Hamshahri Newspaper

ما فكر مي كرديم اگر يك بچه ناشنوا را عضو كتابخانه كنيم بچه عادي را از دست مي دهيم اما اين گونه نشد. بچه ها، روحي لطيف دارند و فطري عمل مي كنند، بچه ها خيلي زود با هم دوست مي شوند.
اشاره: كانون پرورش فكري نامي آشنا براي كودكان امروز و بسياري از كودكان قديم است. اولين تجربه هاي كتابخواني داستان نويسي، شعر و شاعري و... براي بسياري باتلاش مربيان دلسوز كانون به دست آمده است. كانون بدون اغراق بستر مناسبي براي فرهنگ سازي جامعه فرداست.
سر و صداي شادمانه كودكان به گوش مي رسد. مربي در وسط گود قصه گويي براي بچه ها قصه مي گويد، كودكان غرق در دنياي خيال به او چشم دوخته اند و از بيان او دنيا را تجربه مي كنند و چه زيباست كه اين فضا به آنان درس عدالت اجتماعي، برابري حقوق انساني و احترام به همنوع را نيز بياموزد.
شايد تا مدتي پيش اين انديشه اي قريب بود كه كودكان معلول هم در كانون حضور داشته باشند، در كنار دوستان ديگر خود بنشينند و با آنان قصه هاي زندگي را همراه زندگي واقعي تجربه كنند اما اينك هر چند دير و دشوار با تلاش و پيگيري يونيسف و همت كانون كتابخانه اي فراگير ايجاد شده است و با فراهم شدن حداقلي از امكانات و آماده سازي محيط به كودكان معلول هم فرصت استفاده از امكانات كانون داده شده است، گرچه هنوز جاي كودكان كم توان ذهني در اينجا خالي است.
كتابخانه فراگير در پارك فدك قرار دارد. كمي كه پياده بروي ساختمان آن را مي بيني. جلوي درب ورودي آن سطح شيب داري تعبيه شده است،تا كودكان با عصا يا صندلي چرخدار راحت تر وارد كتابخانه شوند. كتابخانه سالني است بزرگ با قفسه هاي كتاب و ميز و صندلي هاي رنگارنگ و يك گود قصه گويي. آنچه به اين مجموعه اضافه شده است قفسه كتابهاي بريل، نوارهاي كاست و ويديويي داستان، كتابهاي مناسب سازي شده براي ناشنوايان، رايانه برجسته نگار (بريل) و سه دستگاه به ديد براي كودكان كم بينا است و نه ستون عمودي اينجا و آنجا در سالن قرار گرفته اند. با خود مي انديشم نكند كودكان نابينا كه به سرعت راه مي روند به اين ستونها برخورد كنند. رقيه نادرزاده مسئول كتابخانه كه گويي متوجه سوال من شده با رويي گشاده كه ويژگي همه مربيان كانون است جلو مي آيد و مي گويد: «براي اين ستونها هم فكر شده است لايه اي از ابر سطح ستونها را پوشانده است و روي آن يك لايه لاستيكي كشيده اند» و ادامه مي دهد: «قبل از اين گاهي براي خود ما و كودكان ديگر نيز در برخورد با اين ستونها حادثه پيش آمده بود.»
كتابخانه نسبتاً خلوت است، امتحانات بچه ها را در خانه نگه داشته است چند دختر بچه بر روي ميزي مشغول مطالعه هستند. كتابخانه هر روز از ۸ صبح تا ۶ عصر پذيراي بچه هاست و روزهاي زوج به دختران تعلق دارد.
منيژه پورقبادي نيز به جمع ما مي پيوندد از آنها مي خواهيم اطلاعات بيشتري از كتابخانه به ما بدهند. نادرزاده مي گويد: «تا آذر سال ۸۰ در تمام مراكز كانون پرورش فكري، مخاطب ما فقط بچه هاي عادي بودند هدف از ايجاد كتابخانه فراگير اين است كه بچه هاي نابينا، ناشنوا و معلولان حركتي در كنار ساير بچه ها باشند و از همه امكانات فرهنگي، هنري و ادبي كانون پرورش فكري استفاده كنند».
