دوشنبه ۱۰ آذر ۱۳۸۲ - شماره ۳۲۴۰- Dec,1, 2003
گزارشي از كتاب هاي منتشر شده در زمينه ادبيات (از ۱۷ تا ۲۱ آبان ماه ۱۳۸۲)
تكراري و كسا لت بار
001716.jpg
علي  الله سليمي
روند تكراري و عاري از هرگونه تازگي در بازار نشر كتاب هاي ادبي در ايران، اين روزها به امري عادي تبديل شده است كه در صورت تكرار چندين باره، هيچ گونه تعجبي را در اهالي فرهنگ و ادب اين مرز و بوم برنمي انگيزد. براي چندمين هفته متوالي دادن خبرهاي ناگوار در باب كتاب هاي ادبي در ايران، براي نگارنده اين سطور نيز قابل تحمل نيست كه عدم نشر تازه هاي در حوزه ادبيات را هر هفته تكرار نمايد ليكن به جهت اطلاع خوانندگان فهيم اين عرصه اين هفته نيز بازار نشر كتاب هاي ادبي در ايران طي هفته گذشته مرور مي شود.
اين گزارش براساس آمار خانه كتاب ايران (گزارش نشر؛ فهرست كتاب هاي منتشره كشور از ۱۷ آبان ماه تا ۲۱ آبان ماه ۱۳۸۲، ضميمه هفته نامه «كتاب هفته» شماره ۱۵۰ به تاريخ شنبه اول آذر ماه ۱۳۸۲) نگاهي گذرا و آماري به كتاب هاي منتشره در بخش ادبيات دارد.
در گزارش هفته قبل آمار كتاب هاي منتشره در زمينه ادبيات به ۸۳ عنوان رسيده بود كه اين هفته، آمار فوق با اندك كاهش به ۷۸ عنوان رسيده است.
همچنين در آمار هفته گذشته بيشترين تعداد كتاب هاي چاپ شده در حوزه شعر بوده كه با ۴۸ عنوان سهم قابل توجهي را به خود اختصاص داده بود. آن هم در مقابل تنها ۱۵ عنوان كتاب داستاني كه اغلب تجديد چاپي و يا از نويسندگان گمنام بوده است. آمار كتاب هاي منتشره در اين هفته با پس زمينه ادبيات، توانسته توازني بين حوزه هاي شعر و داستان بوجود آورد. از مجموع تازه هاي نشر ادبي در اين هفته ۳۰ عنوان در حوزه شعر و ۲۵ عنوان در حوزه داستان چاپ شده است. در بخش شعر همچون تمامي هفته هاي گذشته سهم شاعران كلاسيك و درگذشته ايراني همچنان محفوظ است. اين هفته ۱۰ عنوان در اين زمينه منتشر شده است. غزل هاي پرشور حافظ شيرازي اين هفته نيز دستمايه تهيه ۴ عنوان كتاب تازه در نشر «محمد» در تهران گرديده است:
(«گزيده غزليات حافظ آيات نور در سفينه غزل شامل: روح غزل رهنمود فال/ مصطفي بادكوبه اي هزاره اي؛ نقد و بررسي: نصر الله آژنگ/ تهران/ نشر محمد/ ۳۲۰ صفحه/ چاپ اول/ ۷۰۰۰ نسخه) سه عنوان ديگر نيز با اين كليت شكل گرفته ،يك عنوان ديگر همان تيراژ ۷۰۰۰ نسخه را دارد اما ۲ عنوان ديگر تيراژ ۱۱۳۰۰ نسخه را تجربه كرده اند، البته هر چهار عنوان چاپ اول هستند.
مؤسسه انتشارات نگاه در تهران هم به اهتمام پروانه سپهري، مجموعه اي از اشعار سهراب سپهري را با عنوان «اتاق آبي» در چاپ اول، ۵۰۰۰ نسخه منتشر كرده است. همچنين انتشارات بين المللي الهدي در تهران در چاپ اول ۲۰۰۰ نسخه از ديوان سيداي نسفي را منتشر كرده است.
دو انتشاراتي «نيك آيين» و «امير كبير» در تهران نيز با الهام از اشعار مولوي ۲ عنوان تازه منتشركرده اند.
