در سال ۱۹۷۸ مجموعه مجله هاي فهرست شده در آي.اس.آي شامل ۵۲۰۰ مجله به ۳۱ زبان مختلف بوده است. اين تعداد اكنون به بيش از ۸۰۰۰ مجله علمي در رشته هاي گوناگون رسيده، كه در حدود ۵۰۰۰ عنوان از آنها مربوط به علوم پايه و بقيه مربوط به علوم اجتماعي و هنر و علوم انساني اند. آي. اس. آي هر ساله محصولات متنوع جديدي فراهم و به پژوهشگران عرضه مي كند. حجم عظيم اطلاعات آي. اس. آي به محققان امكان مي دهد كه از پيشينه تحقيقاتي موضوع مورد علاقه شان و همچنين از آخرين تحولات و پيشرفت ها در زمينه هاي آن مطلع شوند. به اين ترتيب آي.اس.آي فراگيرترين پوشش براي نشريات پژوهشي جهان به زبانهاي مختلف است و به همين مناسبت در بررسي وضعيت علمي كشورها معمولاً به آمارها و داده هاي آن استناد مي شود (لازم نيست كه مجله حتماً به زبان انگليسي باشد و مجلات فارسي نيز مي توانند در آي.اس.آي فهرست شوند.)
هسته علم سنجي مركز تحقيقات سياست علمي كشور براي تشويق مجلات علمي (پژوهشي) ايران به فهرست شدن در آي.اس.آي، اين جزوه را بر مبناي اطلاعات پايگاه اين مؤسسه تهيه كرده است.
مأموريت اصلي آي.اس.آي به عنوان شركتي براي نشر دادگان (پايگاه داده ها)، تهيه فهرست جامعي از مهمترين و تأثيرگذارترين پژوهش ها در سطح جهان است. امروزه دادگان آي.اس.آي شامل بيش از شانزده هزار مجله، كتاب، گزارش و همايش در حوزه هاي علوم پايه، علوم اجتماعي، ادبيات و علوم انساني است. بخش مهمي از اين داده ها مستخرج از ۸۶۰۰ مجله از كشورهاي جهان است كه اطلاعاتشان به صورت سالانه فهرست مي شود. آي. اس. آي تمام اطلاعات كتاب شناختي مجلات تحت پوشش خود را ثبت مي كند، اين اطلاعات شامل نام مجله، شماره مجله و صفحات آن، چكيده هاي مقالات به زبان انگليسي(كه خود مؤلفان نوشته اند)، نام و نشاني مؤلف و ناشر و همچنين مراجع استنادي هر مقاله است.
آي.اس.آي، چنان كه گفته شد، متعهد است كه با پوشش جامعي از مهمترين و تأثيرگذارترين مجلات دنيا، اطلاعات لازم براي آگاهي از پيشرفت هاي اخير و مرور تحولات گذشته را در دسترس مشتركانش بگذارد، اما اين جامعيت الزاماً به معناي فهرست شدن همه مجلات نيست. فهرست كردن همه مجلات نه فقط از لحاظ اقتصادي غيرعملي است بلكه تحليل نوشتارهاي علمي نشان داده است كه ضرورتي هم ندارد. طبق آنچه غالباً اصل برادفورد ناميده مي شود، معلوم شده است كه تمام نتايج علمي اصلي و مهم را مي شود در مجموعه نسبتاً كوچكي از مجلات پيدا كرد. در اواسط دهه۱۹۳۰ برادفورد دريافت كه نوشتار اصلي هر رشته علمي حداكثر متشكل از ۱۰۰۰ مجله است. از اين هزار مجله تعداد نسبتاً كمي ارتباط خيلي قوي با مباحث معين دارند و آنهايي كه ارتباطشان ضعيف است خيلي بيشترند. اما اين دسته اخير نوعاً مناسبت بيشتري با مباحث ديگر دارند. برادفورد به اين نتيجه رسيد كه مجموعه نسبتاً كوچكي از مجلات، دربرگيرنده نوشته هاي پايه براي همه رشته هاست و مهمترين مقالات هم بيشترشان در همين مجموعه يافت مي شوند.
تحليل هاي اخير برمبناي استنادهاي علمي نشان داده است كه تنها مجموعه اي از ۱۵۰ مجله جهان تقريباً نصف استنادها و ۴/۱ كل مقالات را شامل مي شود همچنين معلوم شده است كه هسته اي از حدود ۲۰۰۰ مجله تقريباً ۸۵ درصد كل مقالات منتشر شده و ۹۵ درصد مقالات استنادي را دربرمي گيرد. اما تركيب اين هسته ثابت نيست و مدام تغيير مي كند. گروه ويراستاران آي. اس.آي مأمورند مجلات جديدي را كه براي مشتركان اين مؤسسه مفيد مي نمايند شناسايي و ارزيابي كنند و مجلاتي را كه ديگر چندان مفيد نيستند كنار بگذارند.