و پورقبادي ادامه مي دهد: «اين به دنبال گرايشي است كه در سطح جهان براي تبديل محيط هاي عمومي به محيط هاي فراگير براي همه اقشار مردم، به وجود آمده است. تلاش ما هم بر اين است تا فضاهاي فرهنگي بچه هاي عادي و معلول مشترك باشد. اين كتابخانه با همكاري سازمان بهزيستي، كانون پرورش فكري، يونيسف و تشكل مردمي شوراي كتاب كودك به كتابخانه فراگير تبديل شده است. شوراي كتاب كودك در زمينه تهيه كتابهاي بريل و ويژه با ما همكاري داشته است، تلاشهايي نيز در كانون براي تهيه اين نوع كتابها شروع شده است وپنج جلد كتاب هم تاكنون در انتشارات كانون تهيه شده است.
در ادامه سياست فراگير سازي كتابخانه ها قرار است در سطح تهران پنج كتابخانه ديگر كانون نيز فراگير شوند البته اگر امكانات آن از سوي شهرداري، سازمانها و ارگانهاي ديگر فراهم شود.
چون اين كتابخانه براي تعداد زيادي از بچه هاي معلول دور است و از مراكز خاص آموزشي آنها فاصله دارد تلاش مي كنيم در سطح شهر كتابخانه هاي ديگري را نيز آماده سازي كنيم».
از فعاليتهاي ديگري كه در كانون انجام مي گيرد سوال مي كنم. نادرزاده مي گويد: «در كانون علاوه بر كتابخانه، بچه ها مي توانند از كلاسهاي ما در زمينه هاي گوناگون بهره ببرند از جمله كلاسهاي هنري، نقاشي، سفالگري، معرق و كلاسهاي ادبي براي بچه هايي كه توانايي نوشتن دارند كه توسط مربي راهنمايي مي شوند و برنامه هاي فرهنگي محور كارهاي فرهنگي، كتاب است برنامه هاي فرهنگي كانون كتابخواني، قصه گويي، شعر خواني، معرفي كتاب، شخصيتها، سرزمين، نمايش عروسكي و نمايش فيلم، بازديد از اماكن فرهنگي و اردوها و... است كه با همكاري مربي فرهنگي كانون انجام مي شود.»
چه امكاناتي براي حضور كودكان معلول در كتابخانه پيش بيني شده است؟
وي مي گويد: «براي بچه هاي نابينا بيش از هر چيز به كتابهاي مخصوص نياز داشتيم كه با همكاري شوراي كتاب آنها را تهيه كرديم كه شامل ۵۰۰ جلد كتاب بريل و كتابهاي لمسي، تصويري است كه براي اولين بار در ايران تهيه شده است و كتابهاي گويا كه ۱۰۰ عنوان كتاب است و از هر عنوان پنج نوار كاست تهيه شده است علاوه بر اين امكان استفاده از رايانه برجسته نگار هم فراهم شد كه كودكان نابينا كه با خط بريل آشنا هستند بتوانند از آن استفاده كنند، سه دستگاه به ديد هم براي بچه هاي نيمه بينا داريم با اين وسيله كودك مي تواند اندازه حروف و كلمات كتاب را چندين برابر بزرگ كند و كتاب را از روي صفحه مانيتور بخواند.
براي بچه هاي ناشنوا، نوارهاي ويديويي تهيه شده كه قصه هاي مربوط به اين بچه ها را با زبان اشاره بيان مي كند و همچنين كتابهاي مناسب شده، در اين كتابها كلمات و مفاهيم سخت معنا شده است تا درك آن راحت تر شود.
امكانات ويژه كودكان داراي معلوليت حركتي چه طور؟
علاوه بر مسير شيب دار جلوي در ورودي و سرويس بهداشتي مناسب، تلاش كرده ايم با همكاري شهرداري فضاي پارك با نصب علائم ويژه مناسب تر شود. شهرداري منطقه ۸ نيز در ادامه مناسب سازي معابر منطقه، فاصله ميدان نبوت را تا پارك فدك براي تردد نابينايان مناسب سازي كرده است.
و پور قبادي ادامه صحبت را پي گرفته مي گويد: «شهرداري منطقه هشت به مناسب سازي شرايط عبور و مرور معلولان توجه بيشتري كرده و يكي از علت هايي كه اين كتابخانه را به عنوان كتابخانه فراگير انتخاب كردند وجود محيط مناسب بيرون مجموعه بود.»
در ادامه گفتگو نادرزاده اشاره مي كند: كودكان ۷ سال تا نوجوانان ۱۶ ساله از امكانات كانون استفاده مي كنند و در جواب اين پرسش كه كودكان زير ۷ سال چطور؟ مي گويد: «بچه هاي ۴ تا ۷ سال از كلاسهاي روخواني كتاب استفاده مي كنند و از زماني كه خودشان بتوانند از كتاب استفاده كنند، عضو كتابخانه مي شوند. كتابخانه در حال حاضر ۸۲ عضو از كودكان معلول دارد كه ۸ كودك نابينا ۷۲ كودك ناشنوا و ۲ كودك معلول جسمي- حركتي هستند.»
نادرزاده در توضيح مي گويد : «بچه هايي كه عضو كتابخانه هستند اغلب در همين منطقه زندگي مي كنند يا مدرسه آنها در همين نزديكي است.
دو مجتمع آموزشي ناشنوايان در نزديكي اين كتابخانه قرار دارد كه اكثر ناشنوايان عضو در آن مدارس تحصيل مي كنند، از مدارس ديگر ناشنوايان هم عضو داريم كه بيشتر در طول سال تحصيلي به همراه معلمان خود به كتابخانه مي آِيند.
نادرزاده در مورد برنامه هاي مشترك كودكان مي گويد : «فعاليتهاي كانون از قبيل روخواني كتاب، قصه گويي، شعر خواني، نمايش خلاق با هدف ايجاد رغبت در مطالعه و كتابخواني انجام مي شود در اين فضا، تواناييهاي بچه ها شناسايي مي شود و در محيطي مناسب استعدادهاي آنها رشد مي كند.
برنامه هاي كتابخانه، براي همه بچه ها است اين كار راحتي نيست اما آن را در حد توان علمي و تجربي مربيها انجام مي دهيم.»
پورقبادي هدف همه فعاليتها را اين مي داند كه بچه هاي معلول بتوانند در همه برنامه ها و كلاسهاي كانون در كنار ساير بچه ها حضور داشته باشند.
مي پرسم آيا اين بچه ها مربي خاص دارند؟
مي گويد: «تعدادي از مربيان آموزشهايي مانند آشنايي با زبان اشاره، لب خواني و خط بريل و... را ديده اند دو مربي نيز آموزش كار با رايانه برجسته نگار را ديده اندكه به كساني كه نياز داشته باشند كمك مي كنند.»
(جو مان جي) يكي از كتابهايي است كه براي ناشنوايان مناسب شده است به اين نوع كتاب، كتابهاي پرده اي مي گويند زيرا در برابر نوشته هاي هر صفحه برگه اي قرار دارد كه كلمات دشوار سطر به سطر در آن معنا شده است: شبيه...: مانند- برج هاي طلايي....: ساختمانهاي بلند طلايي- ماجرايي....: پرماجرا و پراتفاق.
پورقبادي توضيح مي دهد: «چون دايره واژگان كودكان ناشنوا محدود است، كلمات مشكل كتاب با كلمات ساده جايگزين شده است تا قابل فهم تر باشد و داستان معروف كدوي قل قله زن: پيرزني بود كه خانه اي داشت و يك چرخ نخ ريسي. يك تكه گليم توي اتاق پهن بود يك روز پيرزن مي خواست برود خانه دخترش كه در شهر ديگري بود... تا به آخر. داستان اين كتاب به صورت لمسي براي كودكان نابينا تصويرسازي شده است در ابتداي كتاب براي هر اسم يا كلمه يك نماد لمسي تعريف شده است مربي اين نمادها را به كودك ياد مي دهد و سپس كودك با لمس اين نمادها داستان آنها را مي فهمد. مثلث نماد پيرزن، تكه اي پارچه نماد گليم و نمادهايي براي خانه، راه، چرخ نخ ريسي و....
اگرچه كتابهاي لمسي در دنيا از قدمت و تكنيك بالايي برخوردارند، اما شروع اين حركت در كشور ما، آن هم در يك تشكل مردمي (شوراي كتاب كودك) آغاز حركتي ثمربخش را نويد مي دهد كه ثمره آن آشنايي كودكان نابينا با كتاب و تقويت حس لامسه آنان است.»
