پديد آمدن ثروت هاي كلان نشان دهنده وجود يك اقتصاد مدرن است نمونه هايي مثل بيل گيتس و يا بنيانگذار فروشگاه هاي وال مارت را بنگريد شرايط من هم شبيه آنهاست اگر در روسيه منابع نفت وجود نداشت برخي اصلاحات سريع تر به انجام مي رسيدند اما روي ديگر قضيه را هم بنگريد اگر منابع مذكور نبودند شايد اصلاً ديگر روسيه اي وجود نداشت
ترجمه: عباس فتاح زاده
ثروت شخصي ميخائيل خودوركوفسكي هشت ميليارد دلار تخمين زده مي شود. بدين ترتيب او ثروتمندترين مرد روسيه است. ارتقاي وي از سمت صندوق دار اتحاديه جوانان كمونيست تا مديريت يوكوس، دومين شركت بزرگ نفتي روسيه، از سوي منتقدان گواه روشن به يغما رفتن روسيه در دوران رياست جمهوري بوريس يلتسين تلقي مي شود. قرار است اواخر سال جاري ميلادي «سيب نفت» با يوكوس ادغام شود و شركت حاصل «يوكوس سيب نفت» ناميده شود. غول حاصل موجب خواهد شد تا خودوركوفسكي ۳۹ ساله صاحب شركتي با قدرت كاملاً جهاني شود. اين ميلياردر روس اخيراً در گفت وگويي با مجله آلماني زبان اشپيگل به اظهارنظر پيرامون اهداف بلندپروازانه خويش، حضور در بازي جهاني شركت هاي نفتي بزرگ، استقلال اقتصاد روسيه از منابع مواد خام و رشد بحث برانگيز وي تا حد ثروتمندترين مرد كشور پرداخته است. متن مصاحبه مذكور در زير از نظرتان مي گذرد.
•••
• آقاي خودوركوفسكي، از زماني كه اعلام شده شما با ادغام يوكوس و سيب نفت چهارمين شركت خصوصي بزرگ در عرصه توليد جهاني نفت را پديد مي آوريد، اظهارنظر رسمي اي به عمل نياورده ايد. آيا در اين راه با دشواري هايي روبه رو شده ايد؟
مذاكرات بسيار دشوار بودند، لذا بايد بسيار محتاط باشيم.
• آيا اين ادغام كه بزرگ ترين معامله در طول تاريخ شركت هاي روسي محسوب مي شود اكنون قطعي شده است؟
اسناد مربوط همگي امضا شده اند اما بايد تا پايان سال صبر كنيم تا روند ادغام تكميل شود. در اين زمينه هنوز برخي موضوعات روشن نشده اند.
• هدف شما كسب عنوان راكفلر روسيه بوده است. آيا به اين هدف خويش دست يافته ايد؟
من نمي دانم چه كسي اين موضوع را عنوان كرده است. من تنها مي خواهم خودم باشم يعني خودوركوفسكي روسيه.
• خب اين خودوركوفسكي روسيه چه هدفي را دنبال مي كند؟
ما مي خواهيم در بازي جهاني شركت هاي نفتي مشاركت كنيم.
• آيا فكر مي كنيد بتوانيد در مقابل غول هايي نظير اگزون موبيل و شل دوام بياوريد؟
اهداف من بسيار واقع گرايانه هستند. در درجه نخست قصد دارم سرمايه شركتم در بازار را افزايش دهم. براي اين كار بايد سود را افزايش دهيم. گستردگي شركت براي ما هدف اصلي نيست. گسترده كردن شركت تنها زماني براي من جالب است كه ارزش سهام را در بازار بورس بالا ببرد.
• آيا بدين ترتيب شركت در درجه نخست در خدمت سرمايه گذاران خويش قرار مي گيرد؟ پرسنل و دولت در اين بين چقدر اهميت دارند؟
شركت بايد پرسنل خود را راضي نگه دارد تا آنها خوب كار كنند و به فكر ترك شركت نيفتند. بايد دولت را هم راضي كنيم تا به فكر آن نباشد كه شركت را تحت فشار قرار دهد. اما موضوع آن است كه معيار ارزيابي يك شركت وضعيت سهامداران آن است.
• بگذاريد به موضوع تجارت بين المللي نفت بپردازيم. جنگ عراق چه تغييراتي در بازار نفت ايجاد كرد؟
ذخاير نفت عراق خيلي كمتر از عربستان نيستند. براي هر دو كشور نفت منبع اصلي درآمد است - برخلاف روسيه. اگر دولت آمريكا قصد داشته باشد، توليد نفت عراق را مجدداً تا حد قابل توجهي از سربگيرد، باز هم نمي توان انتظار قيمت هايي پايين را داشت.
