پنج شنبه ۲۰ شهريور ۱۳۸۲ - سال يازدهم - شماره ۳۱۶۳
به مناسبت برگزاري سومين همايش بيوتكنولوژي جمهوري اسلامي
اهميت اقتصادي صنعت زيست فناوري
مهستي مدرسي 
جمعيت جهان به سرعت در حال افزايش است به گونه اي كه تا حدود ۳۰ سال آينده، يعني تا سال ۲۰۳۰ ميلادي جمعيت ۶ ميلياردي كره زمين به حدود ۸ ميليارد نفر خواهد رسيد. به عبارت ديگر، در مدتي كوتاه ۲ ميليارد نفر به جمعيت كره زمين افزوده مي شود. كمبود انرژي، پروتئين، ويتامين ها، مواد معدني و ديگر مواد مغذي در غذاي روزانه اكثريت مردم كشورهاي جهان به ويژه كشورهاي در حال توسعه، شايع است و با افزايش جمعيت، مشكلات بيشتري گريبان گير بشر خواهد شد. براي فرسايش وتخريب خاك و آسيب پذيري آن در برابر سيل، آفات و خشكسالي بر اثر استفاده بيش از حد از زمين هاي كشاورزي، افزايش يافته است. خاك كشاورزي در زمين هاي نواحي گرمسيري در حال از دست دادن قشر قابل كشت، تهي از مواد غذايي مورد نياز گياهان و فرسايش است، بنابراين براي تداوم كشاورزي در اين نواحي بايد اقدامات ويژه اي صورت گيرد.
امروزه، به كارگيري زيست فناوري، يكي از راه حل هاي به دست آوردن محصولات بيشتر كشاورزي از زمين هاي كشاورزي فعلي است.
استفاده از فنون زيست فناوري كشاورزي مانند روش هاي كشت سلول و اندام هاي گياهي، ريزازديادي، استفاده از نشانگر (ماركر)هاي ژنتيكي، توليد گياهان ترانس ژنيك و بسياري از روش هاي ديگر كمك بسياري به توسعه كمي و كيفي گياهان زراعي كرده است. به كارگيري زيست فناوري كشاورزي زمان و هزينه توليد محصولات زراعي را كاهش داده و مقاومت را نسبت به سموم، آفات و تنش هاي محيطي مانند كمبود مواد غذايي خاك، شوري و خشكسالي افزايش داده است.
تنها مشكل جوامع بشري، تأمين غذا يا توليد بيشتر نيست بلكه معضلاتي چون انواع بيماري ها، مشكلات بهداشت عمومي، از بين رفتن محيط زيست (آب و خاك) و كاهش ذخاير ژنتيكي محيط زندگي را براي آنان ناامن كرده است، بنابراين بايد براي مقابله با آنها دست به اقدامات جديدي زد. دانشمندان بهترين راه  مقابله با بحران موجود را تلاش كشورها و جامعه جهاني براي توسعه همه جانبه و پايدار در جوامع مختلف مي دانند. نظر بيشتر اقتصاددانان آن است كه توسعه ملي هر كشور براي بيشتر شدن سطح رفاه و آسايش مردم و پرهيز از بحران هاي حاد اجتماعي با گذر از مسير توسعه اقتصادي ممكن است، زيرا توسعه اقتصادي، شرايط را براي توسعه آموزش و پرورش، گسترش آموزش عالي و تحقيقات، بهداشت عمومي، ايجاد مسكن مناسب و بالاخره يك محيط امن در جامعه فراهم مي كند. تجربه تاريخي نشان داده است كه توسعه اقتصادي تنها با توسعه صنعتي و پايه حاصل مي شود و فناوري، اساس توسعه صنعتي است. يعني برخلاف گذشته كه نيروي انساني، زمين و توانايي توليد بيشتر، معيارهايي براي توسعه بودند، امروزه توانايي ايجاد فناوري مبناي توسعه كشورهاست. پيدايش پياپي فناوري هاي زيستي با حق امتياز بالا با ميانگين ۱۵ درصد نسبت به فناوري هاي ديگر (با ميانگين ۳ درصد) آنها را در زمره يكي از مهمترين فناوري هاي مؤثر براي رشد و توسعه اقتصادي اجتماعي كشورهاي پيشرفته قرار داده است. در دو دهه اخير معرفي فرآورده هاي ارزان تر و داراي كيفيت بهتر در صنايع دارويي به كمك زيست فناوري باعث شد كه سهام شركت هاي دارويي خصوصي در بازارهاي بورس، بالاترين رشد را داشته باشد. براي مثال فروش شركت هاي دارويي در سال ۱۹۹۷ ميلادي حدود ۱۶۰ ميليارد دلار بوده كه ۱۵ تا ۲۰ درصد سود هنگفتي عايد اين شركت ها شده است. به عنوان مثال شركت آمگن (AMGEN) بزرگترين شركت زيست فناوري در سال ۱۹۹۵ ميلادي سودي حدود ۲ ميليارد دلار داشته است.
