شناخت قلم هاي متفاوت با ساختار فني گوناگون امكان به كارگيري آنان را براي متون مختلف به زبان هاي انگليسي- فارسي و... را ساده تر وعلاوه بر زيبايي، توانايي هاي بسياري را به كاربر مي دهد. لذا براي شناخت بهتر لازم است ابتدا تعاريف اوليه اي را مرور كنيم.
* نويسه يا كاراكتر (Character)= به هر يك از حروف الفبا- ارقام و با علائم ويژه يك كاراكتر يا نويسه مي گويند.
* مجموعه كاراكترها (Character set)= به يك مجموعه كامل از حروف الفبا- ارقام و علائم ويژه اطلاق مي شود. روش هاي استاندارد كدگذاري متفاوتي براي مجموعه كاراكترها ايجاد شده است، كه در رايانه هاي شخصي AscII با ۲۵۶ كد شامل ۱۲۸ كد براي كاراكترهاي استاندارد و ۱۲۸ كد براي كاراكترهاي پيشرفته معروف ترين و قديمي ترين استاندارد بود، امروزه با ارايه فناوري يوني كد (Unicode) كه هيچ وابستگي به محيط كاري (Plat Form)- برنامه و يا زبان ندارد. اين روش استاندارد ۳۴۱۶۸ كاراكتر را كدگذاري و ۲۴ زبان مختلف را نيز حمايت مي كند.
* قلم (Font)= به طريقه نگارش يك مجموعه كاراكتر براي چاپ يا نمايش قلم مي گويند. نوع طراحي يك قلم را نيز Type Face مي نامند. لذا ممكن است چندين طراحي از يك قلم ايجاد و به مجموعه اين طرح هاي مربوط به يك قلم Typeface Family مي گويند. به عنوان مثال ترافيك Traffic يك Typeface Family است كه شامل طرح هاي (Typeface) ترافيك سياه و ترافيك مايل مي باشد. قلم ها براي ۲ منظور نمايش بر روي صفحه (On_Screen) و چاپ روي كاغذ (Hard-Copy) طراحي مي شوند. در هر دو حالت قلم به كمك يك طرح شطرنجي نقطه اي (Bit Map) و يا براساس يك فرمول رياضي ترسيمي (Outline) ايجاد مي شود.
* قلم طرح شطرنجي (Bit Mapped)= يك مجموعه از كاراكترها با يك اندازه و سبك ويژه كه هر كاراكتر با يك طرح شطرنجي نقطه اي معين، مشخص مي شود. قلم هاي صفحه نمايش مكينتاش از اين گروه مي باشد. قلم هاي طرح شطرنجي با يك سايز ثابت و يا محدود به يك Scope تعريف مي شوند.
* قلم متغير يا مقياس پذير (Outline)= اين نوع قلم به كمك طراحي نرم افزاري به راحتي در اندازه كوچـــــك يا بزرگ تــــغيير سايز مي دهد. دو نوع مشهور اين خانواده TrueType و AdobeType1 ناميده مي شود. قلم TrueType اولين بار در سال ۱۹۹۰ بر روي سيستم عامل system7 مكينتاش ارايه شد. يك سال بعد شركت اپل با ارايه مجوز استفاده از اين فناوري به مايكروسافت در سيستم عامل ويندوز ۳/۱ نيز مورد استفاده قرار گرفت. اين دسته از قلم با فرمت فايل TTF مشخص مي شود. در صورتي كه از قلم TrueType در صفحات وب يا فايل هاي MS-Word استفاده شود، امكان الحاق قلم هاي استفاده شده به اصل سند مي باشد اين حالت امكان مشاهده متن با قلم هاي به كار گرفته شده را بدون نياز به نصب براي كاربران مختلف و در حالت نمايش مي دهد. (Embedded Fonts) قلم هاي TrueType ويندوز و مكينتاش با يكديگر سازگار نمي باشند و هنگام Download كردن يا خريد قلم بايد محيط كاري مورد استفاده (ويندوز يا مكينتاش) مدنظر باشد، البته مبدل هاي نرم افزاري تبديل اين ۲ به يكديگر نيز تهيه و در بسياري از سايتها ارايه مي شود.