• آمريكايي ها به سبب تسلط بر نفت عراق ديگر خيلي به نفت روسيه وابسته، نيستند. حداقل به اندازه اوپك به روسيه توجه نخواهند كرد. اين موضوع به روسيه ضرر مي زند.
آمريكا هيچ گاه از وابستگي به نفت روسيه رهايي پيدا نخواهد كرد. . .
• . . . اما اهميت استراتژيك نفت روسيه به شدت تغيير كرده است.
اهميت نفت روسيه شش ماه تمام بيش از اندازه واقعي آن نشان داده شد. اما اكنون ارزيابي ها به صورت نرمال درآمده اند. موضوع ايجاد وزنه اي در مقابل اوپك ديگر مطرح نيست. ايالات متحده كنترل زيادي بر درون اوپك دارد. اما روسيه همچنان ده درصد نياز نفت دنيا را تامين مي كند. مضاف بر اين در روسيه بيش از ۳۰ درصد ذخاير گاز دنيا وجود دارد. آمريكا به ذخاير مذكور علاقه زيادي نشان مي دهد.
• شما در مقطعي كه اهميت نفت روسيه بيش از اندازه واقعي آن تلقي مي شد، از فرصت استفاده كرده و پروژه خط لوله نفت به بندر مورمانسك را به پيش برديد. قصد داريد از مورمانسك به آمريكا نفت صادر كنيد. در اين زمينه چه حرفي براي گفتن داريد؟
پروژه مورمانسك ربطي به ارزيابي هاي مبالغه آميز پيرامون اهميت روسيه ندارد. ما مي خواهيم روزانه يك تا دو ميليون بشكه به آمريكا نفت صادر كنيم. ايالات متحده علاقه مند به متنوع سازي ساختار واردات نفت است، اما ما نمي خواهيم بيش از حدود ده درصد در واردات آمريكا سهم داشته باشيم.
• شما در گذشته چند بار سخن از قيمت عاقلانه نفت رانده ايد و بر تلاش خود براي رسيدن به قيمت مذكور تاكيد كرده ايد. مي گوييد قيمت مذكور منافع صادركنندگان و خريداران را به يك اندازه تامين مي كند. سطح قيمت عادلانه چقدر است؟
تا مدتي پيش من قيمت عاقلانه را ۲۰ يا شايد ۲۱ دلار در بشكه مي دانستم، اما با توجه به تغييرات كنونيِ اولويت هاي ارزي قيمت عاقلانه را حالا بين ۲۳ تا ۲۵ دلار مي دانم.
• شما همواره پروژه هاي جديدي را برنامه ريزي مي كنيد. حتي حالا به فكر بهره برداري از حوزه هاي نفتي آركتيس افتاده ايد. آيا اين خطر روسيه را تهديد نمي كند كه به سرعت ذخاير نفت خويش را به اتمام برساند؟
پروژه آركتيس احتمالاً در سال ۲۰۱۵ به اجرا مي رسد. ما به اندازه كافي ذخاير داريم.
در برنامه استراتژي هاي ما در زمينه انرژي پيش بيني شده كه سالانه حدود ۵۰۰ ميليون تن استخراج داشته باشيم. روسيه مي تواند سال هاي زيادي اين رقم را حفظ كند. من از افزايش توليد بيشتر از رقم فوق حمايت نمي كنم.
• با وجود اين موافقت كرده ايد كه يك خط لوله ۲۴۰۰ كيلومتري نيز اضافه بر ساير مسيرها از سال ۲۰۰۵ سالانه به بازار آينده دار چين تا سقف ۳۰ ميليون تن نفت برساند. در قالب پروژه مذكور ظرف ۲۵ سال مجموعاً ۶۰۰ ميليون تن نفت به چين صادر خواهد شد.
رقم ۵۰۰ ميليون تن در سال تنها ۲۰ درصد اضافه بر سطح امروزي است. خطوط لوله در نظر گرفته شده هم قرار است صرفاً اين فاصله را پر كنند.
• چه كسي ۵/۲ ميليارد دلار سرمايه گذاري لازم براي ساخت خط لوله جديد را صورت خواهد داد. يوكوس يا شركت دولتي ترانس نفت كه انحصار خطوط لوله را در اختيار دارد؟
هزينه اين پروژه را دولت هاي چين و روسيه مي پردازند.
• يوكوس پولي نمي پردازد و فقط از آن سود مي برد؟
بزرگ ترين سود را دولت خواهد برد، زيرا از مجموع ۱۵۰ ميليارد دلار كل درآمدي كه براي پروژه خط لوله پيش بيني شده، تنها از طريق ماليات ۶۰ ميليارد دلار نصيب دولت مي شود.
