گفت وگو از: حميرا محب علي
منطقه آزاد قشم در اواخر دهه ۶۰ در جزيره قشم شكل گرفت و در ابتدا حدود يك پنجم اين جزيره را شامل مي شد، اما در حال حاضر تمامي جزيره به منطقه آزاد تبديل شده است.
قشم با وسعتي در حدود ۱۵۰۰ كيلومتر مربع در تبديل به منطقه آزاد ،با اهداف تجاري و صنعتي بسياري روبه رو شد، اما به دليل وجود جاذبه هاي منحصر به فرد توريستي و به خصوص اكوتوريستي، از قابليت هايي برخوردار است كه در ديگر مناطق آزاد كشور كمتر به چشم مي خورد. اين منطقه اگرچه منطقه اي تجاري است كه ترانزيت كالا را بين كشورهاي شمالي و جنوبي همسايه برقرار مي كند اما به دليل ويژگي هاي گردشگري مي تواند به عنوان يك قطب توريستي در كشور معرفي و براي آن سرمايه گذاري شود.
جنگل با شكوه حرا، سواحل مرجاني، تخم گذاري لاك پشت ها، روستاي لافت، كوه هاي نمك، دره تنديس ها، ستاره كفته و... و آداب و رسوم مردم منطقه از ويژگي هاي اين جزيره است و همچنين فرهنگ بومي حاكم برآن نيز از آن جمله. استراتژي مناسب براي توسعه توريسم در اين جزيره مي تواند از مجموع اين ويژگي هاي منحصر به فرد، يك قطب اكوتوريستي در كشور ايجاد كند. در اين خصوص با مهندس عبدالله آهنگري معاون توسعه سياحتي سازمان منطقه آزاد قشم به گفت وگو نشستيم. مهندس آهنگري مدت ۳ ماه است كه اين مسئوليت را برعهده دارد. فارغ التحصيل كارشناسي ارشد بازاريابي بين الملل و مديريت اجرايي است و پيش از اين نيز در پست هاي سياحتي در سازمان هاي مرتبط به فعاليت اشتغال داشته است.
وي بيش از هرچيز، توريسم را برمبناي اقتصاد ارزيابي و توجيه مي كند و مي گويد:
در تجزيه و تحليل استراتژيك و برنامه توسعه راهبردي براي توسعه توريسم در منطقه.آزاد قشم، اكوتوريسم را به عنوان محور توريسم جزيره انتخاب كرديم. به صورت بسيار علمي و مستدل اين محور را تعريف كرده ايم و با توجه به اين كه آميزه بسيار متنوعي از جاذبه هاي طبيعي در جزيره قشم وجود دارد مي توانيم، قشم را به عنوان دروازه اكوتوريسم ايران به دنيا معرفي كنيم.
* تاكنون براي توسعه توريسم در منطقه آزاد قشم چه كرده ايد؟
- در بازاريابي يا ماركتينگ، ۴ پايه اساسي داريم. بايد بدانيم كه چه سرويس يا خدمتي را ارائه مي دهيم، چه قيمتي براي خدماتمان داريم، چه اندازه اين خدمات را معرفي مي كنيم و در چه محل هايي آن را عرضه مي كنيم.
الان داريم برروي اين ۴ مورد كار مي كنيم، كار اساسي و استراتژيك. فعاليت هايي كه در گذشته در منطقه آزاد قشم در حوزه توريسم صورت گرفته است، فراز و نشيب هاي بسياري داشته است. امروز منطقه آزاد قشم به دنبال اين است كه هرچه سريعتر، كمبودها را جبران كند و قشم را به عنوان يك جزيره سياحتي به دنيا معرفي كند.
* چه تعريفي از بازار جذب توريسم در قشم داريد؟
- در وضعيت فعلي در بخش بندي بازار، ما دو حوزه را تعريف كرده ايم: حوزه كشورهاي حاشيه خليج فارس و حوزه داخلي. در حوزه داخلي، چند حلقه بازاريابي تعريف شده است، يكي از اينها منطقه هرمزگان و بندرعباس است كه حلقه اول بازاريابي است. در حلقه دوم، شهرهايي را داريم كه مردم از شهرها با وسايلي غير از هواپيما هم مي توانند، به راحتي به قشم بيايند، مثل كرمان و شيراز. و در حلقه سوم، شهرهاي دورتر را داريم مثل تهران كه مسافران با هواپيما مي آيند. البته در حال حاضر براي حمل مسافر در شهرهاي داخلي فقط از فرودگاه هاي تهران و سيرجان مسافر جابه جا مي شود.
بخش ديگري از بازار قشم را كشورهاي حاشيه خليج فارس تشكيل مي دهند كه چند دسته ساكن دارند. برخي شهروند اين كشورها هستند و برخي مسافراني كه از كشورهاي پيشرفته آمده اند و عده اي هم خارجي هاي مقيم اين كشورها هستند كه براي تمديد مهلت گذرنامه خود، گاه مجبورند مدت كوتاهي را خارج از آن كشور سپري كنند. در هرحال، قريب به اتفاق اين افراد از سفر به قشم ابراز خشنودي مي كنند و آرامش طبيعت اين جزيره برايشان قابل تحسين است.
* در بخش معرفي جزيره به مسافران چه اقداماتي انجام شده است؟
- براساس نياز مسافران براي هر بخش برنامه ريزي كرده ايم. در حدود ۲ ماه پيش موفق شديم گروه تورهاي قشم را در تهران تأسيس كنيم. اين گروه، الان در يزد هم راه اندازي شده است. اين گروه با تسهيلاتي كه ما، در اختيارشان گذاشته ايم، به نحوي برنامه ريزي كرده اند كه قيمت يك تور سه روزه و دو شبه از قيمت بليت هواپيما هم ارزانتر است. وظايف ما، منحصر به اقتصاد نيست. سازمان منطقه آزاد قشم وظيفه دارد كه امكان استفاده از جاذبه هاي طبيعي را براي مردم فراهم كند.
* در خصوص احداث سايت هاي سياحتي بگوييد. ظاهراً چندي پيش سايت حرا با حضور دبير شوراي عالي مناطق آزاد كشور، راه اندازي شد؟
- ما، سايتي را در وسط جنگل حرا درست كرديم كه سياحتي است. اين سايت، وظيفه توجيه مسافر را دارد. مسافران بلافاصله كه از هواپيما پياده مي شوند با يك برنامه بسيار متفاوت از آنچه قبلاً در تورهاي ديگر ديده اند روبه رو مي شوند. در زماني حدود ۱۰ دقيقه با ميني بوس هاي مدرني كه خريداري شده به خانه ساحلي در وسط جنگل حرا مي رسند. آنجا استراحت مي كنند و فيلمي از جاذبه هاي قشم براي آنها، نمايش داده مي شود. سپس با كشتي، مسير جنگل حرا تا روستاي لافت را طي مي كنند. از آنجا با وسايل نقليه زميني ادامه مسير مي دهند. به جرأت مي توانم بگويم اين نوع تور در كشور امارات هم ارائه نمي شود. علت آن هم نوع طبيعت و امكانات طبيعي ما، است. برخي سايت هاي ديگر هم، هنوز در حال برنامه ريزي هستند، چون از حساسيت بالايي برخوردارند.مشاوران معاونت سياحتي در باره ايجاد مقاصد سياحتي با حفظ حساسيتهاي ما در باره اين سايتهاي ارزشمند به خوبي فعال هستند.