* قلم پست اسكريپت (PostScript)= زبان برنامه نويسي پست اسكريپت براي توصيف صفحات چاپي توسط شركت Adobe در سال ۱۹۸۵ ارايه شد. Adobe با ارايه قلم هاي Type1 از نوع پست اسكريپت بيش از ۰۰۰/۳۰ نوع قلم جديد براي چاپ روي چاپگرهاي سازگار با پست اسكريپت ايجاد كرد. براي چاپ صحيح قلم هاي Type1 بر روي چاپگرهاي غيرپست اسكريپت بايد از نرم افزار (ATM(Adobe Type Manager استفاده كرد. (ويندوز ۲۰۰۰ نيازي به اين برنامه ندارد و سيستم عامل با برنامه هاي جانبي خود عمل سازگاري و چاپ را مديريت مي كند).
* قلم هاي قابل استقرار (Downloadable Font)
قلم هايي كه بر روي ديسك نصب و ذخيره شده و در زمان نياز براي چاپ متن به حافظه چاپگرها ارسال (Download) مي شود. از اين نوع قلم ها در چاپگرهاي ليزري و صفحه اي و به ندرت در چاپگرهاي ماتريسي نيز استفاده مي شود.
* كارتريج قلم (Font Cartridge)
بسياري از چاپگرهاي ليزري امكان اضافه كردن يك كارتريج سخت افزاري حاوي قلم هاي چاپ را دارند.
* محدوديت تعداد قلم در ويندوز= براي نگارش هاي NT- ۲۰۰۰ و XP ويندوز هيچ محدوديتي از لحاظ تعداد قلم وجود ندارد، اما با نصب تعداد قلم بيشتر، زمان راه اندازي اوليه سيستم بيشتر خواهد شد. براي نگارش هاي ۹۵، ۹۸، Me حداكثر ۱۰۰۰ قلم TrueType مي توان تعريف كرد.
* (Graphics - Device Interface)GDI و رجيستري
GDI شامل يك ليست داخلي از قلم ها مي باشد و براي نام فايل قلم ۱۰ كيلوبايت رزرو مي كند. لذا در صورتي كه نام فايل قلم ميانگين ۱۰ كاراكتر طول داشته باشد، حداكثر تعداد قلم TrueType قابل نصب ۱۰۰۰ قلم خواهد بود. از تمامي قلم هاي TrueType نصب شده همزمان مي توان استفاده كرد. تمامي فايل هاي قلم با يك كليد تنها در رجيستري ويندوز ثبت مي شوند.
* قلم OpenType
يك فرمت جديد قلم براي محيط هاي كاري مختلف كه با همكاري ۲ شركت Adobe و مايكروسافت ايجاد شده است. شركت Adobe با تبديل تمامي قلم هاي كتابخانه اي Type1 خود به اين فرمت، امكان انتخاب هزاران قلم جديد را به كاربران رايانه داده است.
۲ مزيت اصلي اين فرمت جديد، سازگاري محيط هاي كاري مكينتاش و مايكروسافت و توانايي حمايت glyph بيشتر مي باشد. glyph] يك كلمه يوناني است به معني حكاكي كردن و در انفورماتيك به مفهوم يك علامت گرافيكي است كه در قالب يك كاراكتر نمايش داده مي شود.[ قلم هاي پست اسكريپت حداكثر از ۲۵۶ glyph اما قلم opentype تا ۰۰۰/۶۵ glyph را حمايت مي كند. گروه هاي قلم opentype عبارتند از:
) Caption با محدوده سايز ۶ تا ۸ نقطه)
) Regular با محدوده سايز ۹ تا ۱۳ نقطه)
Subhead(با محدوده سايز ۱۴ تا ۲۴ نقطه)
Display(با محدوده سايز ۲۵ تا ۷۲ نقطه(
ليست قلم هاي فارسي قابل استفاده در مكينتاش
ميزان توخالي
|
داستان
|
الماس ۲
|
آبان
|
مينا
|
خرمشهر
|
امير
|
آبان توخالي
|
نديم فارسي
|
رامسر
|
اهواز
|
آذين
|
نسخ كوارتز
|
سازه
|
ايران
|
آذين ايرانيك
|
نگار
|
ظريف
|
بدخط
|
آذين ايرانيك ۱
|
يكان
|
كامران
|
ترافيك
|
آسمان
|
ييكان
|
مشهد
|
تهران
|
اصفهان
|
|
ميزان
|
ثلث كوارتز
|
البرز
|
|
|
جوشن
|
الماس ۱
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ليست قلم هاي فارسي قابل استفاده در ويندوز XP