گروهي از استادان زبان و ادب فارسي دانشگاه هاي هند غروب پنج شنبه ۱/۸/۸۲ ميهمان «همشهري» بودند. در اين نشست «عليرضا شيخ عطار» مدير عامل مؤسسه همشهري، ضمن خوشامدگويي به ميهمانان به ريشه هاي تاريخي رابطه دو ملت ايران و هند اشاره كرده و ضمن آن جايگاه زبان فارسي را در فرهنگ، تاريخ و زبان مردم شبه قاره بسيار بالا و حائز اهميت دانست.
شيخ عطار با بيان اينكه زبان فارسي مي تواند عنصر مهمي در تبادل فرهنگي دو كشور باشد يادآور شد: با توجه به اشتراكات فرهنگي دو ملت، زبان فارسي اين قابليت را دارد كه بتواند يافته هاي فرهنگي و علمي دو كشور را در اختيار نويسندگان و پژوهشگران قرار دهد. مدير عامل مؤسسه همشهري در ادامه به فعاليت هاي مديران اين روزنامه در گسترش و ترويج زبان فارسي اشاره كرد و افزود: پايگاه اينترنتي همشهري به عنوان منبعي براي استادان، دانشجويان و محققان علاقه مند به زبان فارسي، تلاش دارد با تدوين و اجراي برنامه هاي گسترده، نيازهاي اين طيف را برآورده سازد.
در ادامه اين نشست، دكتر اختر مهدي استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه جواهر لعل نهرو به بررسي وضعيت زبان فارسي در هندوستان پرداخت و با بيان اينكه موقعيت زبان فارسي در هند رو به افول دارد گفت: فارسي در هندوستان رو به تحليل است كه اين خود دلايل متعددي دارد.
اين استاد دانشگاه در توضيح بيشتر به عوامل زيربنايي اشاره كرد كه به نظر وي صرف بودجه قادر به حل آنها نيست. وي در ادامه گفت: عمده ترين عوامل را مي شود در سه محور خلاصه كرد. اول اينكه استادان زبان و ادبيات فارسي در هند چنان كه بايد به زبان فارسي و ريشه هاي آن توجه نمي كنند و اين مسئله موجب تضعيف زبان فارسي در دانشگاه هاي هندوستان مي شود. وي درباره علت دوم گفت: علت ديگر برمي گردد به تغييرات اساسي روزگار و نيازهاي بشري. بايد گفت كه زمانه عوض شده است و ما در هندوستان هنوز از منظر كلاسيك به ادبيات فارسي نگاه مي كنيم، در حالي كه مردم از اين گونه اشعار استفاده و استقبال نمي كنند. مثلاً وقتي«الله آبادي» يك شاعر فارسي زبان مي گويد: نگو با يار حرف ناملايم/ رگ گل طاقت نشتر ندارد. با وجود زيبايي، اين شعر مربوط به روزگار و مردم پيچيده ما نيست و كمتر كسي مسئله خود را در آن مي بيند.
وي كه در مقاطع ليسانس، فوق ليسانس و دكتراي زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه جواهر لعل نهرو تدريس مي كند، با بيان اينكه دولت هندوستان نيز در عرصه زبان فارسي از حمايت هاي لازم دريغ مي كند، علت ديگر كاستي رويكرد به زبان فارسي در شبه قاره هند را چنين مي شمرد: «به اين علت ها بايد مورد ديگري را هم اضافه كرد؛ امروز زبان فارسي در هندوستان مثل سابق بازار ندارد. در واقع دانشجويي كه از اين رشته فارغ التحصيل مي شود با اين سؤال روبروست كه بايد از اين تخصص چگونه استفاده كند، كجا استخدام شود و شغل بگيرد. اين در حالي است كه پيش از اين، از روزگار محمود غزنوي تا قرن نوزدهم كه زبان رسمي و دولتي كشور هند، زبان فارسي بود اين مسئله وجود نداشت.»
