عليرضا قراگوزلو
نظام بيمه اجتماعي كشور به منظور حمايت از نيروي كار در برابر خطرات و رويدادهاي طبيعي و غيرطبيعي به وجود آمده و برپايه مشاركت سه جانبه كارگر، كارفرما و دولت شكل گرفته است.
رابطه‡ بين اجزاي سه گانه اين نظام به گونه اي طراحي شده كه منابع مالي صندوق بيمه اجتماعي بدون اتكا به بودجه دولتي تأمين شود و از پشتوانه لا زم براي جبران حوادثي كه نيروي كار با آن مواجه مي شود برخوردار باشد.
در كشور ما سازمان تأمين اجتماعي تعهداتي را نسبت به بيمه شدگان زير پوشش خود پذيرفته است كه اين تعهدات نه بر مبناي توافقات بلكه بر مبناي احكام قانون شكل گرفته است. بنابراين هر فردي كه تحت پوشش قانون تأمين اجتماعي باشد در مقابل اين سازمان از حقوقي برخوردار است كه دانستن اين حقوق مي تواند در احقاق دقيق آن مؤثر باشد.
براساس قانون هر فردي كه نزد كارفرما مشغول به كار است و حقوق يا دستمزد دريافت مي كند اگر مشمول ساير قوانين بيمه اي كشور نباشد تحت پوشش قانون بيمه تأمين اجتماعي قرار مي گيرد و از زماني كه تحت پوشش قرار گرفت بيمه شده محسوب مي شود.
بنابراين بيمه شده به كسي اطلا ق مي شود كه راساً مشمول مقررات تأمين اجتماعي بوده و با پرداخت مبلغي به عنوان حق بيمه از مزاياي مقرر در اين قانون استفاده مي كند.
حقوق بيمه شدگان ناشي از تكاليف و تعهداتي است كه بر پايه قانون و مقررات تأمين اجتماعي برعهده سازمان تأمين اجتماعي قرار گرفته است.
برخي از اين حقوق عبارتند از:
- هر فرد شاغل كه مشمول قانون تأمين اجتماعي است حق دارد از اولين روز اشتغال به كار تحت پوشش بيمه اجتماعي قرار بگيرد. وي مي تواند در چارچوب اختيارات قانوني حقوق خود را از اين سازمان درخواست كند.
- بيمه شدگان حق دارند به قوانين و مقررات و دستورالعمل هايي كه حقوق و تكاليف آنان را نسبت به سازمان تأمين اجتماعي بيان مي كند دسترسي داشته باشند، ضمن اينكه در اين باره سازمان تأمين اجتماعي وظيفه دارد ضمن ارائه اطلا عات مناسب ابهامات موجود در آنها را برطرف كند.
- بيمه شدگان حق دارند در ازاي ايام اشتغال و پرداخت حق بيمه از مزاياي مقرر در قانون مانند بيمه حوادث، بيماريها، بارداري، غرامت دستمزد ايام بيماري و بارداري، بازنشستگي، از كارافتادگي، فوت و غيره برخوردار شوند. بنابراين سازمان تأمين اجتماعي مكلف است با تشكيل پرونده انفرادي براي بيمه شدگان در گردآوري و نگهداري مدارك بيمه شدگان تلا ش لا زم را انجام دهد.- بيمه شدگان و افراد تحت تكفل آنان حق دارند متناسب با نياز خود از خدمات درماني سازمان تأمين اجتماعي برخوردار شوند. اين خدمات صرفاً تابع نياز است و سازمان نمي تواند خدمات درماني قابل ارائه به هر بيمه شده را با ميزان حق بيمه پرداختي او مرتبط كند.
- بيمه شدگان حق دارند در صورتي كه برخي تصميمات، مصوبات يا عملكرد سازمان تأمين اجتماعي موجب تضييع حقوق قانوني آنان شود ابطال آن و احقاق حق خود را از ديوان عدالت اداري خواستار شوند.
- قانون همچنين به بيمه شده حق داده به هنگام تغيير شغل يا جابجايي محل اشتغال از شعب تأمين اجتماعي بخواهد كه كل سوابق بيمه اي وي را به شعبه آخرين محل اشتغال ارسال كنند.
- سازمان تأمين اجتماعي مكلف به پذيرش اين درخواستها بوده و درصورتي كه در اين جابجايي ها به سوابق بيمه شده لطمه اي وارد شود، مسئول است.
- بيمه شدگان اين حق را هم دارند كه در صورتي كه سوابق آنان نزد سازمان تأمين اجتماعي منجر به ايجاد مزاياي قانوني نزد ساير سازمان ها و مؤسسات مي شود گواهي اين سوابق را از شعب تأمين اجتماعي تقاضا كنند.