* در كنار امكانات منطقه آزاد قشم، بخش خصوصي نيز فعاليت چشمگيري داشته است. اين فعاليت ها در چه قالبي تعريف شده اند؟
- بخش خصوصي تحت عنوان كميته هاي تخصصي چهارگانه در توسعه توريسم به فعاليت مشغول است:
كميته اقامت و پذيرايي، وظيفه هماهنگي بين واحدهاي اقامتي، توريست و سازمان را بر عهده دارد. كميته حمل و نقل، عوامل مؤثر بر حمل و نقل مثل آژانس هاي سياحتي، هواپيمايي، بندر، آژانس هاي داخلي جزيره و... را هماهنگ مي كند.
كميته اقامت،مسئول سر و سامان دادن به وضعيت اقامت مسافران است و كميته بازار بر تجارت و خريد مناسب و ارزان در قشم نظر دارد.
* اقتصاد و توريسم دو عنصر جدايي ناپذيرند اما شكل مديريت توريسم مي تواند از اقتصاد تعاريف متعددي داشته باشد. اين دو عنصر در قشم، چگونه در تقابل و تعامل با يكديگر قرار مي گيرند؟
- ما، از آخرين متدهاي علمي دنيا استفاده مي كنيم و به عنوان نخستين منطقه آزاد و نخستين بخش كشور كه دارد از برنامه راهبردي استراتژيك استفاده مي كند، اميدواريم در آينده نزديك بتوانيم «قشم را به عنوان مركز و محور اكوتوريسم ايران معرفي كنيم» ضمن آنكه در كنار امكانات ديگر، امكان صدور ويزا براي مسافران خارج از كشور، براي ما مهيا است. همه اينها در گرو برنامه ريزي مناسب است و به طور حتم سازمان منطقه آزاد قشم مي خواهد به توريسم و اكوتوريسم به عنوان رويكرد جديد اقتصادي بپردازد و در آينده آن را به عنوان يكي از محورهاي اساسي كار در اقتصاد جزيره دنبال كند.
* در بحث بازاريابي، دو حوزه را تعريف كرديد. حوزه حاشيه خليج فارس و حوزه داخلي، در حوزه داخلي، مسافران چگونه تعريف مي شوند؟
- مسافران ما، عمدتاً به دو بخش تقسيم مي شوند. مسافراني كه براي خريد به جزيره مي آيند كه گاه دسته جمعي مي آيند و سرپرستي هم دارند كه به اين نوع از توريسم، توريسم خريد مي گويند. مسافران ديگري هم داريم كه براي تفريح و گشت و گذار مي آيند. اينها، خود دو بخش هستند، آنها كه از راه بندرعباس مي آيند كه ۹۵ درصد مسافران ما هستند و ۵ درصد آنها هم مسافراني هستند كه با هواپيما سفر مي كنند.
مناطق آزاد ديگر ما، اين امكان را ندارند كه مسافر از طريق دريا سفر كند. به هرحال هر منطقه اي، استراتژي خاص خودش را دارد. يكي از تورهايي كه شخصاً دنبالش هستم كه راه بيفتد، تور مناطق آزاد ايران است كه البته توريست حرفه اي مي خواهد. تنوع بخشيدن به خدمات يكي از دلايل موفقيت صنعت توريسم است. ما، به تازگي باشگاه اسب سواري را افتتاح كرديم. باشگاه ورزش هاي دريايي هم آماده است. باشگاه ورزش هاي هوايي هم در هفته گذشته افتتاح شد. تمهيدات تور صحرا يا سافاري را هم فراهم مي كنيم براي افرادي كه مي خواهند شبي را در طبيعت باشند.
* شما در صحبت هاي خود، بر نقش اقتصادي توريسم تأكيد بسيار داريد. تصور مي كنيد اين صنعت توانسته است يا مي تواند در قشم چنان نقش ايفا كند كه الگوي موفق توريسم با توجيه اقتصادي در كشور شود؟
- در شرايط جديد جهاني نمي توان بر استراتژي هاي گذشته تكيه كرد. ۱۷ يا ۱۸ سال پيش ۹۰ درصد از درآمد امارات به نفت متكي بود. حالا اين درصد به زير ۲۶ رسيده است. اين در حالي است كه اقتصاد اين كشور قوي تر شده. چرا؟ چون امارات اولويت هاي نسبي براي اقتصاد پيدا كرده و توريسم را جايگزين آن نموده است. در قشم هم شرايط مشابهي داريم.