سطح زير كشت جهاني گياهان زراعي و باغي ترانس ژنيك، در فاصله سال هاي ۹۸۱۹۹۶ ميلادي، بيش از ۲۰ هزار افزايش داشته و تنها در سال ۹۹-۱۹۹۸ ميلادي، ۱۱ ميليون هكتار زيركشت گياهان ترانس ژنيك قرار گرفته است. در ميان توليدكنندگان گياهان ترانس ژنيك، آمريكا با داشتن ۷۲ درصد سطح زيركشت مهمترين صادركننده اين محصولات است. بعد از آمريكا، به ترتيب كشورهاي آرژانتين، كانادا، چين و آفريقاي جنوبي بيشترين سطح زيركشت گياهان ترانس ژنيك را دارند.
منافع اقتصادي حاصل از فروش گياهان زراعي ترانس ژنيك در جهان به سرعت روبه افزايش است، در فاصله سال هاي ۹۹-۱۹۹۵ ميلادي ميزان فروش محصولات ترانس ژنيك زراعي تقريباً ۳۰ برابر شده و از ۷۵ ميليون دلار به ۳/۲ ميليارد رسيده است. پيش بيني مي شود كه بازار جهاني گياهان ترانس ژنيك تا سال ۲۰۰۵ ميلادي به ۸ ميليارد دلار برسد.
نقش زيست فناوري در اشتغال زايي نيز قابل توجه است. صنعت زيست فناوري تنها در آمريكا حدود ۱۸۰ هزار فرصت شغلي تا سال ۲۰۰۱ ايجاد كرده است. در حالي كه اين فرصت شغلي براي اروپا حدود يك چهارم اين رقم بوده است. اين ارقام تنها شامل فرصت هاي شغلي مي شود كه به طور مستقيم با زيست فناوري ارتباط دارند. قطعاً فرصت هاي شغلي كه به طور غيرمستقيم با زيست فناوري مرتبط مي شوند در اين آمار منظور نشده است. اهميت اشتغال زايي زيست فناوري آنچنان قابل توجه است كه در كشور آفريقايي نيجريه هدف اصلي طرح توسعه زيست فناوري در آن كشور، ظرفيت بالاي اشتغال زايي اين فناوري در سطح ملي است.
زيست فناوري علاوه بر توليد فرآورده ها، نوعي خدمت صنعتي نيز محسوب مي شود. اين نقش درست مانند نقش صنايع ماشين سازي و صنايع توليد رايانه است.
آسيب پذيري اقتصاد «تك محصولي» كه در كشور ايران وابسته به درآمد «نفت» است، اتكا به منابع ديگري را براي ادامه حيات اقتصادي، اجتماعي و سياسي ضروري مي سازد. كشور كوبا كه تا چندي پيش متكي به مزارع نيشكر بود، از سال ۱۹۸۱ ميلادي اتكا به توليد محصولات حاصل از كاربرد زيست فناوري را محور برنامه توسعه ملي خود قرار داد. اكنون كوبا در اين زمينه با داشتن ۱۱ هزار پژوهشگر، قادر به توليد بيش از ۵۰ نوع فرآورده زيست فناوري شده است.
الگوي انتخابي براي توسعه بخش توليد كشور، يعني نياز به سرمايه گذاري ارزي و دانش فني وارداتي از يك سو و كم توجهي و سرمايه گذاري اندك در بخش پژوهش و آموزش داخلي از سوي ديگر، الگوي ناكارآ و غلطي است كه وضعيت اقتصادي كشور را با خطر جدي مواجه ساخته است.
مهم ترين تهديدات و خطراتي كه بخش اقتصادي كشور ايران، هم اكنون با آن روبه رو است و در آينده هم با آنها درگير خواهد بود، وابستگي شديد اقتصادي كشور به قدرت هاي بزرگ صنعتي، بالا بودن ريسك سرمايه گذاري، وجود تحريم هاي اقتصادي و انتقال فناوري، از بين رفتن پوشش گياهي در مراتع، تخريب جنگل ها، پيشروي كوير و خطر انقراض گونه هاي نادر گياهي و جانوري منحصر به فرد ايران است كه زيست فناوري مي تواند راه حل هاي مناسبي براي كاهش اين تهديدات و خطرات ارائه كند.

صنعت
آب و كشاورزي
ارتباطات
اقتصاد
بازرگاني
بانك و بورس
حمل و نقل
|  آب و كشاورزي  |  ارتباطات  |  اقتصاد  |  بازرگاني  |  بانك و بورس  |  حمل و نقل  |  صنعت  |
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |