب ۷ اسفند ۸۱ در زير آسمان پر ستاره و آرام در هوايي سرد صعود را آغاز كرديم و اين آغاز حركت به سوي قله بود .شيب تند همراه با سرما به ظاهر راه را دشوار مي نمود. اما آواز عزيزان طبيعت دوست و دلگرمي عجيبي براي گذران زمان براي رسيدگي به هدف بود. به گردنه گيلمنز پوينت خط الراس اصلي قله رسيديم ارتفاع ۵۱۸۷ متر را نشان مي دهد. يخچالهاي باشكوه در سپيده صبح و آغاز حياتي ديگر نمايان شدند. از پشت گيلمنز پوينت رشته كوهي از يخهاي بلورين و برفهايي كه طي قرنها روي هم خوابيده اند جلوه اي جادويي دارند.
دهانه هاي آتشفشاني و حدود آن معلوم است برخي از كوهنوردان كه نيروي بيشتري دارند مي توانند پايين اين دهانه هاي آتشفشاني بروند استنشاق گاز سولفور جاي شكي برايشان باقي نمي گذارد كه درون دهانه آتشفشان هستند. بالاخره پس از ۷ساعت تلاش سنگين در سرماي ۱۳- درجه سانتيگراد پاي بر روي بام آفريقا نهاديم و عظمت خداوند را شكرگزاري كرديم و حالا اين اشك پيروزي بود كه بر صورتهايمان جاري بود پس از تماشاي جلوه هاي قله با يك شب اقامت در پناهگاه «هورمبو» به ايستگاه اول مارانگو رسيديم.
پارك حياط وحش نگر و نگرو: از مسير ۵ ساعته آسفالته شهر موشي به سمت مرز كنيا پاركي زيبا با مراقبت هاي ويژه كه نشانه مديريت توسعه يافته جهت حفاظت منطقه و ورود توريست مي باشد. پارك ملي كليمانجارو در ژوئن ۱۹۷۷ توسط رئيس جمهور تانزانيا «جوليوس نايرره» افتتاح شد. از آن پس دولت براي حفظ اصالت طبيعت منطقه و نگهداري از زندگي وحش اختيار اداره امور اين محل را به دست گرفت و به منظور جلب جهانگردان و كوهنوردان و عموم مردم به تسطيح و اصلاح راهها و فراهم آوردن امكانات همت گمارد. جاده خاكي و طولاني كه از عمق جنگل مي گذرد تنها با جيپ هاي قوي ميسر است. در بين مسير هم قبايل ماساهي را با كلبه هاي حصيري و زندگي كاملاً طبيعي مشاهده مي كنيم. هنوز بوميان منطقه با آداب و رسوم قومي طبق سنت هاي گذشتگان به حيات خود ادامه مي دهند. لباس هاس رنگي به صورت شال كه به گرداگرد بدن خود مي پيچند و گوشواره ها و زيورآلات روي صورت كه حيرت هر بيننده اي را برمي انگيزد كه اغلب همراه خود نيزه شكار به همراه دارند. كليمانجارو از روزگاران بسيار دور همواره در داستانهاي قبيله اي و بومي آفريقا به گونه اسطوره اي وجود داشته و مردم بيشتر از همين راه اين كوه عظيم آتشفشاني را كه ساليان دراز غيرفعال و خاموش مانده است مي شناسند. در داخل پارك كه زيستگاه اصلي حيوانات آفريقايي است تمام گونه ها از جمله فيل هاي آفريقايي، شيرها كه اغلب به صورت گله اي زندگي مي كنند، پرنده ها، گورخر، اسب آبي و غزال را در كنار خود مي بينيم. مردم تانزانيا و ديگر كشورهاي آفريقايي با توجه به فقر عمومي و زندگي متوسط معاش خود را از طريق توليد صنايع دستي چوب كه حاصل منابع جنگلي است به دست مي آورند كه متأسفانه اين جنگلها هم به دلايل مشكلات اقتصادي حاشيه نشين و جنگل نشين ها و عدم توجه مسئولان در دهه آينده تبديل به زمين زراعي خواهد شد. نكته قابل توجه رفتارهاي بسيار خوب مردم آفريقا به خصوص مردم كنيا و تانزانيا با توريست هاست كه خود در شكل پذيري آثار اجتماعي و فردي جامعه نوتر مي باشد. اميدواريم كه در آينده كشور ايران هم در زمره بهترين هاي صنعت توريست گردد. در تمامي طول مسير حتي به عنوان نمونه يك آشغال بر روي زمين نديديم و اين نشاندهنده آموزش بسيار بالا جهت پاكيزگي محيط زيست است .
گزارش و عكس: حسين نظر