نادرزاده مي گويد: «خيلي از دانشجويان هنر براي ديدن اين كتابها به اين جا مي آيند و پروژه هاي دانشگاهي خود را و مبناي اين كارهاي هنري قرار مي دهند، كانون هم از طرحهاي نو استقبال مي كند.»
مشكلات و محدوديت هاي كتابخانه چيست؟
نادرزاده ضمن اشاره به اينكه عبور و مرور بچه ها واقعاً مشكل است و بايد با پدر و مادر خود به كتابخانه بيايند و اغلب آنها وقت كافي براي اين كار ندارند مي گويد: «يكي از تدابير براي رفع اين مشكل اين است كه محل تجمع اين بچه ها را بشناسيم و كتابخانه هاي فراگير را در نزديكي آنها ايجاد كنيم. مهمترين مشكل، تردد بچه هاي معلول به اين مركز است، اگر تعداد اين مراكز زياد شود اين مشكل تا حدي كمتر مي شود. مشكل ديگر اين است كه بايد سطح فرهنگي خانواده ها و جامعه را بالا برد. ما در برنامه هاي خود سعي كرده ايم تواناييهاي اين بچه ها را مطرح كنيم، بچه هاي عادي نيز اين بچه ها را در جمع خود پذيرفته اند اگر اين بچه ها در كنار هم باشند نيازها و تواناييهاي آنها به خانواده ها منتقل مي شود. بچه هاي نابينا خيلي درونگرا هستند ما مي خواهيم اين مشكلات با آوردن آنها در جمع بچه هاي ديگر رفع شود.
مهمترين وجه فراگير بودن نيز همين است كه اينها در كنار هم قرار گيرند. در همين راستا تابستان امسال نمايشي اجرا خواهيم كرد كه بچه هاي نابينا، ناشنوا و كودكان عادي با هم آن را به صحنه خواهند برد. نمايش قبلي را بچه هاي عادي با زبان اشاره اجرا كردند.»
نادر زاده ادامه مي دهد: «براي حل مشكلات ،همه سازمانها و ارگانها بايد خود را مسئول بدانند. مثلاً شهرداري هم بايد براي مشكل تردد آنها فكري كند. روز افتتاحيه خيلي از مسئولين آمدند اما بعد ما را گذاشتند و رفتند ما نبايد بچه ها را به اينجا بكشانيم بلكه بايد امكانات را نزد آنها ببريم. در اين مركز بچه اي داريم كه با مادرش از تهرانسر به اينجا مي آيد. تصور كنيد اين مادر بايد چقدر صبور و با توجه باشد چون اگر هفته اي يك بار هم به اينجا بيايد دقيقاً يك روز مادر صرف كودك مي شود كه اين منصفانه نيست.»
نادرزاده به ياد مي آورد، مدتي پيش، يك دوره آموزش زبان اشاره براي مربيان گذاشته شده بود او مي گويد: «براي برقراري ارتباط با بچه هاي ناشنوا ما نياز به اين آموزش داشتيم كلاس ما در همين جا بود يكي از بچه هاي عادي موقع كلاس مي آمد و كمي دورتر از ما مي نشست و از دور كلاس را مي نگريست بعداز مدتي در كلاس قصه گويي با زبان اشاره كه بچه هاي ناشنوا حضور داشتند اين بچه به قدري خوب با آنها با اشاره، ارتباط برقرار مي كرد كه باوركردني نبود.
اوايل ما فكر مي كرديم اگر يك بچه ناشنوا را عضو كتابخانه كنيم بچه عادي را از دست مي دهيم اما اين گونه نشد. بچه ها، روحي لطيف دارند و فطري عمل مي كنند بچه ها خيلي زود با هم دوست مي شوند. حتي روزي يك برنامه اردويي داشتيم كه همه گروه هاي بچه ها در آن شركت داشتند ما تصور مي كرديم كه جمع كردن و مراقبت از همه بچه ها با هم بسيار دشوار باشد اما در آن روز بچه هاي عادي آن قدر به ما كمك كردند كه اگر يك مربي هم مي رفت مشكلي پيش نمي آمد.»
كتابخانه را ترك كردم در حالي كه فكر مي كردم اي كاش اين روح صميمي و پاك كودكانه را آدمها از دست نمي دادند.
راضيه كباري