ورزش بيليارد از رشته هايي است كه در دو دهه اخير توجه مراجع جهاني و آسيايي را به خود معطوف نموده و علت اين امر نيز از دو ديدگاه قابل بررسي است. نخست اين كه اين رشته در حد بالايي از جذابيت هاي تلويزيوني برخوردار است كه اين امر امروزه از عوامل مهم مورد ملاحظه كميته بين المللي المپيك براي المپيكي كردن يك رشته به شمار مي رود و دوم به دليل محبوبيتي كه اين رشته از سال ۱۹۸۰ بويژه دهه اخير در ميان جوانان كشورهاي مختلف جهان پيدا كرده، امكان المپيكي شدن آن را در سالهاي آتي افزايش داده است.
اين رشته در بازي هاي آسيايي مجموعاً داراي ۳۰ مدال طلا، نقره و برنز خواهد بود. در يك دهه اخير تحولات مثبت بسياري در عرصه بيليارد جهان بوقوع پيوسته است. قوانين اين ورزش در جهت بهينه شدن و منطبق شدن آن با شرايط روز به سرعت تغيير كرده اند و مطالعه و تحقيقات بسياري در ساخت و توليد تجهيزات فني اين رشته ورزشي انجام گرفته و مي گيرد.
در همين راستا فدراسيون بولينگ و بيليارد ايران نيز سعي بر اين دارد تا هم جهت با اين حركت گسترده جهاني بتواند ضمن گسترش مناسب و منطقي بيليارد در ميان عامه مردم، اين ورزش را به درستي به علاقه مندان آن در سراسر كشور بشناساند. ترديدي نيست كه اين امر بدون تلاش همه دلسوزان اين ورزش بويژه جامعه دانشگاهي كشورمان ميسر نخواهد شد.
پس از سپتامبر سال ۱۹۹۲ كه كنفدراسيون جهاني ورزش بيليارد به عضويت كميته بين المللي المپيك در لوزان سوئيس درآمد، تلاشهاي بسياري از سوي فدراسيونهاي بيليارد كشورهاي مختلف صورت گرفت تا قوانين منظم و منسجمي در ارتباط با اين ورزش تبيين شود به گونه اي كه در همه كشورهاي جهان به يك شكل واحد بوده و متناسب با شرايط روز نيز باشد. در همين ارتباط كنگره بيليارد آمريكاي شمالي تلاشهاي گسترده اي را آغازكرد تا با همكاري فدراسيون هاي بيليارد كشورهاي ديگر جهان قوانيني را تبيين كند كه فراگير بوده و در همه كشورها قابليت استفاده و اجرا را داشته باشد. در جلساتي كه در اين كنگره برگزار شد نمايندگاني از ۲۴ فدراسيون اروپا، ۷ فدراسيون آسيا و ۲ فدراسيون استراليا شركت داشتند. براساس توافقات به عمل آمده قرار شد كه قوانين مصوب در اين جلسات تا يك دوره ۵ ساله اعتبار داشته باشد. مطلبي كه پيش رو داريد نيز براساس آخرين مصوبات اين كنگره كه از اول ماه جولاي سال ۲۰۰۰ براي يك دوره ۵ ساله لازم الاجرا اعلام شده تنظيم گرديده است.
در حال حاضر در كشور ما مشكلات بسياري در زمينه ورزش بيليارد وجود دارد. به درستي نمي دانم شايد به دليل همجواري كشور ما با روسيه و شايد هم به علت حضور طولاني مدت سربازان روسي در ايران باشد كه تنها يكي از شاخه هاي اين ورزش، يعني بيليارد روسي، در كشورمان رايج شده است. از سوي ديگر اصطلاحات اين ورزش بيشتر به زبان روسي در كشور ما متداول شده و عمدتاً همين اصطلاحات نيز از سوي بازيكنان به غلط تلفظ مي شوند. امروزه بيش از ۱۰۰ نوع بازي روي ميز پول و ساير گونه هاي ميز و تعداد بيشتري نيز به صورت غيررسمي در ميان عامه مردم در سراسر جهان انجام مي شود كه متأسفانه در كشور ما چندان شناخته شده نيستند.