فرآيند ارزيابي
ارزيابي و انتخاب مجله در آي. اس. آي فرآيندي مستمر است كه در آن هر دو هفته يكبار، مجلات جديدي به دادگان هاي اين مؤسسه اضافه يا از آن حذف مي شوند. هيأت ويراستاران آي.اس.آي هر سال به ارزيابي دو هزار مجله جديد مي پردازد، اما معمولاً فقط ۱۰ تا ۱۲ درصد از آنها را انتخاب مي كند. علاوه بر اين، مجلات موجود در فهرست هاي آي.اس.آي مدام تحت نظارت اند تا اطمينان حاصل شود كه استانداردهاي لازم را حفظ كرده اند و هنوز ارتباط روشني با فهرستگان مربوط به خود دارند. ويراستاران ارزيابي كننده در زمينه هاي مرتبط با حوزه مسئوليتي خود تحصيل كرده اند و همچنين در علوم اطلاعات آموزش ديده اند و تجربه دارند. آنها همچنين به شبكه اي از مشاوران خبره دسترسي دارند و در صورت نياز از آنها در كار ارزيابي كمك مي گيرند. عوامل كمي و كيفي متعددي در ارزيابي مجلات در نظر گرفته مي شوند، كه از جمله آنها معيارهاي انتشاراتي، محتواي مقالات، تنوع مليت هاي مؤلفان و اطلاعات استنادي مربوط به مجله است. هيچ يك از اين عوامل به تنهايي در نظر گرفته نمي شود؛ با تلفيق و مرتبط كردن همه اطلاعات است كه ويراستار مي تواند قوت يا ضعف كلي مجله اي را مشخص كند.
يكي از مهم ترين معيارهاي اصلي در فرآيند ارزيابي هر مجله و در واقع اولين معيار، انتشار به موقع آن مجله است. مجله بايد بر طبق تواتر اعلام شده اش منتشر شود تا قابليت بررسي براي ثبت در آي.اس.آي را داشته باشد. توانايي انتشار به موقع يك مجله، دلالتي ضمني براعتبار مستمر آن مجله است. تأ خيرهاي چشمگير و مكرر در انتشار هيچ مجله اي براي آي.اس.آي پذيرفتني نيست. براي ارزيابي بهتري از تداوم انتشار، معمولاً حداقل سه شماره مجله لازم است و اين سه شماره شامل آخرين شماره از زمان تقاضا و دو شماره بعدي است، نه دو شماره قبلي.
مسئله مهم ديگر براي آي.اس.آي تبعيت مجله از «قواعد بين المللي ويراستاري» است كه قابليت بازيابي مقالات منبع را بهينه مي كنند. اين قواعد شامل: گويا بودن نام مجله، توصيفي بودن عنوان مقالات و چكيده آنها، كامل بودن اطلاعات كتاب شناختي براي همه مراجع مورد استناد و ذكر نشاني كامل هر مؤلف است. عنوان مقالات، چكيده ها و واژه هاي كليدي ضرورتاً بايد به زبان انگليسي ترجمه شده باشند. مراجع مورد استناد هم بهتر است به زبان انگليسي باشد. (براي ويراستاران آي.اس.آي عملي نيست كه اينها را به انگليسي ترجمه كنند). به كارگيري نظريات متخصصان در رشته مربوط نشانه ديگري از استاندارد بودن مجله و دال بر كيفيت كلي تحقيق ارائه شده و جامعيت منابع مورد استفاده است.
محتواي مجله
گفتيم كه هسته اصلي نوشتارهاي علمي فقط در تعداد نسبتاً كمي از مجلات متمركز است، اما تحقيقات علمي همچنان منجر به ايجاد حوزه هاي تخصصي و مطالعاتي تازه و انتشار مجلات جديد مي شود. ويراستاران آي.اس.آي تعيين مي كنند كه آيا محتواي يك مجله جديد دادگانهاي آي.اس.آي قرار گرفته است و نيازي به مجله جديد نيست. ويراستاران آي.اس.آي، با استفاده از مقادير عظيم اطلاعاتي كه در دسترس دارند و با مشاهده روزانه عملاً هر مجله علمي جديدي كه منتشر مي شود، در جايگاهي قرار دارند كه به راحتي مي توانند عرصه هاي جديد را بشناسند و «موضوع هاي داغ» يا «حوزه هاي داغ» روز را تشخيص بدهند.