• يوكوس به تدريج به نوعي دولت در دولت بدل مي شود. اگر شما استخراج نفت را كاهش دهيد، روسيه نخواهد توانست به سربازان ارتش و بازنشستگان حقوق پرداخت كند و هزينه هاي آنها را به صورت كامل تامين نمايد. وقتي به اين موضوع فكر مي كنيد چه احساسي به شما دست مي دهد؟
اگر شركت نوكيا هم توليد تلفن همراه خويش در فنلاند را نصف كند دولت آنجا هم خيلي ناراحت مي شود. اما اين كار باعث مي شود كه مدير شركت نتواند مدت زيادي در پست خويش باقي بماند. از اين منظر مي توان گفت كه من هم در سمت خويش آزادي و راحتي كاملي ندارم.
• آيا اقتصاد روسيه بيش از حد به نفت و گاز وابسته نشده است؟
بله خيلي وابسته شده ايم. اما اين وابستگي آن قدر هم كه عموم فكر مي كنند بالا نيست.
• مواردي كه در مورد كشورهايي نظير ونزوئلا پيش آمده نشان مي دهند درآمدهاي نفتي موجب غفلت از اصلاحات لازم نيز مي شوند.
مقايسه ما با ونزوئلا درست نيست. سهم درآمدهاي نفتي در توليد ناخالص داخلي ونزوئلا بسيار بالاتر از وضعيت آن در روسيه است، اما طبيعتاً ممكن است در روسيه هم منابع نفت برخي اصلاحات را به تعويق بياندازند. . .
• . . . زيرا فشار براي شكستن ساختارهاي پوشيده به علت درآمدهاي نفت، زياد نمي شود.
|
|
مراكز استخراج نفت توسط شركت يوكوس خطوط لوله در دست طراحي
|
|
|
بله، طبيعي است. اما به سختي مي توان مردم را متقاعد كرد كه دولت بايد داوطلبانه از درآمدهاي خويش چشم بپوشد.
• ما هم پيشنهاد نمي كنيم كه دولت از درآمدهايش صرفنظر كند. اما وقتي پول بدون زحمت به دست بيايد، موجب راحت طلبي مي شود.
قطعاً حرف شما درست است. اگر در روسيه چنين منابعي وجود نداشت، برخي اصلاحات سريع تر به انجام مي رسيدند. اما روي ديگر قضيه را هم بنگريد: اگر منابع مذكور نبودند شايد اصلاً ديگر روسيه اي وجود نداشت.
• روابط شما با رهبران سياسي روسيه بسيار مبهم و مشكوك است. پوتين، رئيس جمهور، شما را متهم مي كند كه ايجاد امپراتوري تان به شكلي كاملاً قانوني و صحيح صورت نگرفته است. با وجود اين دولت از ادغام شركت «سيب نفت» با شركت شما جلوگيري نكرد. آيا نبايد براي شما پيش شرطهايي قائل مي شدند؟
من هرگز نشنيده ام كه پوتين از نحوه شكل گرفتن شركت من انتقادي كرده باشد.
• در جريان ديدار ماه فوريه (بهمن ماه) در كرملين او اظهاراتي در اين زمينه بر زبان آورد.
موضوع كاملاً چيز ديگري بود. مسئله نحوه پرداخت ماليات مطرح شد. در مورد اين موضوع مدت ها است كه تصميم گيري شده است. امروز ديگر هيچ كس در روسيه به جز كمونيست ها در مورد خصوصي سازي شركت هاي دولتي ترديد ندارد.
• آيا نتايج خصوصي سازي مورد ترديد است يا نحوه شكل گرفتن آن؟
در مورد نتايج ديگر ترديدي وجود ندارد. در مورد نحوه شكل گرفتن روند خصوصي سازي هم بايد بگويم كه همه چيز چندين بار بررسي شده و قانوني دانسته شده است. البته اگر از نگاه قوانين دولت قبلي بنگريد در مرحله انقلاب و تحول برخي اقدامات معدود شكل قانوني نداشته اند.
• در زبان روسي اگر واژه خصوصي سازي را كمي تغيير دهيد به واژه غارتگري مي رسيد. اين تعبير اخيراً زياد به كار گرفته مي شود.
اگر از هموطنان خود شما (آلماني ها) هم بپرسند كه آيا ثروت هاي كلان كشورشان از طرق صحيح پديد آمده اند، خيلي از آنها هم در هنگام پاسخ دادن دچار ترديد مي شوند و نمي دانند كه بايد بله بگويند يا خير.