از نگاهي ديگر به مرور زمان بسياري از قوانين رايج در اين ورزش در كشور ما بدون دليل قانع كننده اي دستخوش تغييرات گرديده است مثل بازي كردن اسنوكر تنها با ۶ توپ قرمز و يا بسياري از موارد ديگر كه بيان آنها را جايي در اين كوتاه سخن نيست. به خاطر داشته باشيم كه واژه اي به نام «اسنوكر ايراني» در هيچ جاي دنيا شناخته شده نيست.
واقعه جهاني شدن و متحدالشكل شدن قوانين ورزش بيليارد در جهان سابقه اي طولاني ندارد. به طور كلي در تمام دنيا اهل ورزش در حال تمرين «نگاه جديد داشتن» به ورزش بيليارد هستند. در حال حاضر نيز مسابقات گونه هاي مختلف بيليارد در عالي ترين سطوح آن در رده هاي جهاني و المپيك در حال انجام هستند. خوب است كه ما نيز در اين شرايط از تكرار خودخواهانه مكررات پيشين بپرهيزيم و بياموزيم كه چگونه نگاهي صرفاً ورزشي و به طريق اولي فرهنگي به اين ورزش داشته باشيم.
با توجه به اين توضيحات، به منظور ايجاد يگانگي در استفاده از الفاظ و اصطلاحات بهتر ديدم كه در ترجمه واژه ها و متون اين سه نكته مهم را مورد توجه قرار دهم:
نكته اول:
واژه هايي را كه در عرف بين المللي كاربرد واحد داشته و توسط داوران نيز استفاده مي شوند در اين اينجا به همان صورت اصلي آورده شوند.
نكته دوم:
معادل سازي مناسبي براي ساير واژه ها براساس فرهنگ جامعه خودمان ارائه شود.
نكته سوم :
براي به ذهن سپردن بهتر واژه ها، معادل هاي فارسي آنها هميشه در كنار واژه هاي اصلي، به طور مكرر استفاده شوند.
در اين مطلب ما تنها در مورد قوانين Snooker بحث مي كنيم. همچنين با توجه به قابليتها و كاربردهاي بسيار بالايي كه اين ورزش در ترميم نارسايي هاي جسماني و همچنين به دليل تعلق خاطري كه شخصاً به اين عزيزان دارم تقويت قواي روحي جانبازان و معلولين عزيز مي تواند در برداشته باشد.
قوانين بازي اسنوكر
بخش يك: تجهيزات (Equipment)
اندازه هاي داخل پرانتز بيانگر نزديكترين اندازه معادل آنها به ميلي متر است.
/1- The Standard Table ميز استاندارد:
الف ) Demensions/ ابعاد:
فضاي بازي بين ۱۱ فوت و ۵/۸ اينچ در ۵ فوت و ۱۰ اينچ (۳۵۶۹*۱۷۷۸م م=۳ متر و۵۷ سانت * ۱ متر و ۷۸ سانت) با اختلاف نيم اينچ (۱۳+/-م م) است.
ب- Hight / ارتفاع:
ارتفاع ميز از سطح زمين تا بالاي باند بايد ۲ فوت و ۵/۹ اينچ تا ۲ فوت ۵/۱۰ اينچ (۸۷۶-۸۵۱ م م = ۸۷ سانت و ۶ ميلي متر * ۸۵ سانت و ۱ ميلي متر) باشد.
ج ) Pocket Opening / ورودي ها:
۱- ورودي هايي در گوشه هاي ميز وجود دارد كه به آنها لوز مي گويند (دو لوز در قسمت انتهاي باند بالايي كه به عنوان لوز بالا و دو لوز در انتهاي باند پايين كه به لوزهاي پاييني معروفند) و در وسط هر يك از ديواره ها يا باندهاي بلندتر حفره هاي ورودي وجود دارند كه به آن سريدي يا لوزهاي مركزي مي گويند.
۲- ورودي هاي لوزها بايد مطابق الگوهاي مورد تأييد (WPBSA) يعني انجمن اسنوكر و بيليارد بازان حرفه اي جهان باشد.
د) Baulk Line-Baulk/ خط باند و باند:
خطي فرضي است كه به طور مستقيم و به فاصله ۲۹ اينچي (۷۳۷ م م = ۷۳ سانت و ۷ م م ) از بالا تا پايين باندها به صورت موازي كشيده مي شود و «بالك لاين» يا خط باند ناميده مي شود. اين مسير و فضاي اين ميان «بالك» يا باند ناميده مي شود.
ح) نيم دايره «D»
«D» نيم دايره اي است كه مركزش در وسط باند و شعاع آن معادل ۵/۱۱ اينچ (۲۹۲ م م = ۲۹ سانت و ۲ م م ) مي باشد.
ر) Spots/ نقاط
شش نقطه براي جاسازي توپهاي رنگي بر روي زمين اسنوكر تعيين مي شوند.
چهار نقطه به شرح زير در مركز خط طولي ميز يا باند طولي علامت گذاري مي شوند:
۱- نقطه سياه: در فاصله دوازده و سه چهارم اينچ (۳۲۴ م م= ۳۲ سانت و ۴ م م ) نقطه عمود زير صفحه لبه داخلي باند قرار دارد.
۲- نقطه صورتي: نقطه هرم شكل كه در وسط نقطه مركزي و لبه بالايي قرار دارد.
۳- نقطه آبي: نقطه مركزي كه در وسط صفحه و فاصله بين باندهاي بالايي و پاييني و در واقع وسط سريدي قرار دارد.
۴- نقطه قهوه اي: نقطه وسطي كه دقيقاً در وسط خط باند قرار دارد.
دو نقطه ديگر مورد استفاده در گوشه هاي نيم دايره «D» قرار دارد كه از گوشه باند قابل رويت مي باشد.
۱- نقطه زرد: سمت راست نيم دايره است.
۲- نقطه سبز: سمت چپ نيم دايره قرار دارد.
/ 2- Balls توپها:
توپها بايد از جنس مواد شيميايي مورد تأييد انجمن اسنوكر و بيلياردبازان حرفه اي جهان (WPBSA) باشند و ابعاد هر كدام ۵/۵۲ م م = ۵ سانت و ۲۵ م م با اختلاف ۰۵/۰ + /- م م و:
الف) وزن آنها در هر سري با اختلاف ۳ گرم بايد با هم مساوي باشند.
ب) يك توپ يا سري آنها مي تواند با توافق بين بازيكنان يا طبق تصميم داور تعويض شود.
ارزش و امتياز واقعي توپها عبارتند از:
توپ سياه ۷ امتياز توپ سبز ۳ امتياز
توپ صورتي ۶ امتياز توپ زرد ۲ امتياز
توپ آبي ۵ امتياز توپ قرمز ۱ امتياز
توپ قهوه اي ۴ امتياز
/ 3- Cueچوب اسنوكر:
طول چوب اسنوكر نبايد كمتر از ۳ فوت (۹۱۴م م =۹۱ سانت و ۴ م م ) باشد و شكل آن نبايد كلاً با فرم معمولي و شكل قابل قبول هميشگي متفاوت باشد.
/ 4- Ancillary لوازم يدكي:
با كمك انواع ديگر چوبها، چوبهاي بلند (بنا به طول و اندازه آن به نام «باتس» و «نيم باتس») مي توان طول چوب را بلندتر كرد كه توسط بازيكنان در موقعيتهاي مشكل به عنوان راهنما استفاده شود. اين نوع چوبها ممكن است بتوانند قسمتي از وسايل معمولي روي ميز را فرم دهند و شامل وسايلي است كه توسط بازيكنان يا داور معرفي مي شوند. (بخش ۳- قانون ۱۸). تمام چوبهاي يدكي و قطعات افزودني بايد مورد تأييد انجمن اسنوكر و بيلياردبازان حرفه اي جهان (WPBSA) باشد.