چاپ سيزدهم گزيده اشعار خاقاني شرواني را هم انتشارات اميركبير اين هفته با تيراژ ۲۰۰۰ به بازار كتاب فرستاده است. همين انتشاراتي چاپ دهم گزيده «قابوسنامه كيكاوس بن اسكندر عنصرالمعالي» به اهتمام غلامحسين يوسفي با تيراژ ۵۰۰۰ نسخه منتشر كرده است. آخرين كتاب در اين بخش را انتشارات شاهرخ در تهران چاپ كرده است: مجموعه اشعار رهي معيري(سايه عمر، آزاده) با تيراژ ۱۵۰۰۰ نسخه در چاپ دوم.
با گذر از شاعران كلاسيك در بخش شاعران معاصر اين هفته ۱۰ عنوان به چاپ رسيده كه از كتاب هاي شاخص در اين ميان مي توان به مجموعه «نيست تا نيست» مجموعه اشعار محمد هاشم اكبرياني (مهاب) اشاره كرد كه نشر ثالث چاپ اول آن را با تيراژ ۲۰۰۰ نسخه در ۱۳۸ صفحه و با قيمت ۱۰۰۰ تومان منتشر كرده است. همين ناشر از هوشنگ ملكي دو مجموعه شعر در اين هفته منتشر كرده است «شانه به سرهاي ژوليده» و «مبدأ تاريخ پرستوها» هر دو عنوان ياد شده با تيراژ ۲۰۰۰ نسخه، چاپ اول را تجربه كرده اند.
بقيه كتاب هاي شعر كه در اين هفته انتشار يافته  اند عبارتند از: «به رنگ باران/ ليلا علي اكبري/ تهران/ پيك شهر/ چاپ اول/ ۵۰۰ نسخه»، «رد پاي عشق/ نادر حيدري جم/ تهران/ فرس/ چاپ اول/ ۱۰۰۰ نسخه» ، «روز معلم / ساويسا مهوار/ تهران/ مؤلف/ چاپ اول/ ۳۰۰۰ نسخه»، «زيتون ايشيغيندا/ ودود دوستي/ تهران/ نشر اوحدي/ چاپ اول ۱۴۰۰ نسخه»، «مردمك/ حوريه حافظيان / تهران/ روناس/ چاپ اول / ۱۰۰۰ نسخه » ، « منظومه از بعثت تا زينب / حسين تفرشي / همدان / الوند / چاپ اول/ ۳۰۰۰ نسخه»، «ياس ها و داس ها/ محمود توحيدي/ كرمان/ مركز كرمان شناسي/ چاپ دوم/ ۳۰۰۰ نسخه.» علاوه بر ۱۰ عنوان منتشره از اشعار كلاسيك و ۱۰ عنوان از آثار معاصران ۱۰ عنوان نيز در حوزه شعرهاي پراكنده بوده كه توسط كتاب سازان اين بخش به كتاب ها تبديل شده است و در آمار اين هفته يك سوم كتاب هاي منتشره در بخش شعر را به خود اختصاص داده است.
در بخش داستان اين هفته نيز آثار قابل توجهي ديده نمي شود. تنها نكته قابل ذكر شايد تجديد چاپ ۳ عنوان از كتاب هاي داستاني موفق در نشرافق است كه اين هفته صورت گرفته: («پل معلق / محمدرضا بايرامي / چاپ سوم/ ۳۰۰۰ نسخه»، «خش خش تن برهنه تاك / خسرو حمزوي / چاپ دوم/ ۲۰۰۰ نسخه»، «لكه هاي ته فنجان قهوه/ رضا ارژنگ / چاپ سوم/ ۲۰۰۰ نسخه».
همچنين چاپ ششم «سگ كوره پز» اثر محمود گلابدره اي كه نشر قطره در تيراژ ۲۲۰۰ منتشر كرده است.