• در آلمان ثروت هاي كلان اغلب طي چندين نسل پديد آمده اند. اما شما ظرف مدت كوتاهي به دارايي هاي بسيار كلاني رسيده ايد. اين چيز عجيب و خاصي است و نظير آن كمتر ديده مي شود.
اولاً بايد بگويم كه در آلمان هم شاهد نسلي بوديم كه به آن نسل اول گفته مي شود و بخش قابل توجهي از ثروت آلمان را آنها پديد آوردند؛ دوماً آنكه پديد آمدن سريع ثروت هاي كلان نشان دهنده وجود يك اقتصاد مدرن است. نمونه هايي مثل بيل گيتس و يا بنيانگذار فروشگاه هاي وال مارت را بنگريد. شرايط من هم شبيه آنها است.
• گيتس سيستم برنامه ريزي ويندوز را طراحي كرد كه امروز بازار رايانه را تحت سلطه خويش دارد. بنيانگذار وال مارت هم فروشگاه هاي زنجيره اي ارزان فروشي مطابق ميل مشتريان ايجاد كرد. شما چه كاري مشابه آنها انجام داده ايد كه خودتان را با آنان مقايسه مي كنيد.
وقتي من به شركت يوكوس آمدم، توليد نفت شركت هفت تا ده درصد در سال كاهش مي يافت. يوكوس سه ميليارد دلار هم بدهي داشت. امروز در بيلان خويش چهار ميليارد نقد داريم. وقتي من آمدم هزينه هاي توليد حدود دوازده دلار براي هر بشكه بود. امروز رقم مذكور ۵/۱ دلار به ازاي هر بشكه است.
• در مورد اينكه شما چه تغييراتي در يوكوس پديد آورده ايد، بحثي وجود ندارد، اما نحوه ورودتان به يوكوس مشكوك است. يك مجله كه قصد داشت اتهامات و مداركي عليه شما منتشر كند، هفته قبل توقيف شد.
شكايت عليه مجله مذكور از سوي يك شخص حقيقي و نه يوكوس صورت گرفت.
• خب از اين موضوع مي گذريم. حداقل نمي توانيد براي ما شرح دهيد كه چرا درست بانك شما طرف خطاب در جريان خصوصي سازي يوكوس به كار گرفته شد؟
وقتي به سال هاي ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ باز گرديد همه چيز را درك مي كنيد. در آن سال ها به دليل آنكه صنعت نفت ماليات پرداخت نمي كرد درآمدي براي بودجه وجود نداشت. دولت چاره اي جز آن نديد كه مديران كمونيست را كنار بگذارد. در اين شرايط بايد به سرعت اتفاقي مي افتاد. حتي در اروپاي شرقي و آلمان شرقي اوضاع آن طور كه در اقتصادهاي بالغ تر انتظار مي رفت، پيش نرفت.
• سوال آن است كه چرا درست شما انتخاب شديد و چرا ساير رقبا از دور خارج شدند.
يوكوس به همه صاحبان صنايع و شركت ها عرضه شد. حتي سرمايه گذاران خارجي هم دعوت شدند. اما آنها نتوانستند خود را متقاعد كنند كه تصميم قاطعي اتخاذ نمايند. به اين نكته هم بايد اشاره كنم كه ارزش شركت در بازار بورس در سال ۱۹۹۵ از بهايي كه ما پرداخت كرديم، كمتر بود. آيا شما خودتان پولتان را در صنعت نفت كشوري كه احتمال به قدرت رسيدن مجدد كمونيست ها در آن وجود داشته باشد، سرمايه گذاري مي كنيد؟
• شما امروز ثروتمندترين مرد روسيه هستيد. بسياري از هموطنانتان اصلاً نمي توانند ثروت شما را نزد خويش مجسم كنند. بايد چه اتفاقاتي بيافتد تا تقسيم ثروت بين مردم حالتي عادلانه پيدا كند؟
من با جديت اين هدف را دنبال مي كنم كه در طول مدت حياتم مردم روسيه به اندازه شهروندان آمريكا رفاه داشته باشند. در آمريكا هم اختلاف ميان فقرا و ثروتمندان زياد است، اما شهروندان مي دانند كه شانس رشد دارند. وظيفه ما آن است كه چنين اميدي را در روسيه هم پديد آوريم.
• مثل يك سياستمدار صحبت مي كنيد. شايع شده كه در سال ۲۰۰۶ شما پس از خداحافظي از «يوكوس سيب نفت» تلاش خواهيد كرد پست نخست وزيري يا رياست جمهوري (به عنوان جانشين پوتين) را در اختيار بگيرد. نظرتان در مورد اين شايعه ها چيست؟
من قصد ندارم سياستمدار شوم.
منبع: اشپيگل