قشم امروز با قشم ۱۵ سال پيش فرق مي كند. بايد هم فرق كند، چون با دنياي بين المللي در ارتباط است. با اقتصاد و تجارت جهاني در ارتباط است. مدل مديريتي كه الان داريم در قشم پياده مي كنيم، جديدترين مدل مديريتي دنيا است.
استفاده از سيستم هايي مثل مديريت بر مبناي هدف، ايجاد دفاتر كسب و كار اقتصادي يا بحث هاي مختلف ديگر كه در فرايندهاي مديريت در قشم دنبال مي كنيم، ماحصل ايجاد و توسعه منطقه آزاد قشم است. از طرفي مناطق آزاد ما، چاره اي ندارند جز اينكه از خودشان تعريفي بدهند. دنيا كه معطل ما نمي ماند. اگر بتوانيم از فرصت ها استفاده كنيم، موفق هستيم، از طرفي كسي هم تضمين نكرده است كه ما تا آخر يك منطقه آزاد موفق باشيم.
آنچه كه من به عنوان مسئول حوزه توريسم منطقه آزاد قشم مي توانم بگويم اين است كه با گذاشتن يك ريال در اين صنعت مي توانيم چند ريال برداشت كنيم. مزيتي كه ما در قشم داريم، مزيت بسيار ممتازي است كه در هيچ جاي ديگر اين شگفتي ها را يكجا در كنار هم نداريم.
در قشم، يك نوع لاك پشت داريم كه در ساحل از تخم بيرون مي آيد، به دريا مي رود و سال ها بعد بالغ مي شود و برمي گردد و همانجا تخم مي گذارد. دو سال است روي اين پروژه كار شده است.
در همسايگي ما هم، همين مزيت وجود دارد اما هزار برابر ما هزينه كرده اند. در آنجا صدها هزار نفر براي ديدن اين لاك پشت ها مي روند، چون امكانات تعريف شده است و در اينجا خيلي ها از وجود اين لاك پشت خبر ندارند.
در قشم آهو داريم كه بومي خود منطقه است. روباه داريم كه با مردم زندگي مي كند و به راحتي در خانه ها رفت و آمد دارد. جاذبه هاي ديگر كه جاي خود دارد.
بزرگترين جاذبه اين منطقه، خود مردم هستند. بسيار مهمان نواز و خوبند و پذيرش عالي براي توريست دارند. در بسياري از مناطق كشور ما، با اين صميمت كه در قشم وجود دارد از توريست استقبال نمي شود. فرهنگ مردم هم كه خاص خودشان است. از آداب و رسوم و آيين ها تا هنر و صنايع دستي و لنج سازي و.... مردم بايد بدانند كه قشم چه جاذبه هايي دارد.
* از موفقيت ها و مزيت ها گفتيد، بدون شك اين مزيت ها با مشكلاتي همراه است...
- ما مشكلات را در قالب طرح استراتژيك بررسي مي كنيم. در غالب فرصت ها و تهديدها. ما، بيشتر به هماهنگي در خود جزيره نياز داريم. بايد به مردم روحيه بدهيم و به آنها بگوييم كه آينده قشم، آينده روشني خواهد بود.
مشكلات ديگر توريسم در كشور، در قشم هم هست. بسياري از مسائل كه در جاهاي ديگر كشور آزاد است در قشم محدودتر است. ما، اين محدوديت ها را درك مي كنيم و در نظر داريم با حفظ ارزش هايي كه برايمان بسيار اهميت دارد، راه هايي را پيدا كنيم كه كشور را به سرعت به قلل مرتفع توريسم نزديك كند.