بخش دو: توضيحات
1- Frame / فريم يا چارچوب
فريم بازي اسنوكر شامل دور كامل بازي از اولين ضربه به كليه توپها طبق توضيحات «بخش ۳- قانون ۲» مي باشد تا زماني كه فريم به شرح زير تكميل شود:
الف) توافق با بازيكني كه نوبت بازي اوست.
ب) بنا به ادعاي ضربه زننده وقتي كه فقط توپ سياه مي ماند و بيش از ۷ امتياز به نفع او وجود دارد.
ج) در آخرين ضربه پات يا فول كه فقط توپ سياه مي ماند يا
د) طبق بخش ۳- قانون ۱۴ بند «ج» يا طبق بخش ۴- قانون ۲ از طرف داور تعيين شود (آوانتاژ داده شود).
/ 2- Game بازي:
يك گيم با توافق بازيكنان و داور شامل دفعات مقرر در بازي و تعداد فريمهاي مقرر است.
/ 3- Match مسابقه:
مسابقه با توافق بازيكنان و داور شامل دفعات مقرر در بازي و تعداد فريمهاي مقرر است.
/ 4- Balls توپها:
الف)توپ سفيد توپ چوب است.
ب) ۱۵ توپ قرمز و ۶ توپ رنگي توپهاي هدف هستند.
/ 5- Striker بازيكن ضربه زننده يا استرايكر:
كسي كه قانوناً نوبت بازي اوست و يا در حال بازي است «استرايكر» يا ضربه زننده ناميده مي شود. تا زماني كه داور ميز در پايان نوبت بازي او را به ترك ميز دعوت نمايد.
/ 6- Strock ضربه:
الف) ضربه زماني صورت مي گيرد كه استرايكر با نوك چوب به پيتوك ضربه بزند.
ب) ضربه زماني قابل قبول است كه هيچ گونه تخطي از قانون صورت نگرفته باشد.
ج) ضربه زماني كامل مي شود كه كليه توپها متوقف شوند.
د) ضربه مي تواند مستقيم يا غيرمستقيم وارد شود.
۱- ضربه مستقيم زماني است كه كيوبال يا پيتوك بدون برخورد با لبه داخلي باند، به توپ هدف اصابت كند.
۲- ضربه غيرمستقيم زماني است كه پيتوك قبل از اصابت به توپ هدف، يك بار يا بيشتر به لبه هاي داخلي باند برخورد كند.
/ 7- Pot پات:
زماني است كه يك توپ هدف، پس از تماس با بقيه توپها و بدون نقض قوانين، وارد يكي از ورودي ها شود و ورود توپ به وروديها Potting (پاتينگ) ناميده مي شود.
/ 8- Break بريك يا امتياز:
مجموع پاتها در ضربه هايي موفق در هر نوبت كه طي يك فريم توسط بازيكن زده مي شود را «بريك» مي نامند كه در واقع مجموع امتيازات بازيكن در آن نوبت از بازي است.
/ 9- Ball In-Hand توپ در حال اين هند:
الف) پيتوك در شرايط زير در حال اين هند قرار مي گيرد:
۱) قبل از شروع هر فريم.
۲) وقتي كه وارد وروديها شده باشد.
۳) وقتي با سرعت به ميز برخورد مي كند و از ميز خارج مي شود.
ب) پيتوك در شرايط زير همچنان در حال اين هند است تا زماني كه:
۱) بازي تقريباً از حالت اين هند بازي شده باشد.
۲) هنگامي كه توپ روي ميز است، خطايي انجام شود.
ج) زماني كه پيتوك طبق موارد فوق در حال اين هند است و استرايكر آن را اعلام كند.
مترجم: شهره صدق گويان
ادامه دارد