گوناگوني بين المللي
عامل ديگري كه به آن توجه مي شود فراگيري جغرافيايي مجله است. آي. اس.آي براي برآورده كردن نيازهاي مشتركانش در همه نقاط جهان، بيشتر مايل به پوشش مجلاتي است كه مليت مؤلفان مقالاتش، چه مقالات اصلي و چه مقالات استنادي متنوع تر باشد. آي.اس.آي براي انعكاس مناسب زمينه جهاني اي كه تحقيقات علمي در آن انجام مي شود و براي پوشش متعادل در هر رده، بهترين مجلات منطقه اي را هم شامل تحت پوشش خود قرار مي دهد. اما ويراستار مؤسسه به جاي مقايسه يك مجله منطقه اي با كل مجلات آن رده موضوعي در سطح جهان، آن را فقط با ديگر مجلات همان رده در همان منطقه مقايسه مي كند.
تحليل استنادها
فرآيند ارزيابي در آي.اس.آي، به خاطر اطلاعات استنادي عظيمي كه ويراستارانش در اختيار دارند، منحصر به فرد است. از آنجا كه تعداد مجلات رشته هاي مختلف بسيار متفاوت است، ميزان استنادهاي اختصاصي رشته ها هم خيلي با هم فرق مي كند. در حوزه هاي كوچكي نظير گياه شناسي يا رياضي، در مقايسه با حوزه هاي وسيع تري مانند زيست، فناوري يا ژنتيك، نه مقالات زيادي توليد مي شود و نه استنادهاي زيادي به اين مقالات مي شود. همچنين در بعضي حوزه ها، بخصوص در ادبيات و علوم انساني، زمان نسبتاً زيادي لازم است تا تعداد استنادها به يك مقاله معني دار شود، در حالي كه در حوزه هاي ديگري مثل علوم زيستي بسيار پيش مي آيد كه يك مقاله در طي يكي دو سال به اوج تعداد استنادهاي خود برسد.
داده هاي استنادي در شاخص هاي گوناگوني مورد استفاده قرار مي گيرند. براي مجلات جاافتاده اين داده ها شامل ميزان استناد، ضريب تأثير و شاخص بي واسطگي استناد است. در مورد مجلات جديد، ويراستاران آي.اس.آي سابقه انتشاراتي مؤلفان مجله و اعضاي هيأت ويراستاران آن را بررسي مي كنند تا ببينند كه كجاها مقاله چاپ كرده اند و آيا قبلاً به مقالاتشان استناد شده است يا نه. همچنين، از آنجا كه آي.اس.آي تك تك مراجعه و مستندات تمام مقالات ۸۶۰۰ مجله تحت پوشش خود را فهرست مي كند، اطلاعات استنادي آن، علاوه بر مجلات تحت پوشش، مجلاتي را هم كه تحت پوشش نيستند، يعني مجلاتي كه در هر يك از ۸۶۰۰ مجله تحت پوشش به آنها استناد شده است، شامل مي شوند.
مجلات الكترونيكي
آي.اس.آي براي نيل به اهداف خود مجلات الكترونيكي را هم با درنظر گرفتن همان معيارهاي مربوط به مجلات متعارف(استانداردهاي انتشار، گوناگوني مليت مؤلفان و تحليل استنادها) بررسي و انتخاب مي كند. در مورد به موقع بودن انتشار، اگر مجله الكترونيكي به جاي جمع آوري مقالات و انتشار همزمان آنها در يك «شماره»، آنها را به صورت غيرهمزمان و برحسب زمان دريافت منتشر كند، فرآيند ارزيابي شامل نظارت بر انتشار مرتب مقالات در طي يك دوره چند ماهه خواهد بود.
قالب كلي مجله الكترونيكي براي آي.اس.آي بسيار اهميت دارد. رعايت الگوي زير موجب مي شود كه استناد به مقالات مجله الكترونيكي آسان و صحيح و بي ابهام باشد.
پيشنهاد مجله براي ارزيابي و انتخاب در آي.اس.آي
اگر مي خواهيد مجله خود را براي ارزيابي و فهرست شدن در آي.اس.آي پيشنهاد كنيد مدارك و اطلاعات زير را به نشاني مندرج در پايين اين بخش بفرستيد.
۱- آخرين شماره مجله و پس از آن هم حداقل دو شماره بعدي به محض انتشار.
۲- نام كامل مجله به زبان انگليسي
۳- شماره ISSN
۴- نام و نشاني كامل مؤسسه ناشر
۵- نام و نشاني كامل ويراستاران
۶- شرح خلاصه اي از ويژگي هايي كه مجله شما را از ديگر مجلات اين رشته متمايز مي كند.
هيأت ويراستاران آي.اس.آي پس از دريافت سه شماره اي كه گفته شد مي تواند نتيجه ارزيابي را اعلام كند. اين روند ممكن است ماهها وقت بگيرد. مثلاً براي بررسي يك فصلنامه، حداقل ۹ ماه وقت لازم است.
نشاني ISI:
Publication Processing Department. ISI
Market Sreeet 1035
Philadelphia,PA 4019, USA