در بخش رمان هاي عامه پسند اين هفته رمان «جسور» نوشته رجبعلي اعتمادي توسط انتشارات نگارستان كتاب با تيراژ ۳۳۰۰ نسخه به چاپ اول رسيده و رمان «شاه پري حجله» نوشته رويا سيناپور را نشر سمن در چاپ اول با تيراژ ۱۰۰۰۰ نسخه منتشر كرده است. بقيه كتاب هاي داستاني اغلب از نويسندگان ناشناس و گمنام است و بيشتر با تيراژ محدود براي بار اول منتشر مي شود و عبارتند از: «بار ديگر، كسي كه دوست مي داشتم/ ناهيد شمس/ تهران/ نشر اوحدي»، «برخاسته از دل / مرضيه داودپور/ مشهد/ نشر جليل»، «بي تو مي ميرم/ بيتا هراتيان/ همدان/ فن آوران»، «پايان عمر زمين/ علي ميرزاجاني دارستاني/ تهران/ پيك شهر»، «دختري از جنس نور/ اشرف اسدي / تهران/ كتاب آرمان/، «سه شنبه بازار/ علي ناصري/ تهران / مدرسه»، «گذري بر خلوت دلها/ فريده چوبچيان/ تهران/ مركز فرهنگي آيا» ، «ماه چراغ آخر/ ياشا زمانفر/ تهران/ پرهام»، «من درخت بيدم نه درخت سيب/ تهمينه مظفري / تهران/ آنزان»، «وقتي در حراج خودت شركت مي كني/ امير تاج الدين رياضي/ تهران/آفرينش».
اين هفته در بخش كتاب هاي داستاني چندين اثر ترجمه اي نيز ديده مي شود: «افسانه هاي اولن شپيگل/ شارل دوكوستر؛ مترجم: سيف الله گلكار / تهران/ نشر ثالث» ، «با آهنگ باران/ يانيس ريتسوس؛ مترجم: قاسم صفوي / مشهد/ خيزران» ، «پسران آفتاب/ نيل سايمون؛ مترجم: آهو خردمند/ تهران/ نشر ديگر» پسر ايراني: سرگذشت واقعي داريوش سوم و اسكندر/ مري رنولت؛ مترجم: ابوالقاسم حالت/ تهران/ ققنوس / چاپ هفتم/ ۲۰۰۰ نسخه»، «روز جغد/ لئوناردوشاشا/؛ مترجم: آزاده آل محمد/ تهران / روشنگران و مطالعات زنان»، «سرنوشت شوم يك امپراتور/ پيرنزلوف؛ مترجم: ذبيح الله منصوري/ تهران/ زرين»، «شورشي/ اشو؛ مترجم: عبدالعلي براتي/ تهران/ نسيم دانش»، «هفت داستان از شكسپير/ ويليام شكسپير؛ مترجم: فريده قره چه داغي/ تهران/ شركت انتشارات علمي و فرهنگي.»
بقيه كتاب هاي داستاني در اين هفته بيشتر در بخش گردآوري بوده كه اغلب شامل حكايت هاي قديمي، مثل ها و ... بوده است.
در بخش نمايشنامه اين هفته «بهاراتا»: نمايشنامه در
۱۲ تابلو /اسماعيل خلج/ تهران/ پيك شهر/ چاپ اول/ ۵۰۰۰ نسخه منتشر شده است.
در چاپ و نشر كتاب هاي ياد شده ناشران شهرستاني اين هفته سهم چنداني ندارند. از مجموع كل كتاب هاي ادبي منتشره در اين هفته (۷۸ عنوان) تنها ۱۲ عنوان خارج از پايتخت (تهران) منتشر شده (۹ عنوان در شهر مشهد، ۲ عنوان در همدان، يك عنوان در كرمان) بقيه ۶۶ عنوان كتاب ادبي اين هفته در تهران منتشر شده است. از ناشران فعال تهراني در اين هفته مي توان از: نشر محمد، اميركبير، افق، ثالث و... نام برد.
در يك نگاه كلي آنچه در آمار اين هفته مرور شد، همان وضعيت هفته هاي قبل است كه در اسامي كتاب ها و مؤلفين آنها جابه جايي هاي صورت گرفته ولي ماهيت قضيه همان است كه بوده: تجديد چاپ كتاب هايي كه امتحان فروش در چاپ هاي قبلي را پس داده اند و چاپ كتاب هاي اول از مؤلفين گمنام كه به نيت خالي نبودن عرصه صورت گرفته وگرنه ناشران هم به عنوان يك اثر جدي به آنها نگاه نمي كنند و تنها يك رفع تكليف از گردن ناشران است در اين وضعيت كنوني.