دكتر اختر مهدي براي بهبود اين وضعيت، تربيت نسل جوان و تعويض استادان را با يك برنامه ريزي حساب شده ضروري خواند و گفت: «اگر نسل جوان امروز با عشق و علاقه به زبان فارسي نگاه كنند، درست پرورش يابند و در اين حيطه بيشتر به سوي ترجمه داستان و شعر معاصر فارسي به زبان هندي و ديگر زبان هاي كشور هندوستان حركت كنيم و ادبيات امروز هند نيز براي مخاطبان فارسي زبان ارائه شود، براي احياء زبان و ادبيات فارسي در جامعه هند تلاش كرده ايم.»
مؤلف كتاب «تاريخ اجمالي قصيده سرايان فارسي» كه كتاب درسي مقطع فوق ليسانس زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه هاي هند محسوب مي شود، در پايان اضافه كرد:«با توجه به اينكه دولت و مردم هند متوجه هستند كه تنها ميراث ايران زمين، زبان فارسي نيست بلكه ميراث مشترك فرهنگي دو كشور است، اعتقاد دارم دانش پروران دو كشور هند و ايران، با همفكري، برنامه ريزي دقيق و تعامل فرهنگي مي توانند نسل جوان دو كشور را متوجه ميراث گرانقدر اسلاف خود كنند.»
در ادامه پروفسور آذرميدخت صفوي، رئيس گروه زبان و ادبيات فارسي و رئيس دانشكده ادبيات دانشگاه عليگره ضمن اشاره به اين نكته كه نخستين داستان ها و شعرهايي كه از هنرمندان معاصر ايران خوانده، آثاري چون «فارسي شكر است» جمالزاده است، گفت: «وقتي براي اولين بار داستاني از محمدعلي جمالزاده را خواندم بسياري از واژه ها و اصطلاحات فارسي اش برايم گنگ و نارسا بود، به همين دليل نامه اي به استاد جمالزاده نوشتم و با خط خودشان جواب مرا دادند كه امروز دستخط پدر داستان نويسي ايران را به مانند گنجينه اي، در خانه ام، در هند نگاه داشته ام.»
|
|
|
رئيس انجمن استادان فارسي هندوستان پيرامون اين پرسش كه براي گسترش ادبيات و زبان فارسي در كشورهاي ديگر از جمله هند چه بايد كرد، گفت: «زبان فارسي سابقه مهم و قديمي اي دارد و اين اهميت از رابطه ايران زمين، پيش از ميلاد مسيح برمي خيزد. در آن زمان «اشوكا» پيام آور هند بود و «انوشيروان» نيز بر ايران حكمراني مي كرد. به واقع نخستين آثاري كه از هندي به فارسي ترجمه شد «كليله و دمنه» بود كه ابتدا به زبان پهلوي و سپس به همين زبان فارسي امروز شما برگردان شد. براي گسترش هر چه بيشتر ادبيات و زبان فارسي بايد به رابطه بين ملت ها توجه كرد و نيز اين مهم را هم بايد در نظر داشت كه براي جهاني شدن يك زبان، به هزينه هاي هنگفت و سرمايه گذاري بيهوده چندان نيازي نيست. فارسي زبان قدرتمند و مستحكمي است كه در ذهن و زبان مردم هند جا باز كرده، چرا كه مردم هند فارسي را به عنوان يك زبان خارجي، تلقي نمي كنند، آنها بخشي از هويت فرهنگي و تاريخي هند را ادبيات و زبان فارسي مي دانند.
وي در پايان اضافه كرد: «تعداد دانشگاه هايي كه در شبه قاره هند، زبان فارسي را تدريس مي كنند، ۶۹ دانشگاه است و دربيش از نهصد كالج نيز فارسي تدريس مي شود و در امتحانات سراسري استخدامي سه استان ، زبان فارسي به عنوان زبان اختياري خارجي مورد قبول است و در دبيرستانها نيز فارسي همراه با سانسكريت و عربي به عنوان زبان اختياري كلاسيك به شمار مي آيد. ضمناً در تمام دانشگاه هاي دولتي و مركزي، رشته هاي مختلف ادبيات فارسي به دانشجويان تدريس مي شود اما بايد بدانيد كه بزرگ ترين دانشگاهي كه به تدريس فارسي مي پردازد، دانشگاه اسلامي عليگره است.»
دكتر «آصف نعيم صديقي» استاد دانشگاه اسلامي عليگره سخنران بعدي بود كه در ابتدا اظهار داشت: «وقتي شنيدم و خواندم ادوارد براون تحصيلات پزشكي اش را رها كرده و به تحقيق و پژوهش در حوزه ادب و فرهنگ فارسي پرداخته است، توجه ام به ادبيات فارسي جلب شد.»
آصف نعيم كه فارغ التحصيل دانشگاه جواهر لعل نهرو و دانشگاه لندن است و درباره شعر و ادب فارسي به ويژه شعر نو تحقيقات مفصلي دارد با مقايسه نيما يوشيج و ميراج ثناالله دار شاعر و پدر شعر نو اردو گفت: «مهم ترين وجه اشتراك اين دو، ريشه هاي فرهنگ روستايي در آثار آنهاست.» وي پيرامون سفرش به ايران گفت: «امسال دريافتم كه زبان فارسي در كشورهاي زيادي از قبيل چين، چچن و سرزمين هاي ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد كه كمي برايم عجيب بود.» آصف نعيم تا كنون آثاري از نادر نادرپور، نيما يوشيج و الف.بامداد را به زبان اردو و اشعار «فاروقي» را از اردو به زبان فارسي ترجمه كرده است. در ادامه مراسم ،پروفسور اظهر دهلوي دبير كل انجمن استادان فارسي زبان هند ضمن برشمردن زيبايي ها و ويژگي هاي ادبيات فارسي گفت: «تنها سرزميني كه توانست زبانش را براي ما به شكلي صلح آميز و به دلخواه خودمان برجاي بگذارد، ايرانيان بوده اند.» وي زبان فارسي را جزئي از ريشه هاي مردم شبه قاره دانست و گفت: «مردم هند براي دانستن ريشه هاي تاريخي خود نيازمند فراگيري زبان فارسي هستند. چون تمامي مدارك و اسناد سياسي، اجتماعي، تاريخي و فرهنگي اين ملت به زبان فارسي نگاشته شده است.» او گفت: «از نظر جغرافيايي بيشتر مردم «كشمير» فارسي زبان هستند و از نظر مذهبي عمدتاً مسلمانان و سيك ها به آموختن اين زبان علاقه مندند.» او سپس افزود: «از ميان ۲۲۰ دانشگاه در هند شصت دانشگاه دپارتمان فارسي دارند و از ميان ۶۵۰۰ دانشكده ۹۰۰ دانشكده فارسي را تا مقطع ليسانس تدريس مي كنند كه تعداد دانشجويان اين دانشكده ها بالغ بر چند هزار نفر مي باشد.
او در پايان زبان فارسي را در هندوستان داراي آينده اي روشن دانست زيرا از نظر سياسي و اقتصادي كشور هاي ايران و افغانستان و آسياي ميانه براي دولت و بخش اقتصاد هند روز به روز بيشتر اهميت مي يابد و به همين دليل نياز به زبان فارسي در اين سرزمين بيشتر خواهد شد. وي اظهار اميدواري كرد كه با تلاش و توجه مسئولان جمهوري اسلامي ايران به اين مقوله، زبان فارسي در آينده مورد توجه بيشتر مردم هند قرار گيرد.
در پايان اين گردهمايي كه از طرف روزنامه همشهري برگزار گرديد، شيخ عطار ضمن سپاس از همه ميهمانان حاضر آنان را برادران ملت ايران در هندوستان دانسته و گفت: «رابطه ما و شما چيزي نيست كه مربوط به چند سال پيش باشد و تا هميشه ادامه خواهد داشت.»
