اصغر يوسفي
در طول جنگ و صلح ميان كشورها، در هرگونه آب و هوايي و در كل در هر شرايطي در طول قرن بيستم از راه آهن به عنوان يكي از موتورهاي اقتصاد جهاني مي توان نام برد. راه آهن امروز در جهان از نقطه نظر حمل مسافر و بار از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. اهميت اين وسيله نقليه تا به آنجا بوده است كه قبل از جنگ جهاني دوم مردم جهان از نظر وسيله حمل و نقل تقريباً وابستگي شديدي به آن داشتند و اهميت آن تا به آنجا است كه مي توان گفت امروزه يكي از قوي ترين خطوط ارتباطي بين ملل جهان به شمار مي رود.
جمهوري اسلامي ايران با وسعت ۱۶۴۸۱۹۵ كيلومتر مربع (شانزدهمين كشور جهان) و جمعيت بيش از ۶۰ ميليون نفر و سرشار از منابع معدني و كشاورزي و... جزء كشورهاي در حال توسعه است.
ايران با بهره مندي از منابع معدني ارزان و همچنين نيروي انساني بالقوه و جوان به سمت صنعتي شدن گام هاي بلندي برمي دارد. مسؤولان اقتصادي ايران در جهت صنعتي شدن و كاهش واردات و افزايش صادرات محصولات صنعتي در سال هاي اخير توجه بسياري به كاهش هزينه توليد و همچنين سهولت در امر صادرات كالا از خود نشان داده اند.
ايران مابين كشورهاي قزاقستان، تركمنستان، آذربايجان، روسيه، ارمنستان با درياي عمان و خليج فارس واقع شده است كه اين امر موجب شده خطوط ارتباطي ايران مورد بهره برداري ترانزيت كالا قرار گيرد.
صنعت حمل و نقل ريلي امن ترين، سريع ترين و درعين حال اقتصادي ترين وسيله حمل و نقل در اين خصوص است.
راه آهن ايران در دو دوره ۵۶ ساله عملياتي خود داراي فقط ۵۱۴۸۴ كيلومتر خطوط اصلي و ۷۹۲ كيلومتر خطوط فرعي است.
راه آهن ايران عضو اتحاديه بين المللي UIC و راه آهن بلوك شرق OSJP است و عمليات حمل و نقل خود را براساس تعرفه هاي بين المللي انجام مي دهد. قابل ذكر است فقط ۱۴ استان از ۲ استان كشور به خطوط راه آهن وصل است كه اين رقم با توجه به وسعت و همچنين ترانزيتي بودن خطوط بسيار ناچيز است.
راه آهن ايران ظرفيت سالانه حمل بار بيش از سه ميليون تن از طريق راه آهن سرخس را اعلام كرده است كه اين رقم بيش از ده برابر حمل از طريق ديگر وسايل ارتباطي است.
به هرحال آنچه قابل ذكر و مشهود است اين كه راه آهن ايران گام هاي بسيار ارزشمندي در خصوص حمل كالا و مسافر در سال هاي اخير برداشته است.
يكي از گام هاي اساسي كه در اين خصوص قرار است به مرحله اجرا دربيايد قطارهاي دو طبقه مسافري است كه داراي بهره وري بسيار بالا و تنوع سرويس به مسافران است.
به هر حال اگر به تجربيات كشورهاي پيشرفته از قبيل انگليس، آلمان و... درخصوص كاهش هزينه سرمايه گذاري در ارتباط با قطارهاي مسافري توجه كنيم به اين مسأله پي خواهيم برد كه قطارهاي دو طبقه مسافري مي توانند بخشي از معضلات حمل و نقل مسافري مخصوصاً در مسيرهاي پرمسافر از قبيل مشهد و تهران- بندرعباس را حل كنند.
از گام هاي ديگر خريد ترن ست ها است كه البته ترن ست ها به جهت استفاده از موتورهاي استاندارد كه داراي مصرف سوخت كمتري نسبت به موتورهاي لكوموتيو هستند و همچنين به جهت نظم عالي، ايمني عمومي و هزينه هاي نگهداري كمتر مي توانند براي صنعت حمل و نقل از اهميت بسيار بالاتري برخوردار شوند.
عليهذا، مشكل راه آهن، اين وسيله حمل و نقل جهاني كه روياي رقابت با صنعت هوايي را (حتي از نقطه نظر سرعت) جامه عمل پوشانده همان است كه هميشه بوده: كمبود بودجه و نبود توجه اقتصادي به اين سيستم حياتي. بارها و بارها از مزاياي بسيار بالاي راه آهن گفته شده است، نوشته ها و مقالات بسيار فراواني در اين باره وجود دارد ولي آنچه هيچ وقت كسي درباره آن قرار نيست بنويسد و يا به عبارتي ديگر فكر كند همان بحث تأمين مالي اين شركت عظيم براي استاندارد كردن ناوگان مسافري و باربري خود است... كه انشاءالله به ياري مقامات مربوطه هرچه سريع تر حل شود.