پيشخوان
گمشده لب دريا
001710.jpg

دكتر تقي پورنامداريان را بايد يكي از چهره هاي شاخص نقد و پژوهش هاي ادبي كهن در يكي دو دهه اخير نام نهاد. وي اگرچه در كار خلاقه (سرودن شعر) نيز دستي دارد و به زودي نخستين دفتر شعرش را نيز به دست مشتاقان و اهل فرهنگ خواهد رساند، اما بيشتر به عنوان چهره اي دانشگاهي كه به خصوص در نقد و تحليل متون كهن دستي چيره دارد شناخته شده است.
دكتر پورنامداريان پس از نقد و تحليل ديدگاه هاي مولانا جلال الدين بلخي، در كتاب« در سايه آفتاب »اين بار به سراغ خواجه شمس الدين حافظ شيرازي رفته و در كتابي ۵۰۰ صفحه اي در معني و صورت شعر حافظ تامل و تدبير كرده است.
نگاه پورنامداريان به حافظ، نشان مي دهد كه وي غور و تعمقي جدي و عميق در تك تك غزلها و ابيات اين شاعر نام  آور داشته است.
گوشه اي از ديدگاه وي را بخوانيد تا به اين نكته بيشتر وقوف يابيد. آنجا كه مثنوي را با ديوان حافظ به مقايسه مي نشيند.ديوان حافظ يك مثنوي فشرده است، تصوير سرگذشت پرماجراي روحي انسان ايراني بر صفحه اي مثلا به وسعت پشت يك ناخن. چنين تصويري چنان خرد نمون مي شود كه ديدن بسياري از گوشه  كنارها و صحنه هاي آن از چشم عادي و سطحي نگر پنهان مي ماند و نقاش را نيز تمهيدات بسيار مي بايست تا بتواند از عمده آن برآيد».
كتاب با عنوان «گمشده لب دريا »و در قطع وزيري و در ۵۱۴ صفحه از سوي انتشارات سخن به بازار عرضه شده است.
در همسايگي خرس!
001712.jpg

«اي كاش من نيز به مانند وي مي توانستم به اين خوبي و شيوايي زبان روسي را صحبت كنم.» اين بخشي از گفته هاي آندره گروميكو سياستمدار صاحب نام شوروي درباره احمد ميرفندرسكي، سفير وقت ايران در اين كشور است كه كتابي از وي اواخر هفته پيش به بازار كتاب راه يافته است.اين كتاب حاصل گفت و گويي طولاني است درباره ديپلماسي و ويژگي هاي ديپلماسي و سياست خارجي ايران از سالهاي ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ است.
ميرفندرسكي در همان ابتداي كتاب وقتي از وي پرسيده مي شود كه قبول داريد كه هنر ديپلماتها اين است كه مطالب را در پرده بيان مي كنند و گاهي هم پرده پوشي مي كنند؟ مي گويد: «در ديپلماسي اصل بر اين است كه انسان همه چيز را بگويد. به همه كس هم بگويد. منتها به نحوي بگويد كه مقتضي است. داستان  همان بفرما و بنشين و بتمرگ است.» و سپس ادامه مي دهد كه «ديپلماسي به كار بردن عقل در رفع اختلافات و حل و فصل مسائل است و البته حل و فصل مسالمت آميز اختلاف ها.»
ميرفندرسكي كه ۲۳سال از دوران عمر خود را ديپلمات بود و در اين كتاب به تفصيل درباره شيوه برخوردش با مسائل و چهره هاي مختلف سياسي سخن مي گويد .
نقطه ضعف بزرگ اين كتاب همانا نبود يك فهرست اعلام و اسامي است كه اگر براي هر كتابي واجب نباشد، براي آثاري كه به نوعي با تاريخ و به خصوص با تاريخ معاصر ايران مرتبطند، واجب و لازم است. كتاب از سوي انتشارات علم و به قيمت ۲۴۵۰ تومان و در قطع رقعي منتشر شده است.

جغرافياي خشونت قومي
هويت، دلبستگي ها و تقسيم ناپذيري سرزمين
001714.jpg
نوشته: مونيكا دافي تافت
اين كتاب، در ميان كتاب هاي شناخته شده و موفق بسياري كه در زمينه خشونت قومي نوشته شده اند، نخستين كتابي است كه نقش حياتي سرزمين را در توضيح و تبيين برخوردها و درگيري هايي كه بر سر مرزها اتفاق مي افتد، توضيح مي دهد. مونيكا دافي تافت به معرفي و واكاوي نوعي تازه و ويژه از خشونت مي پردازد.
او ارتباط خشونت را با سرزمين به گونه اي شرح مي دهد كه در اين عرصه، رويكردي تازه را در روشن كردن جايگاه خشونت در دنياي امروز مطرح مي كند؛ رويكردي كه نه تنها قومي ترين خشونت هاي متعصبانه منتج به تروريسم، بلكه رخ دادن بيشتر (يا لااقل بسياري از) جنگ هاي بين ايالتي را هم توضيح مي دهد.
درك اين توجيه، مي تواند زمينه هاي پيدايش سياست هايي را ايجاد نمايد كه امكان اعمال خشونت قومي را ضعيف تر، يا دست كم اثر آن را كمتر كند؛ طوري كه كمتر مخرب باشد. از انگيزه هاي ديگر نويسنده كتاب، پيشنهاد راهكارهايي ماندني تر در مبارزه با تروريسم و خشونت قومي است.
اين كتاب، تلفيقي بسيار قوي از سياست تطبيقي و روابط سياسي بين الملل را ارائه مي كند. نويسنده همچنين تركيبي شگفت انگيز و فوق العاده از روش شناسي هاي آماري و تاريخي پيش روي خواننده مي گذارد. تجزيه و تحليل ماهرانه و قوي موارد زيادي از خشونت هاي قومي، همراه با مقايسه متمركز بين مثال هاي تاريخي آرامش با مثال هاي تاريخي خشونت اقوام كتاب را به مرجعي براي راه حل هاي قابل اجرا و عملي تبديل مي كند؛ مرجعي كه با بينشي قوي نوشته شده است.
از مثال هاي تاريخي كه در كتاب به بررسي و تحليل آن پرداخته شده، چهار درگيري اصلي و مهم در شوروي سابق است.
تافت نتيجه گيري مي كند كه تنها با درك دقيق تأثير متقابل مشروعيت و قدرت است كه مي توان از بروز خشونت هاي قومي و تبديل برخوردها و درگيري هاي محلي و نژادي به نزاع هاي خشن جلوگيري كرد.
گروه هاي متمركزي كه به طور اصولي و فشرده با برخوردها و جنگ هاي مرگبار مبارزه مي كنند، خطرات اين راه را نيز مي پذيرند؛ حال آن كه گروه هاي پراكنده شهري تقريباً هيچگاه خطرات جانبي خشونت را در درگيري ها به جان نمي خرند. مونيكا دافي تافت درمدرسه مطالعات حكومت ها در دانشگاه هاروارد استاديار سياست عمومي است. او همچنين معاون رئيس انستيتوي مطالعات استراتژيك جان ام.الين (وابسته به دانشگاه هاروارد) است.
راجر پترسن، استاد دانشگاه ام.آي.تي و از جمله متخصصان شاخص علوم سياسي نيز درباره اين كتاب مي گويد: «مونيكا تافت بحثي مهم و قانع كننده را در باره پتانسيل هاي (نيروي بالقوه) جمعيت شناختي در مسأله خشونت قومي مطرح مي كند. يافته هاي آماري وي در زمينه افزايش يا كاهش ميزان خشونت هاي قومي و رابطه آن با عوامل گوناگون، تكان دهنده است. او با نشان دادن قدرت ساختارهاي ساده فكري در ايجاد خشونت، چالشي تحسين برانگيز را با نظريه پردازاني كه قوميت را منعطف و تربيت پذير مي دانند، آغاز مي كند. آزمون هاي آماري و مورد پژوهي هاي وي كاربردي خلاقانه را از موضوع تحقيق او ارائه مي دهد و ريشه بسياري از بحث ها و جدل ها را در اين عرصه آشكار مي سازد.» يكي از تعارضات قومي كه تافت بدان پرداخته، آسيب هاي اجتماعي ناشي از مخاصمات قومي در منطقه قفقاز است كه به نوعي با امنيت ملي ايران نيز مربوط است.
ترجمه: مهرناز صميمي

ادبيات
انديشه
سياست
فرهنگ
ورزش
هنر
|  ادبيات  |  انديشه  |  سياست  |  فرهنگ   |  ورزش  |  هنر  |
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |